mirin
Bilêvkirin
biguhêreLêker
biguhêremirin (lêkera negerguhêz) | ||
---|---|---|
Rehê dema niha: -mir- | ||
RP. Niha | ||
ez | dimirim | |
tu | dimirî | |
ew | dimire | |
em, hûn, ew | dimirin | |
Fermanî | Yekjimar | bimire |
Pirjimar | bimirin | |
Rehê dema borî: -mir- | ||
RP. Boriya sade | ||
ez | mirim | |
tu | mirî | |
ew | mir | |
em, hûn, ew | mirin | |
Formên din: Tewandin:mirin |
mirin lêkera xwerû, negerguhêz
- (mirov, heywan, riwek) êdî nejîn, êdî nejiyan, li jiyanê neman, ji jiyanê çûn, jiyan sekinîn, jiyan rawestîn
- hatin kuştin
- Di şerî de gelek kesên bêguneh jî dimirin.
- qir bûn, biriyan, birihan, qelîn, qeliyan, kokbir bûn:
- Dînozor berî 60 milyon salan mirine.
- Gelê kurd bi top û teyareyên dijmin namire.
- heyran bûn, bendewar bûn, pir hêvî kirin, zêde xwestin.
- Em bo rojeke azadiyê dimirin!
- xwe gorî kirin, xwe qurban kirin, xwe canfida kirin
- Bi hezaran xortên kurd bo Kurdistanê mirine.
- êdî neman yan qels û lawaz bûn
- Evîna wan miriye.
Ji wêjeya klasîk
biguhêre- Feryad ji destê firqetê
'Aşiq ew in her dimirin
Çend yek di remzên dilber in — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
Herwiha
biguhêreBi alfabeyên din
biguhêreHevmane
biguhêre- Bi rêzgirî:
- çûn ber dilovaniya Xwedê
- çûn ber rehma Xwedê
- çûn rehmetê
- gihiştin karwanê şehîdan (bo kesên ku hatine kuştin)
- ji nav me bar kirin (bi mecazî)
- koça dawîn kirin (bi mecazî)
- wefat kirin
- wexer kirin (bi mecazî)
Dijmane
biguhêre- hatin jiyanê:
Gotinên pêşiyan
biguhêre- Mirin dîkê spî ye, li devê deriyê herkesî ye.
- Mirin kerê etaran e, li ber deriyê malan e.
Tewîn
biguhêre- Rehê demên niha û bên: -mir-
- Rehê demên borî: -mir-
- Tabloya paradîgmayên tewandinê: mirin
Têkildar
biguhêreBide ber
biguhêreBi zaravayên din
biguhêreEtîmolojî
biguhêrehevreha soranî مردن (mirdin), kurdiya başûrî mirdin, lekî mirdin, zazakî merden, merdene, hewramî merday, farisî مردن (berê "murden", niha "morden"), tacikî мурдан (murdan), pehlewî murden, peştûyî مړل (mṛǝ́l), avestayî 𐬨𐬀𐬭 (mer-), sanskrîtî मरति (marati), hindî मरना (mernā), ûrdûyî مرنا (mrnā) (merna), ermeniya kevn մեռանիմ (meṙanim), ermeniya niha մեռնել (meṙnel), hîtîtî 𒈨𒅕𒍣 (me-er-zi /merzi/), lîtwanî mirti, latviyayî mirt, çekî mřít, rusî -мира́ть (-mirátʹ), bulgarî умирам (umíram), latînî morior, îtalî morire, spanî morir, portugalî morrer, fransî mourir, îngilîzî murder (qetil, qetil kirin), almanî Mord (qetil), danmarkî/norwecî/swêdî mord (qetil)... hemû ji proto-hindûewropî *mer- (mirin).
Ketina D ji pey R di kurmancî de diyardeyeke tîpîk e. Bo nimûne, kurmancî "birin, kirin, mirin, xwarin" lê soranî "birdin, kirdin, mirdin, xwardin" û zazakî "berdene, kerdene, merdene, werdene".
Ji eynî rehî: merg, mêr, mirar, mirov (û varyantên peyva "mirov": meriv / mere / mere)...
- Çavkanî:
- Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010, r. 663
- Cheung, Johnny, Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden, 2007, r. 265
- Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press, r. 390.
- Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959, r. 735
- Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em, r. 55
- Etymonline. Online English Etymology Dictionary. <etymonline.com> by Douglas Harper.
Jê
biguhêreWerger
biguhêre- Abxazî: аҧсра (āpsrā)
- Afrîkansî: doodgaan → af, sterf → af, sterwe → af
- Akanî: wu
- Aklanon: matay
- Albanî: vdes → sq
- Almaniya Pennsylvania: schtaerewe, schtarewe
- Almanî: sterben → de, umkommen → de, versterben → de
- Elmanîşî: steerbe
- Amharî: መሞት (mämot)
- Andî: вучӏиду
- Aramiya nû ya asûrî: ܡܵܝܹܬ (mayet)
- Aromanî: mor, moru
- Asamî: মৰ (mor), ঢুকা (dhuka)
- Astûrî: morrer → ast
- Aşkunî: mře
- Atong (Hindistan): thyi
- Avarî: хвезе (χweze)
- Aynuyî: ライ (ray), イサㇺ (isam)
- Azerî: ölmək → az, dünyanı dəyişmək, keçinmək, rəhmətə getmək
- Bahnarî: lôch
- Başkîrî: үлеү (ülew)
- Belarusî: паміра́ць impf (pamirácʹ), паме́рці pf (pamjérci), гі́нуць impf (hínucʹ), згі́нуць pf (zhínucʹ)
- Bengalî: মরা → bn (môra)
- Bextiyarî: مردن (morden)
- Bororoyî: bi
- Bretonî: mervel → br
- Bulgarî: уми́рам impf (umíram), умра́ pf (umrá), издъ́хвам impf (izdǎ́hvam), издъ́хна pf (izdǎ́hna)
- Burmayî: သေ → my (se), ဆုံး → my (hcum:), ကွယ်လွန် → my (kwailwan)
- Buryatî: үхэхэ (üxexe)
- Cingphoyî: si
- Conxayî: ཤི (shi)
- Çamoroyî: måtai
- Çeçenî: делла (della), са дала (sa dala)
- Çekî: umírat → cs impf, umřít → cs pf
- Çepangî: सीसा
- Çerokî: ᎠᏲᎱᏍᎦ (ayohusga), ᎦᎵᏬᎦ (galiwoga)
- Çîçewayî: -fa
- Çînî:
- Çûkî: mano
- Dalmatî: morer
- Danmarkî: dø → da, udånde, gå bort, gå al kødets gang, sove ind, stille træskoene, kradse af, omkomme → da, afgå ved døden, krepere
- Dolganî: өл
- Drungî: shi
- Efateyiya başûr: mat
- Endonezyayî: mati → id, meninggal → id
- Erebî: مَاتَ → ar (māta), تُوُفِّيَ (tuwuffiya)
- Ermenî: մեռնել → hy (meṙnel), մահանալ → hy (mahanal)
- Esperantoyî: morti → eo
- Estonî: surema → et, koolema, kõngema, kärvama, hinge heitma, langema, lahkuma → et
- Etiyopiya klasîk: ሞተ (motä)
- Evenkî: буми (bumi)
- Farisî: مردن → fa (mordan)
- Fatalukuyî: umu
- Ferî: doyggja → fo, andast
- Fînî: kuolla → fi, delata → fi, heittää henkensä, kupsahtaa → fi, kaatua → fi, menehtyä → fi, saada surmansa → fi, edesmennä, nukkua pois → fi, depata, vaihtaa hiippakuntaa, heittää lusikka nurkkaan, mennä manan majoille, siirtyä ajasta ikuisuuteen, heittää veivinsä → fi, potkaista tyhjää → fi, oikaista koipensa
- Fransî: mourir → fr, expirer → fr, trépasser → fr, crever → fr
- Friyolî: murî
- Frîsiya bakur: sterew, stärwe
- Frîsiya kevn: sterva
- Frîsî: deagean, ferstjerre, stjerre → fy
- Gaelîka skotî: bàsaich, caochail, eug
- Galîsî: morrer → gl
- Gotî: 𐌲𐌰𐌳𐌰𐌿𐌸𐌽𐌰𐌽 (gadauþnan), 𐌳𐌹𐍅𐌰𐌽 (diwan), 𐍃𐍅𐌹𐌻𐍄𐌰𐌽 (swiltan)
- Gujaratî: મરવું (marvũ)
- Gurcî: იღუპება (iɣuṗeba), სიკვდილი (siḳvdili), გარდაცვალება (gardacvaleba), დაღუპვა (daɣuṗva)
- Guwaranî: mano → gn, e'õ
- Haîtî: mouri
- Hawayî: make, make loa
- Hindî: मरना → hi (marnā)
- Hîlîgaynonî: matay
- Hmongî: tuag
- Holendî: doodgaan → nl, sterven → nl, overlijden → nl
- Hunsrikî: sterrve
- Îbranî: מֵת (met)
- Îdoyî: mortar → io
- Îlokanoyî: matay
- Îngilîziya kevn: sweltan, diegan, steorfan
- Îngilîzî: die → en, decease → en, pass away → en
- Îngriyî: koolla, saavva hukkaa, surra
- Înterlîngua: morir
- Îrlendî: faigh bás
- Îsthmus zapotekî: rati
- Îtalî: morire → it, crepare → it, cadere → it
- Îu mienî: daic
- Îzlendî: deyja → is, drepast, andast → is, sálast, týna lífinu, skylja við, látast, láta lífið, lognast út af, falla frá, fara yfrum, verða bráðkvaddur, sofna svefninum langa, sofna hinsta svefni
- Japonî: 死ぬ → ja (しぬ, shinu), 亡くなる → ja (なくなる, nakunaru), 死亡する (しぼうする, shibō suru)
- Jarayî: djai
- Javayî: mati → jv
- Kamkata-viriyî: mře
- Kaşûbî: ùmierac
- Katalanî: morir → ca
- Keçwayî: wañuy
- Khasiyî: iap, yap
- Kirgizî: өлүү → ky (ölüü), каза болуу → ky (kaza boluu), жок болуу → ky (cok boluu)
- Kitubayî: fwa, kufwa
- Kîngalî: මැරෙනවා (mærenawā)
- Kînyarwandayî: -pfa
- Koreyî: 죽다 → ko (jukda), 돌아가시다 (doragasida), 숨지다 → ko (sumjida), 사망하다 → ko (samanghada)
- Kumikî: оьлмек (ölmek)
- Kunigamî: まーすん (māsun), 死ぬん (shinun)
- Ladînî: morir, morì
- Lamboyayî: mate
- Latgalî: miert, nūmiert
- Latînî: morior → la, pereo, exspiro, decedo, intereo → la
- Latviyayî: mirt → lv, nomirt
- Lawsî: ຕາຍ (tāi)
- Lingalayî: kufa, kúfa, wa
- Lîgûrî: moï
- Lîtwanî: mirti → lt, numirti
- Lîvonî: kūolõ
- Lombardî: morì
- Makasaeyî: umu
- Makedonî: умира impf (umira), умре pf (umre), починува impf (počinuva), почине pf (počine), пцовисува impf (pcovisuva), пцовиса pf (pcovisa)
- Malagasî: maty → mg
- Malayalamî: മരിക്കുക → ml (marikkuka), ചാകുക → ml (cākuka)
- Malezî: mati → ms, meninggal
- Maltayî: miet
- Mançûyî: ᠪᡠᠴᡝᠮᠪᡳ (bucembi)
- Maorî: mate → mi, hemo, mōnehu, mate hirinaki, mate tara-ā-whare, mate whawhati tata, mate kōngenge, hurumutu
- Maranaoyî: matay
- Mecarî: meghal → hu, hal → hu, elhuny → hu
- Misrî:
(mt),
(mwt) - Miyakoyî: まーㇲ゙さまーㇲ゙ (māzsāmaz), 死ん (すん, sun)
- Mizoyî: thi
- Mongolî:
- Monî: ချိုတ်
- Muongî: chết
- Nahuatl:
- Nanayî: бурбури
- Napolîtanî: murì
- Navajoyî: daatsaah, yę́ę ádin
- Nepalî: मर्नु (marnu)
- Nîvxî: мудь (mud̦)
- Normandî: mouothi, trépâsser
- Norsiya kevn: deyja
- Norwecî: dø → no, døy → no, dævve
- Ojibweyî: nibo
- Okînawanî: まーすん (māsun), 死ぬん (shinun)
- Oksîtanî: morir → oc
- Oriyayî: ମରିବା → or (môriba)
- Oromoyî: du'uu
- Osetî: амӕлын (amælyn)
- Osmanî: اولمك (ölmek)
- Oygurî: ئۆلمەك (ölmek)
- Ozbekî: oʻlmoq → uz
- Pacohî: cuchet
- Papyamentoyî: muri
- Peştûyî: مړل (mṛə́l), مړه کېدل (mṛə́kedə́l)
- Piedmontîsî: murì
- Pijînî: dae
- Pîpîlî: miki, miqui
- Polonî: umierać → pl impf, umrzeć → pl pf, ginąć → pl impf, zginąć → pl pf, zdechnąć → pl, zdychać → pl, skonać → pl, wykorkować → pl, zemrzeć → pl, zgasnąć → pl, dogorywać → pl, konać → pl
- Portugalî: morrer → pt, falecer → pt
- Prusiya kevn: aulaūtwei
- Puncabî: ਮਰਗ (marag)
- Purepeçayî: uarhini
- Qazaxî: өлу → kk (ölu)
- Rapanuyî: mate
- Romagnolî: murir
- Romancî: murir, mureir
- Rusî: умира́ть impf (umirátʹ), умере́ть pf (umerétʹ), помира́ть impf (pomirátʹ), помере́ть pf (pomerétʹ), погиба́ть impf (pogibátʹ), поги́бнуть pf (pogíbnutʹ), сконча́ться (skončátʹsja), сдыха́ть impf (sdyxátʹ), сдо́хнуть pf (sdóxnutʹ), дать дуба → ru pf (datʹ duba), приказать долго жить → ru pf (prikazatʹ dolgo žitʹ)
- Rusînî: умерати impf (umeraty)
- Samiya bakurî: jápmit
- Samiya skoltî: jääʹmmed
- Samoayî: mate, oti → sm, maliu
- Samogîtî: pasėmėrtė
- Sanskrîtî: म्रियते → sa (mriyáte), मरति (marati)
- Sardînî: morre, morrire, morri, morriri
- Sebwanoyî: matay
- Sêriyî: aaha
- Sicîlî: muriri → scn, mòriri → scn
- Sirananî: dede
- Sirboxirwatî:
- Kirîlî: у̀мирати impf, у̀мре̄ти pf, у̀мрије̄ти pf, црћи pf, цркавати impf, упокојити pf, уги́бати impf, у̀гинути pf, преминути pf, настра́дати pf, по̀гинути pf, поги́бати impf
- Latînî: ùmirati → sh impf, ùmrēti → sh pf, ùmrijēti → sh pf, crći → sh pf, crkavati → sh impf, upokojiti → sh pf, ugíbati → sh impf, ùginuti → sh pf, preminuti → sh pf, nastrádati → sh pf, pòginuti → sh pf, pogíbati → sh impf
- Sîlhetî: ꠝꠞꠣ (mora)
- Skotî: dee
- Slaviya kevn:
- Slaviya rojavayî ya kevn: мерети impf (mereti)
- Slovakî: umierať impf, umrieť pf, zomrieť pf, skonať pf
- Slovenî: umirati impf, umreti → sl pf
- Sorbî:
- Sotoyiya başûr: -shwa
- Spanî: morir → es, fallecer → es, diñar → es, diñarla, espichar → es, estirar la pata → es, fenecer → es, finar → es, irse al otro barrio, palmar → es, palmarla, pasar a mejor vida, perecer → es, sucumbir → es
- Sundanî: pupus
- Swahîlî: kufa → sw
- Swêdî: dö → sv, avlida → sv, gå bort → sv
- Şerpayî: ཤི (shi)
- Tacikî: мурдан → tg (murdan)
- Tagalogî: matay
- Tahîtî: mate, pohe
- Tamîlî: இற → ta (iṟa), சா → ta (cā)
- Tarantinoyî: murè
- Tayî: ตาย → th (dtaai), เสียชีวิต → th
- Telûgûyî: చనిపోవు → te (canipōvu), మరణించు → te (maraṇiñcu), పరమపదించు → te (paramapadiñcu), కాలం చేయు (kālaṃ cēyu), గతించు → te (gatiñcu)
- Ternateyî: sone
- Teterî: үләргә → tt (ülärgä)
- Tetûmî: mate
- Tidoreyî: sone
- Tirkiya kevn: 𐰇𐰠 (ül² /öl-/), 𐰆𐰲𐰀 𐰉𐰺 (uča b¹r¹ /uča bar-/)
- Tirkî: ölmek → tr
- Tirkmenî: ölmek
- Tîbetî: འཆི་བ ('chi ba), ཤི (shi)
- Tokpisinî: dai
- Tongî: mate
- Toxarî B: naut-, sruk-
- Tswanayî: -swa
- Tupînambayî: manõ, e'õ
- Urdûyî: مرنا (marnā), وفات پانا (wafāt pānā), ہلاک ہونا (halāk honā)
- Ûkraynî: умира́ти impf (umyráty), уме́рти pf (umérty), помира́ти impf (pomyráty), поме́рти pf (pomérty), ги́нути impf (hýnuty), зги́нути pf (zhýnuty)
- Vendayî: -fa
- Venîsî: morir → vec
- Viyetnamî: chết → vi, mất → vi, qua đời → vi
- Volapûkî: deadön → vo
- Voroyî: kuulma
- Waigalî: mře
- Walonî: mori → wa, crever → wa, dihoter → wa
- Weylsî: marw → cy
- Wutunhuayî: se
- Ximêrî: តាយ (taay)
- Yaeyamayî: まーらしぃん (mārasïn), 死ぬん (しぃぬん, sïnun)
- Yagnobî: мирак
- Yakkhayî: सिमा
- Yakutî: өл (öl)
- Yamanayî: malaku
- Yidîşî: שטאַרבן (shtarbn)
- Yorubayî: kú
- Yûnanî: πεθαίνω → el (pethaíno), αποθνήσκω → el (apothnísko), αποβιώνω → el (apovióno)
- Zêlandî: sterve
- Zhuangî: dai
- Zuluyî: -fa
- ǃXóõ: ǀʻâa, ʻǀnôo
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Navdêr
biguhêreZayenda mê ya binavkirî | ||
---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | mirin | mirin |
Îzafe | mirina | mirinên |
Çemandî | mirinê | mirinan |
Nîşandera çemandî | wê mirinê | wan mirinan |
Bangkirin | mirinê | mirinino |
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | mirinek | mirinin |
Îzafe | mirineke | mirinine |
Çemandî | mirinekê | mirininan |
mirin mê
- bidawîhatina jiyanê, qedîna heyatê, dawiya jiyanê, nemana li jiyanê:
- Em bi mirina wê gelek xemgîn bûn.
- Ew bi zor ji mirinê xilas bû. (Kêm mabû ku bimire.)
- qirbûn, biriyan, birihan, kokbirbûn
- Mirina dînozoran berî 60 milyon salan ji ber çi bû?
- hatinkuştin
- Teqîn bû sebebê mirina deh kesan.
- hesret, mirad, heyranî, bendewarî, hêvîdarî (bi taybetî ya pir zêde)
- mirina bo rojeke azadiyê
- canfîdayî, xwegorîkirin, xwequrbankirin, xwe fidakirin:
- mirina bo xatirê Kurdistaneke azad
- neman yan qelsbûn û lawazbûn:
- mirina evîna du evîndarên berê.
Hevmane
biguhêre- Bi rêzgirî:
- merg
- wefat, wefatkirin
- koça dawîn (bi mecazî)
- wexer, wexerkirin (bi mecazî)
- çûna ber rehma Xwedê
- çûna ber dilovaniya Xwedê
- barkirina ji nav me (bi mecazî)
- gihiştina karwanê şehîdan (bo kesên hatine kuştin)
- Bo heywanan an wek bêrêzî bo mirovan:
- dînî, kevnar:
Werger
biguhêre- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.
Formeke lêkerê
biguhêremirin
- dema borî ya sade û pirhejmar (em/hûn/ew) ji lêkera mirin:
- Ew hemû mirin.
- (behdînî) dema bê pirhejmar (em/hûn/ew) ji lêkera mirin:
- Em hemî dê mirin. (Em hemû dê bimirin.)