jiyan

Binêre herwiha: Jiyan

Kurmancî biguhêre

Bilêvkirin biguhêre

(Navdêr û lêkera rader) IPA(kilîd): /ʒɪˈjɑːn/
Deng (Amed)

Deng (Bidlîs)
(Formeke dema borî) IPA^(kilîd): /'ʒɪjɑːn/
Kîtekirin: ji·yan

Navdêr biguhêre

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	jiyan	jiyan
Îzafe	jiyana	jiyanên
Çemandî	jiyanê	jiyanan
Nîşandera çemandî	wê jiyanê	wan jiyanan
Bangkirin	jiyanê	jiyanino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	jiyanek	jiyanin
Îzafe	jiyaneke	jiyanine
Çemandî	jiyanekê	jiyaninan

Jiyana hin riwekan.

jiyan mê

Rewşa piştî zayînê û berî mirinê.
Hemû dema ku kesek sax e.
Hemû jiyana xwe me xweşî nedîtiye.
Can, ruh.
Jiyana xwe ji dest dan. ― mirin
Tiştên ku bi hev re dijîn.
Ew pisporê jiyana şêran e.
Hemû dema ku tiştek dixebite yan tê bikaranîn.
Jiyana van kompûteran ne dirêj e.
Awayek yan parçeyek ji jiyanekê.
Jiyana kurdan ya civakî.

Jiyana min ya li derveyî welat.
Xweşî, rehetî.
Me ti jiyan nîne.
Çalakî, aktîvîte.
Ev bajar bi şev jî tijî jiyan e.
Awayê jînê.
Pirraniya mirovên vî bajarî jiyanek dijwar dijîn.
Jiyanname, biyografî,
hemû bûyerên giring yên jiyana kesekê/î
(bi taybetî dema tê nivîsîn).
Wî pirtûka "Jiyana Celadet Alî Bedirxan" nivîsiye.
Mijara berhemek hunerî.
Helbestên wê li ser jiyanê ne.

Bi alfabeyên din biguhêre

kurdî-erebî: ژیان‎
kurdî-krîlî: жийан

Têkildarî biguhêre

Ji wêjeyê biguhêre

Ax! mîrzayê biçûk, ez hin bi hin bi ser jiyana te ya bi kil û derd vebûm. Di demeke dirêj de kêfxweşiya di jiyana te de tenê ew bû ku te ji xwe re li rokê dinêrî çawa diçû ava. — (Mîrzayê Biçûk, Antoine de Saint-Exupéry, werger: Fawaz Husên, Weşanên Nûdem)

Etîmolojî biguhêre

Ji proto-hindûewropî *gʷey- ("jîn, jiyan"), proto-hindûîranî *ǰai-, têkildarî ciwa- ("jiyan") ya avestayî, cîw- ("jiyan") ya farisiya kevn (zindegî ya farisiya nû), जीवति (cîvati "jiyan") ya sanskrîtî, жить (jîti "jiyan") ya rusî, dzivs ("jiyan") ya latviyayî, gývas ("jiyan") ya lîtwanî, vivus ("jiyan") ya latînî, կեամ (keam "jiyan") ya ermeniya kevn, կեցցե (keççe "her bijî, aferîn!"), cwic ("jîndar") ya inglîziya kevn > quick ("lezgîn; bi lez") ya inglîziya nû.

Ji Proto-hindûewropî: *g^wei- ("jîn"), Proto-hindûîranî: *ǰai ("jîn"), Avestayî: jwa- ("jîn"), Farisiya kevn: jīw- ("jîn"), Partî: jyw- ("jîn"), Pehlewî: zyw- ("jîn"), harezmî: zyw- ("jîn"), Sogdî: zw- ("jîn"), Farisî: zīy- ("jîn"), peştûyî: žwak- ("jîn") … ^{alfabeya arî}, Kurmancî: jîn ("jîn"), Soranî: jîn ("jîn"), Hewramî: jîwa- ("jîn"), Zazakî: ciwîyayene ("jîn"), Sanskrîtî: jīv- ("jîn"), Latînî: vīvo ("jîn"), Yûnanî: bio- ("jiyan"), îngilîziya kevn: cwic ("jîndar"), Îngilîzî: quick ("bi lez")

Werger biguhêre

jiyan, heyat

Abxazî: аҟазаара (āq̇āzāārā)
Adîgeyî: щыӏэныгъ (š̍əʾănəġ), гъашӏэ (ġāṣ̂ă), щыӏакӏэ (š̍əʾāč̣̍ă)
Afrîkansî: lewe → af
Akadî: 𒍣 (napištu)
Albanî: jetë → sq m, roni m
Almanî: Leben → de nt
Elmanîşî: Läbe nt

Almaniya Pennsylvania: Lewe nt
Altayiya başûrî: јӱрӱм (ǰürüm), ӧмӱр (ömür)
Amamî-oşîmayiya başûrî: 命 (っにゅち, 'nnyuuchi)
Amharî: ህይወት → am (həywät)
Amîs: 'orip
Apaçî:
Apaçiya rojava: ʼihiʼda
Aramî:
Îbranî: חיא‎ n pj (ħayē)

Siryanî: ܚܝܐ‎ n pj (ħayē)
Aromanî: banã m, yeatsã m, etã m
Asamî: জীউ (ziu), জীৱন (ziwon), জান (zan), পৰাণ (poran)
Astûrî: vida → ast m
Atesoyî: akijara
Avarî: гӏумру (ʿumru)
Avestayî: 𐬔𐬀𐬌𐬌𐬊‎ n (gaiio)
Aymarayî: jakaña, jaka
Azerî: həyat → az, yaşam, dirim, ömür → az, can → az
Balînî: ᬚᬶᬯ (jiwa)
Bangî: nyawa
Baskî: bizi, bizitza → eu
Başkîrî: тормош (tormoš), ғүмер (ğümer)
Belarusî: жыццё nt (žyccjó), жыцьцё nt (žycʹcjó)
Bengalî: জীবন → bn (jibôn), জিন্দেগী → bn (jindegi)
Berberî:
Taşelhitî: tudrt m
Bicolanoyiya northern catanduanes: buhay
Bîkoliya naverast: buhay
Bojpûrî: जीवन n (jīvan)
Bretonî: buhez → br m
Bulgarî: живо́т n (živót)
Burmayî: အသက် → my (a.sak), ဇီဝ → my (jiwa.), ဇာတ် → my (jat)
Buryatî: амин (amin), амидарал (amidaral), ажамидарал (ažamidaral)
Çeçenî: дахар (daχar), са (sa)
Çekî: život → cs n, žití nt
Çerokî: ᎥᎴᏂᏙᎲ (vlenidohv)
Çîçewayî: moyo
Çînî:
Kantonî: 生命 (sang¹ ming⁶), 生活 (sang¹ wut⁶)

Dunganî: сынхуә (sɨnhuə), вумур (vumur)

Hakkayî: 生命 (sên-miang), 生活 (sên-fa̍t)

Mandarînî: 生命 → zh (shēngmìng), 生活 → zh (shēnghuó)

Min dongî: 生命 (sĕng-mêng), 生活 (sĕng-uăk)

Minnanî: 性命 → zh-min-nan (sèⁿ-miā, sìⁿ-miā), 生活 → zh-min-nan (seⁿ-o̍ah, seng-o̍ah)

Wuyî: 生命, 生活
Çukçî: ягтаԓгыргын (jagtaḷgyrgyn)
Çuvaşî: пурнӑҫ (purnăś)
Çûkî: manau
Dalmatî: vaita m
Danmarkî: liv → da nt
Divehî: ޙަޔާތު‎ (ḥayātu)
Dongşîangî: amin
Elfdalî: liv nt
Endonezyayî: hidup → id
Erebiya başûrî ya kevn: 𐩢𐩺𐩥‎ (ḥyw)
Erebî: حَيَاة‎ → ar m (ḥayāh)
Erebiya misrî: حياة‎ m (ḥayē)

Erebî: حياة‎ → ar m (ḥayēt)

Erebî: حياة‎ → ar m (ḥayēt)

Erebiya başûrê şamê: حياة‎ m (ḥayā)

Erebî: حياة‎ → ar m (ḥayēt)
Ermenî: կյանք → hy (kyankʿ)
Erzayî: эрямо (erjamo)
Esperantoyî: vivo → eo, vivado
Estonî: elu → et
Eweyî: agbe
Farisî: زندگی‎ → fa (zendegi), زنده‎ → fa (zende), حیات‎ → fa (hayât), زیست‎ → fa (zist), زندگانی‎ → fa (zendegâni)
Ferî: lív nt, ævi m
Fiji hindiyî: jindagi
Fîjî: bula → fj
Fînî: elämä → fi, henki → fi, nirri → fi, elo → fi
Frankoprovansî: via m
Fransî: vie → fr m
Friyolî: vite m
Frîsiya bakur: laawen nt
Frîsî: libben nt
Fulahî: nguurndam
Gaelîka skotî: beatha m, saoghal n
Gagawzî: ömür
Galîsî: vida → gl m
Garîfunayî: ibagari
Gotî: 𐌻𐌹𐌱𐌰𐌹𐌽𐍃 m (libains)
Gujaratî: જીવન nt (jīvan), જિંદગી m (jindgī)
Gurcî: სიცოცხლე (sicocxle), ცხოვრება (cxovreba)
Haîtî: lavi
Hawayî: ola
Hawsayî: rai n
Higaononî: gahinawa
Hindî: ज़िंदगी → hi m (zindagī), जीवन → hi n (jīvan), हयात → hi m (hayāt), जी → hi n (jī), प्राण → hi m (prāṇ), जीना → hi (jīnā), लाइफ → hi n (lāiph), लाइफ़ n (lāif), जीव → hi n (jīv), जीवित → hi n (jīvit), जान → hi m (jān), उमर → hi m (umar)
Hîlîgaynonî: kabuhi
Hmongî: txoj sia
Holendî: leven → nl nt
Hopîyî: qatsi
Hunsrikî: Leve nt
Îbranî: חַיִּים‎ n pj (khayím)
Îdoyî: vivo → io
Îgboyî: ndụ
Îlokanoyî: biag
Îngilîziya kevn: līf nt
Îngilîzî: life → en
Îngriyî: elo
Înterlîngua: vita → ia
Înupîakî: iñuggun, iñuułiq
Îrlendî: saol n, beatha m, beo → ga n
Îstriyotî: veîta m
Îtalî: vita → it m
Îtelmenî: соњԓэс (soňɬes)
Îzlendî: líf → is nt, fjör nt, lífdagar → is n pj, ævi → is m
Japonî: 命 → ja (いのち, inochi), 生命 → ja (せいめい, seimei), 人生 → ja (じんせい, jinsei), 生存 → ja (せいぞん, seizon)
Javayiya kevn: hurip
Javayî: urip → jv, nyawa → jv, umur → jv
Kabardî: гъащӏэ (ġāṣ̂ă)
Kalalîsûtî: inuuneq
Kannadayî: ಜೀವನ → kn (jīvana), ಪ್ರಾಣ → kn (prāṇa), ಜೀವ → kn (jīva)
Kapampanganî: kabilian, bie
Kaqçikelî: k’aslemal
Karaçay-balkarî: джашау
Karelî: eländy
Kaşûbî: żëcé nt, żëwòt n
Katalanî: vida → ca m
Keçwayî: kawsay → qu
Kirgizî: өмүр → ky (ömür), турмуш → ky (turmuş), жашоо → ky (caşoo)
Kîkûyûyî: muoyo 3
Kîngalî: ජීවිතය → si (jīwitaya), ජීවය (jīwaya)
Kînyarwandayî: ubuzima 14
Komî-permyakî: олӧм (olöm)
Koreyî: 생명 → ko (saengmyeong), 삶 → ko (sam), 생활 → ko (saenghwal)
Kornî: bewnans n, bownans n, bêwnans n, bôwnans n
Korsîkayî: vita → co m
Kumikî: оьмюр (ömür)
Kunigamî: 命 (いぬちー, inuchī, ぬちー, nuchī)
Ladînî: vita m
Ladînoyî: vida m
Lakotayî: wičhóni
Latgalî: dzeive m
Latînî: anima → la m, vīta → la m, lux → la m
Latviyayî: dzīve → lv m, mūžs n
Lawsî: ຊີວິດ → lo (sī wit)
Lazî: skidala
Lezgînî: уьмуьр (ümür), ччан (č̄an)
Lingalayî: bomɔi 14
Lîmbûrgî: laeve → li nt
Lîtwanî: gyvenimas → lt n, gyvybė → lt m
Luksembûrgî: Liewen nt
Luoyî: ngima
Mòçenoyî: lem nt
Maguindanaoyî: kauyag
Makedonî: живот → mk n (život), живеење nt (živeenje), живеачка m (živeačka)
Malagasî: fahavelomana → mg
Malayalamî: ജീവിതം → ml (jīvitaṃ)
Malezî: hidup → ms, kehidupan → ms, nyawa → ms, hayat
Maltayî: ħajja m
Mançûyî: ᡝᡵᡤᡝᠨ (ergen), ᠰᡠᡵᡝ
ᡶᠠᠶᠠᠩᡤᠠ (sure fayangga)
Mandaicî: ࡄࡉࡉࡀ‎ (haije)
Manksî: bea m
Maorî: koiora, ora
Mapuçî: mogen
Maquiritarî: wenñö
Maranaoyî: niyawa
Maratî: जीवन n (jīvan)
Mariya rojhilatî: илыш
Mbya guaraniyî: eko
Mecarî: élet → hu
Megrelî: თელარა (telara)
Misrî:

(ꜥnḫ n)
Miyakoyî: 命 (んぬつ, nnutsu)
Mizoyî: nunna, damchhûng
Mîrandî: bida m
Mokşayî: эряф (erjaf)
Mongolî:
Kirîlî: амь → mn (amʹ), амьдрал → mn (amʹdral)
Monî: လမျီူ (pəyɜ̀m), ဂယိုၚ် (həyàŋ)
Nahwatliya klasîk: yōliliztli, nemiliztli
Nahwatlî: yōliztli, yolistli, nemiliztli → nah
Napolîtanî: vita m
Navajoyî: iiná
Nedersaksî:
Almaniya jêrîn a almanî: Lȩben nt, Läwen nt, Lewen nt, Liäwen nt, Lewend nt; Liiw nt
Nepalî: जीवन → ne (jīvan), जिन्दगी (jindagī)
Nganasanî: нилу (nilu)
Norwecî:
Norweciya bokmålî: liv → no nt

Norweciya nînorskî: liv → nn nt
Ojibweyî: bimaadiziwin
Okînawanî: 命 (いぬち, inuchi, ぬち, nuchi)
Oksîtanî: vida → oc m
Oriyayî: ଜୀବନ → or (jībônô)
Oromoyî: jiruu, lubbuu
Oroqenî: bardilga
Osetî: цард (card)
Oskanî: 𐌁𐌉𐌉𐌕𐌀𐌌 (biitam)
Oygurî: ھايات‎ (hayat)
Ozbekî: hayot → uz, umr → uz, turmush → uz
Palî: jīvita
Pangasînanî: bilay
Papyamentoyî: bida
Peştûyî: ژوند‎ → ps n (žwәnd), حيات‎ → ps n (hayãt)
Piedmontîsî: vita m
Polabî: zaivăt n
Polonî: życie → pl nt, żywot → pl n
Portugalî: vida → pt m
Puncabî: ਜੀਵਨ n (jīvan)
Qazaxî: өмір → kk (ömır), тұрмыс (tūrmys)
Qiptî: ⲱⲛϧ n (ōnx), ⲱⲛϩ n (ōnh)
Romancî: vita m
Romanî: trajo n, ʒivipen n, ʒivimos n, ʒivibo n
Romanyayî: viață → ro m
Rusî: жизнь → ru m (žiznʹ), житие́ m (žitijé), живо́т n (živót), житьё → ru nt (žitʹjó)
Rusînî: жыво́т n (žŷvót)
Samiya bakurî: eallin, heagga
Samiya lule: iellem
Sanskrîtî: जीवन → sa (jīvana), जीवित → sa nt (jīvita), आयु → sa n (āyu)
Santalî: ᱪᱳᱞᱚ (colô)
Sardînî: bida m, vida m
Sardînî: vida m

Sardînî: bida m
Sebwanoyî: kinabuhi
Siar-lakî: lalaun
Sicîlî: vita → scn m
Sidamoyî: heeshsho
Sindhî: چِٺيِ‎ (čiṫhī), خَطُ‎ (xaṭu)
Sirboxirwatî:
Kirîlî: жѝвот n

Latînî: žìvot → sh n
Slaviya kevn:
Kirîlî: животъ n (životŭ), жизнь m (žiznĭ), жить m (žitĭ), житьѥ nt (žitĭje)
Slaviya rojavayî ya kevn: жизнь m (žiznĭ), животъ n (životŭ)
Slovakî: život → sk n
Slovenî: življenje → sl nt
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: žywjenje nt

Sorbiya jorîn: žiwjenje nt
Spanî: vida → es m
Sundanî: ᮠᮤᮛᮥᮕ᮪ (hirup)
Sûmerî: 𒍣 (ZI)
Svanî: ლიდრე (lidre)
Swahîlî: uhai → sw 11 an 12, maisha → sw 5 an 6
Swêdî: liv → sv nt, levnad → sv g
Şanî: ဢသၢၵ်ႈ (ʼǎ sāak)
Şerpayî: ཚེ (tshe)
Şîngazîcayî: hayati 9 an 10, maesha 9 an 10
Şorî: чадығ (çadığ)
Tacikî: ҳаёт → tg (hayot), зиндагӣ → tg (zindagī), зиндагонӣ → tg (zindagonī)
Tagalogî: buhay → tl
Tamîlî: உயிர் → ta (uyir), வாழ்க்கை → ta (vāḻkkai)
Tarifitî: tudart m
Tayî: ชีวิต → th
Telûgûyî: జీవితము → te (jīvitamu), ప్రాణము → te (prāṇamu), ఉసురు → te (usuru), జీవము → te (jīvamu)
Teteriya krîmî: ayat
Teterî: тереклек → tt (tereklek), тормыш → tt (tormış), гомер → tt (ğomer)
Tetûmî: vida
Tigrînî: ሂወት (hiwät)
Tirkî: yaşam → tr, hayat → tr, ömür → tr, dirim → tr
Tirkmenî: durmuş, ýaşaýyş, ömür
Tîbetî: ཚེ (tshe), ཚེ་སྲོག (tshe srog)
Tofalarî: олут (olut)
Tokpisinî: laip
Toxarî B: śaul
Tsongayî: vutomi 14
Tswanayî: botshelô 14
Tzotzîlî: kuxlejal
Udmurtî: улон (ulon)
Ugarîtî: 𐎈𐎊𐎚 (ḥyt)
Urdûyî: زِنْدَگی‎ m (zindagī), جیون‎ n (jīvan), حَیات‎ m (hayāt), آربَل‎ m (ārbal)
Ûkraynî: життя́ nt (žyttjá)
Venîsî: vita m
Vepsî: elo
Viyetnamî: sự sống → vi, cuộc sống → vi, sinh mệnh → vi, sinh mạng → vi
Voroyî: elo
Votî: elo
Vuresî: ēs
Walonî: veye → wa m
Warayî: kinabuhi
Weylsî: bywyd → cy n
Wîlamowî: łaowa nt
Xakasî: чуртас (çurtas)
Ximêrî: ជីវិត → km (ciivɨt), ជីព → km (ciip), ជន្មា → km (cŭənmiə), ឋិតិ → km (theteʼ)
Yakutî: олох (olox)
Yidîşî: לעבן‎ nt (lebn), חיים‎ n (khayem)
Yolayî: lief
Yonagunî: 命 (ぬてぃ, nuti)
Yukaghiriya bakurî: эдьил (ed̦il)
Yûnanî: ζωή → el m (zoḯ), βίος → el n (víos)
Kevn: ζωή m (zōḗ), βίος n (bíos), ψῡχή m (psūkhḗ)
Zhuangî: sengmingh, mingh, ndwenngoenz
Zuluyî: ukuphila, impilo 9

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Lêker biguhêre

jiyan lêkera xwerû, negerguhêz

Guhartoyeke jîn.

Formeke lêkerê biguhêre

jiyan

Dema borî ya sade kesa yekem/duyem/sêyem pirjimar ya jiyan.
Ew deh salan li Almanyayê jiyan lê paşî vegeriyan Kurdistanê.