jî

Binêre herwiha: ji

KurdîBiguherîne

HokerBiguherîne

jî

Herwiha, herwisan, hem, him, lê zêde, û.
- Ez jî dixwazim bêm.
- Wî du bira jî hene.
- Ez dê bikirrim û bifiroşim jî.
Gelek caran (jî) li şûna (heta) tê bikaranîn.
- Eger 100, 000 jî bin, her têra min nakan. (Heta eger 100, 000 bin, her têra min nakan.)

Hevreha devokî ya kurmancî jik û ji (bi maneya "herwiha, jî"), soranî -îş, zazakî cî, farisî نیز‎ (nîz) û pehlewî nîz (herdu bi metatezê), sanskrîtî च (ça), albanî dhe (û), latînî -que, yûnaniya kevn τε (tê: jî, herwiha, û) hemû ji proto-hindûewropî *-kʷe (“û”).

Bi zaravayên kurdîBiguherîne

Kirmaşanî : îş
Soranî: -îş, -ij

WergerBiguherîne

Afrîkansî: ook ^→ af
Çekî: také ^→ cs
Danmarkî: også ^→ da
Almanî: auch ^→ de, außerdem ^→ de, gleichfalls ^→ de, ferner ^→ de, ebenfalls ^→ de, eben ^→ de, sogar ^→ de, ^?genauso gut ^→ de, ^?Sprungfeder ^→ de
Erebî: ‏أيضا ^→ ar, كذالك ^→ ar, ^?أيضا ^→ ar, ^?الطیلة ^→ ar
Esperantoyî: ankaŭ ^→ eo
Farisî: بعلاوه ‘همينطور ‘همچنين ‘نيز, نیز ^→ fa, هم ^→ fa, ^?عمر ^→ fa, ^?سن ^→ fa
Fînî: myös ^→ fi, -kin ^→ fi, -kaan ^→ fi, -kään ^→ fi
Fransî: aussi ^→ fr, également ^→ fr
Holendî: ook ^→ nl
Mecarî: szintén ^→ hu, is ^→ hu
Îbranî: גם ^→ he
Inglîzî: also ^→ en, too ^→ en, nonage ^→ en, lifetime ^→ en, even ^→ en, even if ^→ en, ^?already ^→ en, ^?agelong ^→ en, ^?manilla ^→ en, ^?nonagenarian ^→ en, ^?wherever ^→ en
Îtalî: anche ^→ it
îzlendî: líka, einnig
Polonî: też ^→ pl, także ^→ pl, również ^→ pl
Portugalî: também ^→ pt
Rusî: также ^→ ru, тоже ^→ ru
Spanî: también ^→ es, tambien ^→ es
Swahîlî: {{W|sw| proto-îranî
Swêdî: också ^→ sv, likaså ^→ sv, även ^→ sv
Tirkî: de ^→ tr, da ^→ tr, hem ^→ tr, keza ^→ tr, bile ^→ tr, dahi ^→ tr, çile ^→ tr, kemane ^→ tr, kiriş ^→ tr, meres ^→ tr, ömür ^→ tr
Tirkmenî: hem ^→ tk
Yûnanî: επίσησ ^→ el, επίσης ^→ el

Navdêr 1Biguherîne

jî nêr

Temen, umir, hîn,
dirêjiya demê kesek yan tiştek jiyaye yan hebûye.
- Jiyê te çend e? (Tu çend salî yî?).
Demê kesek yan tiştek dikare bijî yan hebe yan bixebite.
- Ev kompûter ne jîdirêj e. (Demek dirêj xwe ranagire)
Qonaxek di jiyana kesekê/î de ku lê digihe tiştekî.
- Ew hatibû jiyê dibistanê. (Bûbû ewqas salî ku dikarî / diviya biçe dibistanê)
Jiyan, jîn, heyat.
- Maşallah!... Xwedê jiya te dirêjtir bike, sofî!— (Hesenê Metê Labîrenta Cinan, Weşanên Welat, 1994)

Ji wêjeyêBiguherîne

Di jiyê xwe yê 16 salî de Mesûd Barzanî mecbûr ma dev ji xwendina xwe berde û tevî şerê çekdarî bibe. — (Silav.net, 11/2006)

EtîmolojîBiguherîne

Ji proto-hindûewropî * dī- ("dem"), têkildarî dīti ("dem") ya sanskrîtî, տի (tî, "jî, temen, umr; sedsal, qirn") ya ermenî, ditë ("roj") ya elbanî, dydd ("roj") ya weylsî, δαΐζω ("parve kirin") ya yûnanî, time ("dem") ya inglîzî, Zeit ("dem") ya elmanî, tid ("dem") ya swêdî... Têkildarî dem (wext, çax, zeman) ya kurdî.