dem

Kurmancî

Bilêvkirin

Navdêr 1

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	dem	dem
Îzafe	dema	demên
Çemandî	demê	deman
Nîşandera çemandî	wê demê	wan deman
Bangkirin	demê	demino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	demek	demin
Îzafe	demeke	demine
Çemandî	demekê	deminan

Seet demê diyar dike.

dem mê

Wext, çax, heyam, zeman,
pergalek e bo hejmartina rojan û hefteyan û mehan û salan yan saniyeyan û deqeyan û seetan.

Ji wêjeya klasîk

Heta gehame vê demê
Ma yek nebû d'vê alemê — (Feqiyê Teyran, )

Bide ber

Jê

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *dī- (“dem”), têkildarî dīti ("dem") ya sanskrîtî, տի (tî, "jî, temen, umr; sedsal, qirn") ya ermenî, ditë ("roj") ya elbanî, dydd ("roj") ya weylsî, δαΐζω ("parve kirin") ya yûnanî, time ("dem") ya îngilîzî, Zeit ("dem") ya elmanî, tid ("dem") ya swêdî... Têkildarî jî (temen, umr) ya kurdî.

Bi zaravayên din

Soranî: kat

Werger

wext, zeman, çax

Abazayî: гӏамта (ʿāmtā), заман (zāmān)
Abxazî: аамҭа (āāmtā)
Adîgeyî: гъо (ġo), уахътэ (wāχtă), лъэхъан (łăχān)
Afrîkansî: tyd → af
Albanî: kohë → sq m
Almanî: Zeit → de m
Elmanîşî: Zit, Ziit m

Almaniya navendî ya rojhilat: Zeit
Altayiya başûrî: ӧй (öy), саман (saman), чак (čak)
Ambonezî-malezî: oras
Amharî: ጊዜ (gize), ዘመን (zämän)
Aragonî: tiempo n
Aramî:
Siryaniya klasîk: ܙܒܢܐ‎ g (zaḇnā)

Îbranî: זמנא‎ n (zamnā), זבנא‎ n (zaḇnā)
Aromanî: chiro n
Asamî: সময় (xomoy), পৰ (por)
Astûrî: tiempu → ast n
Avarî: гӏуж (ʿuž), заман (zaman), мех (meχ)
Awadhî: समय (samay)
Aymarayî: pacha → ay
Azerî: vaxt → az, zaman → az
Baskî: denbora → eu
Başkîrî: ваҡыт (vaqït)
Bayerî: zeid
Belarusî: час n (čas)
Belûçî: وہد‎ (vahd)
Bengalî: সময় → bn (śômôẏ), ওয়াক্ত → bn (ōẏakto)
Bretonî: amzer → br m
Bugî: wattu
Bulgarî: вре́ме → bg nt (vréme)
Burmayî: အချိန် → my (a.hkyin)
Buryatî: саг (sag)
Çeçenî: хан (χan)
Çekî: čas → cs n
Çerokî: ᎠᎵᏱᎵᏒ (aliyilisv)
Çîçewayî: nthawi 9 an 10
Çînî:
Kantonî: 時間 (si⁴ gaan³, si⁴ gaan¹), 時光 (si⁴ gwong¹)

Dunganî: сыҗе (sɨži͡ə)

Hakkayî: 時間 (sṳ̀-kiên, sṳ̀-kiân)

Mandarînî: 時間 → zh (shíjiān), 時光 → zh (shíguāng)

Min dongî: 時間 (sì-găng)

Minnanî: 時間 → zh-min-nan (sî-kan)

Wuyî: 辰光, 時間
Çuvaşî: вӑхӑт (văhăt)
Çûkî: fansoun
Dalmatî: tiamp n, tianp n
Danmarkî: tid → da g
Dargwayî: замана (zamana)
Divehî: ވަގުތު‎ (vagutu)
Endonezyayî: waktu → id
Erebî: زَمَن‎ → ar n (zaman), وَقْت‎ → ar n (waqt), دَهْر‎ → ar n (dahr)
Erebiya misrî: وقت‎ n (waʾt)

Erebiya kendavî: وكت‎ n (wakt)

Erebiya hîcazî: وَقْت‎ n (wagt), زَمَان‎ n (zamān)

Erebiya fasî: وقت‎ n (waqt), زمان‎ n (zmān)
Ermenî: ժամանակ → hy (žamanak)
Erzayî: шка (ška)
Esperantoyî: tempo → eo
Estonî: aeg → et
Etiyopiya klasîk: ዘመን (zämän)
Evenkî: тэру (təru)
Eweyî: ɣeyiɣi nt, gaƒoƒo
Farisî: زمان‎ → fa (zamân), وقت‎ → fa (vaqt), تایم‎ → fa (tâym)
Ferî: tíð → fo m
Fîjî: gauna
Fînî: aika → fi
Fransî: temps → fr n
Fransiya navîn: temps n

Fransiya kevn: tans n
Friyolî: timp n
Frîsiya bakur: tid m, tidj m
Frîsiya saterlandî: Tied m
Frîsî: tiid → fy g
Gaelîka skotî: àm n
Gagawzî: vakıt, zaman
Galîsî: tempo → gl n
Gujaratî: સમય → gu n (samya)
Gurcî: დრო → ka (dro), ჟამი → ka (žami), ხანი (xani)
Guwaranî: ára → gn
Haîtî: tan
Hawayî: wā
Hawsayî: lokaci → ha n
Hindî: समय → hi n (samay), वक़्त n (vaqt), टाइम → hi n (ṭāim), वक्त → hi n (vakt), काल → hi n (kāl), प्रहर → hi n (prahar), समाँ → hi n (samā̃), ज़माना n (zamānā), जमाना → hi n (jamānā)
Hmongî: sijhawm
Holendî: tijd → nl n
Hunsrikî: Zeid m
Îbranî: זְמָן‎ → he n (zman)
Îdoyî: tempo → io
Îgboyî: elekere
Îngilîziya kevn: tīd m
Îngilîzî: time → en
Îngriyî: aika
Îngûşî: ха (χa)
Înterlîngua: tempore → ia
Înupîakî: pivik
Îrlendî: am → ga n
Îstriyotî: tenpo n
Îtalî: tempo → it n
Îzlendî: tími → is n, tíð → is m
Japonî: 時間 → ja (じかん, jikan)
Javayiya kevn: wayah
Javayî: wektu, wayah
Kalalîsûtî: piffissaq
Kalmîkî: цаг (tsag)
Kannadayî: ವೇಳೆ → kn (vēḷe), ಕಾಲ → kn (kāla)
Kanuriyî: lóktù
Karaçay-balkarî: заман
Karakalpakî: waqıt, zaman
Karelî: aika
Kaşûbî: czas n
Katalanî: temps → ca n
Keçwayî: pacha → qu
Kirgizî: саат → ky (saat), убакыт → ky (ubakıt), убакты → ky (ubaktı)
Kîngalî: කල (kala)
Kînyarwandayî: igihe 7 an 8, umwanya 3 an 4
Komî-permyakî: кад (kad)
Komorî: wakati 11
Konkanî: काल n (kāl)
Koreyî: 시간 → ko (sigan)
Kornî: prys n, termyn n
Korsîkayî: tempu → co n, volta → co m
Kumikî: заман (zaman)
Ladînî: tëmp n, aurela m
Lakî: чӏун (č̣un), замана (zamana)
Latgalî: laiks
Latînî: tempus → la
Latviyayî: laiks → lv n
Lawsî: ເວລາ → lo (wē lā), ຂະນະ → lo (kha na)
Lezgînî: вахт (vaχt), чӏав (č̣av), вяде (väde)
Lingalayî: ntángo 9 an 10
Livvî: aigu
Lîmbûrgî: tied → li n
Lîşana denî: שאתא‎ m (šeʾṯa)
Lîtwanî: laikas → lt n
Lîvonî: āiga
Luksembûrgî: Zäit m
Mòçenoyî: zait m
Makasarî: wattu
Malay:
Malezî: ماس‎, کالا‎, وقتو‎, زمان‎ → ms, تيمڤوه‎

Rûmî: masa → ms, kala → ms, waktu → ms, zaman → ms, tempoh → ms
Makedonî: време nt (vreme)
Malayalamî: സമയം → ml (samayaṃ)
Maltayî: darba m, waqt n, żmien → mt n
Mançûyî: ᡝᡵᡳᠨ (erin), ᡶᠣᠨ (fon)
Mandaicî: ࡆࡀࡌࡀࡍ‎ (zaman)
Manksî: traa n
Maorî: wā
Maranaoyî: wakto
Maratî: काळ n (kāḷ)
Mariya rojhilatî: жап
Mayayiya yukatekî: k’iin
Mazahuayiya navendî: mezhe
Mecarî: idő → hu
Megrelî: ჟამი (žami)
Mizoyî: hun
Mokşayî: пинге (pinge)
Mongolî: цаг → mn (tsag)
Nahwatlî: cahuitl → nah
Nanayî: эр (ėr), эрин (ėrin)
Napolîtanî: tiempo n
Navajoyî: ookił
Nawrûyî: edae
Nedersaksî:
Almaniya jêrîn a almanî: Tid ; Tyd, Tied ; Tyt, Teit ; Teyt
Nenetsiya tundra: ёльць’ (yoľś'), мальӈгана (maľŋana)
Nepalî: समय → ne (samaya)
Nîvxî: ыр (ər)
Nogayî: заман (zaman)
Norsiya kevn: tíð m
Norwecî: tid → no n an m
Oksîtanî: temps → oc n, tèms n
Oriyayî: ସମୟ (sômôyô)
Oromoyî: yeroo, wayitii
Osetî: рӕстӕг (ræstæg)
Oygurî: ۋاقت‎ (waqt)
Ozbekî: vaqt → uz, zamon → uz
Palî: velā m, kāla n
Papyamentoyî: tempu
Peştûyî: زمان‎ → ps n (zamãn), وخت‎ → ps n (waxt)
Pîtkarnî-norfolkî: tiem
Plodîşî: Tiet m
Polabî: taid n
Polonî: czas → pl m inan
Portugalî: tempo → pt n
Prusiya kevn: kīsman
Puncabî: ਸਮਾਂ n (samā̃), ਟਾਈਮ n (ṭāīma), ਵਕਤ n (vakat), ਵੇਲ਼ਾ n (vēḷā)
Qazaxî: уақыт → kk (uaqyt), шақ (şaq)
Qiptî: ⲥⲏⲟⲩ n (sēou), ⲭⲣⲟⲛⲟⲥ (khronos)
Romancî: temp n, temps n, taimp n, tains n
Romanyayî: timp → ro nt, vreme → ro m
Rusî: вре́мя → ru nt (vrémja), час → ru n (čas)
Rusînî: час n (čas)
Samiya bakurî: áigi
Samiya başûr: aejkie
Samiya înarî: äigi
Samiya kildînî: а̄ййк (ājjk)
Samogîtî: čiesos
Sanskrîtî: काल → sa n (kāla), समय → sa n (samaya), वेला → sa m (velā)
Santalî: ᱚᱠᱛᱚ (ôktô)
Sardînî: tempus n
Sicîlî: tempu → scn n
Sidamoyî: yanna
Sindhî: وَقتُ‎ → sd n (vaqtu)
Sirboxirwatî:
Kirîlî: вре́ме nt, врије́ме nt

Latînî: vréme → sh nt, vrijéme → sh nt
Skotî: time
Slaviya kevn:
Kirîlî: врѣмѧ nt (vrěmę), часъ n (časŭ)

Glagolîtîk: ⱍⰰⱄⱏ n (časŭ)
Slaviya rojavayî ya kevn: веремѧ nt (veremę), часъ n (časŭ)
Slovakî: čas → sk n
Slovenî: čàs → sl n
Slovînsî: čȧ̃s n
Somalî: waqti → so n, wakhti n
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: cas n

Sorbiya jorîn: čas n
Spanî: tiempo → es n
Swahîlî: wakati → sw 11 an 12
Swêdî: tid → sv g
Şanî: ၶၢဝ်းယၢမ်း (kháaw yáam)
Şawî: amedwal
Şonayî: nguva 9 an 10
Şorî: тем (tem)
Tabasaranî: вахт (vaχt), чӏив (č̣iv), вяда (vjada)
Tacikî: замон → tg (zamon), вақт → tg (vaqt)
Tamîlî: காலம் → ta (kālam)
Tatî: вэхд (vehd)
Tayî: เวลา → th (wlao), กาล → th (gaan)
Telûgûyî: సంఘటన → te (saṅghaṭana)
Teteriya krîmî: vaqıt
Teterî: вакыт → tt (waqıt)
Tirkiya kevn: 𐰇𐰓‎ (üd² /öd/)
Tirkî: zaman → tr, vakit → tr, çağ → tr
Tirkmenî: wagt
Tîbetî: དུས་ཚོད (dus tshod)
Tokpisinî: taim
Toxarî A: praṣt
Tsakonî: τζαιρέ
Tswanayî: nakô 9
Tuvanî: үе (üe)
Udmurtî: дыр (dyr), вакыт (vakyt)
Urdûyî: وقت‎ n (vaqt), سمی‎ n (samay)
Ûkraynî: час → uk n (čas)
Ûrûmî: вахыт (vahyt)
Venîsî: tenpo n
Vepsî: aig
Viyetnamî: thời gian → vi
Volapûkî: tim → vo, naed → vo
Voroyî: aig
Votî: aikõ
Walonî: tins → wa n
Weylsî: amser → cy n, pryd → cy n
Wolofî: jamaano, waxtu → wo
Xantî: пора (pora)
Ximêrî: កាល → km (kaal), ពេល → km (peil), វេលា → km (veiliə)
Xosayî: ixesha 5 an 6
Yagnobî: вахт
Yakutî: бириэмэ (birieme), кэм (kem)
Yidîşî: צײַט‎ → yi m (tsayt)
Yorubayî: ìgbà, àkókò
Yûnaniya kapadokyayî: ταρός (tarós)
Yûnanî: χρόνος → el n (chrónos), καιρός → el n (kairós)
Kevn: χρόνος n (khrónos)
Zêlandî: tied
Zhuangî: seizgan, sizgenh
Zuluyî: isikhathi → zu 7 an 8, inkathi 9 an 10
ǃXóõ: nàa kòo