dawî
Bilêvkirin
biguhêreNavdêr
biguhêreZayenda mê ya binavkirî | ||
---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | dawî | dawî |
Îzafe | dawiya | dawiyên |
Çemandî | dawiyê | dawiyan |
Nîşandera çemandî | wê dawiyê | wan dawiyan |
Bangkirin | dawiyê | dawiyino |
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | dawiyek | dawiyin |
Îzafe | dawiyeke | dawiyine |
Çemandî | dawiyekê | dawiyinan |
dawî mê
- talî, soxî, dûmahî, encam, akam, netîce, songî
- Bi wî awayî, maça wan bi yanzdeh û deh dawî hat. — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)
- Wek serxweşek bê hiş
Ketime riya çep û rast
Qediya qediya
Şeva dawî hejiya — (Ciwan Haco, Dil Ketimê) - Mala keçkê li taxa jorî ye
Sewda daye, hêş nemaye
Gotinên xelkê dawî naye — (Xelîl Xemgîn, Nîne Nîne) - Axir bide wî tu husn-i meqte'
– DAWÎ – — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)
Jê
biguhêre- (lêker) bi dawî bûn
- (navdêr) bidawîbûn
- (rengdêr) bidawîbûyî
- (lêker) bi dawî hatin
- (navdêr) bidawîhatin
- (rengdêr) bidawîhatî
- (navdêr) bidawîkirin
- bi dawî kirin
- bidawîkirî
- dawî anîn
- dawîanîn
- dawîbûn
- dawî bûn
- dawîbûyî
- dawî dan
- dawîdan
- dawî kirin
- dawîkirin
- dawîkirî
- dawîn
Etîmolojî
biguhêreHevreha soranî دوای (diwahî), dimilkî dimayîn, dimaîn, ji dûv + -ahî. Guherîna dengî dibe ku wisan bûbe: *divahî > bi metatezê *dihavî > -ih- dikeve wekî di *çihar>çar de û dibe *davî û > *dahî>dawî. Bo h>v/w di kurmanciyan de binêre soranî چوار (çwar, “çiWar”), نواڕین (niWarrîn, “nihêrîn”), şirove... Bo guherîna v>h/w binêre bawer. Li devera Badînan wek "dûmahîk" maye, mihtemelen ji ber ku têkildarî dû û mayîn bawer kirine lewma. Bide ber farisî افدم (efdom, “dawî”) ji farisiya navîn [skrîpt hewce ye] (ebdum), ku bixwe ne ji heman rehê ye (ji farisiya kevn *epetemeh, ji reheke din a hindûewropî lê bi şaşî têkildarî [skrîpt hewce ye] (dom, “dûv”) kirine.
Werger
biguhêre- Almanî: Ende → de nt, Schluss → de n
- Elmanîşî: Endi
- Asamî: ওৰ (ür), শেষ (xex)
- Astûrî: fin → ast n an m
- Azerî: son → az, axır → az, baş → az
- Baskî: amai → eu
- Başkîrî: аҙаҡ (aðaq)
- Belarusî: кане́ц n (kanjéc), край n (kraj)
- Bretonî: diwezh → br n
- Bulgarî: край → bg n (kraj)
- Burmayî: အဆုံး → my (a.hcum:)
- Çekî: konec → cs n
- Çînî:
- Çuvaşî: вӗҫ (vĕś)
- Dalmatî: fain n
- Danmarkî: ende → da, afslutning → da
- Endonezyayî: akhir → id, ujung → id
- Erebî: نِهَايَة → ar m (nihāya), غَايَة m (ḡāya)
- Ermenî: վերջ → hy (verǰ), ծայր → hy (cayr)
- Esperantoyî: fino → eo
- Estonî: lõpp → et
- Evenî: мудан (mudan)
- Evenkî: мудан (mudan)
- Eweyî: nuwuwu nt
- Farisî: انتها → fa (entehâ), پایان → fa (pâyân), آخر → fa (âxar)
- Fînî: pää → fi, pääty → fi ; loppu → fi
- Fransî: fin → fr m, bout → fr n, extrémité → fr m
- Friyolî: fin
- Frîsî: ein → fy
- Gaelîka skotî: eàrr n an m
- Galîsî: fin → gl n an m
- Gotî: 𐌰𐌽𐌳𐌴𐌹𐍃 n (andeis)
- Gurcî: დასასრული (dasasruli), ბოლო (bolo), მიწურული (mic̣uruli)
- Haîtî: fen
- Hindî: अंत → hi n (ant)
- Holendî: einde → nl nt, uiteinde → nl nt
- Îbranî: סוֹף → he n (sof), קצה → he n (q'tzeh, herfiyen “edge”)
- Îdoyî: fino → io
- Îngilîzî: end → en
- Îstriyotî: feîn n
- Îtalî: fine → it m
- Îzlendî: endir → is
- Japonî: 終了 → ja (shūryō), 終わり → ja (owari), 終い (shimai), 端 → ja (hashi), 最後 → ja (saigo), エンド → ja (endo)
- Kapampanganî: danggut, sepu
- Katalanî: fi → ca m
- Koreyî: 끝 → ko (kkeut), 종료 → ko (jongnyo)
- Ladînoyî:
- Latgalî: beigys, gols n, pabeigys
- Latînî: finis → la n an m, terminus → la n, termen nt, exitus n, extremum nt, extremus n, peractio m, finalitas
- Latviyayî: gals → lv n, beigas m pj
- Lawsî: ຈົບ (chop)
- Lîtwanî: pabaiga → lt m, galas → lt n
- Luksembûrgî: Enn nt
- Makedonî: крај n (kraj)
- Malezî: akhir → ms, hujung → ms, هوجوڠ
- Maltayî: tmiem, għeluq
- Mançûyî: ᡩᡠᠪᡝ (dube)
- Manksî: arbyl n
- Maorî: hikutau, mutunga, paunga
- Mecarî: vég → hu
- Mongolî: төгсгөл → mn (tögsgöl)
- Nanayî: дуэ, модан
- Napolîtanî: scompetura m
- Norwecî:
- Oksîtanî: fin → oc
- Oromoyî: dhuma
- Polonî: koniec → pl n
- Portugalî: fim → pt, cabo → pt n, término → pt n
- Romancî: fin, fegn
- Romanyayî: sfârșit → ro, terminație → ro, capăt → ro
- Rusî: коне́ц → ru n (konéc), край → ru n (kraj)
- Sanskrîtî: अन्त → sa n an nt (anta), समाप्ति → sa m (samāpti)
- Sardînî: fine, fini, finis
- Sicîlî: fini → scn
- Sirboxirwatî:
- Slovakî: koniec → sk n
- Slovenî: konec → sl n
- Somalî: dhammaad
- Sorbî:
- Sorbiya jêrîn: kóńc n
- Spanî: fin → es n an m
- Swahîlî: mwisho → sw, ncha → sw 9 an 10, tamati → sw
- Swêdî: slut → sv, ände → sv
- Tacikî: охир → tg (oxir)
- Tagalogî: katapusan, dulo → tl
- Tayî: จบ → th (jòp)
- Tirkî: son → tr
- Tîbetî: མཇུག (mjug)
- Urdûyî: انت n (ant)
- Ûkraynî: кіне́ць → uk n (kinécʹ), край → uk n (kraj)
- Venîsî: fin m, tèrmine → vec n
- Viyetnamî: chóp → vi, mút → vi
- Walonî: fén → wa m, dibout → wa n, coron → wa n
- Weylsî: diwedd → cy
- Ximêrî: ចុង → km (coŋ)
- Yagnobî: охир
- Yidîşî: סוף n (sof)
- Yûnanî: τέλος → el nt (télos), πέρας → el nt (péras), τέρμα → el nt (térma), λήξη → el m (líxi), άκρο → el nt (ákro), άκρη → el m (ákri)
- Kevn: τελευτή m (teleutḗ)
- Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.