ziman
KurdîBiguhêre
BilêvkirinBiguhêre
Biguhêre
Zayenda nêr a binavkirî | ||||
---|---|---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
Navkî | ziman | ziman | ||
Îzafe | zimanê | zimanên | ||
Çemandî | zimanî | zimanan | ||
Nîşandera çemandî | wî zimanî | wan zimanan | ||
Bangkirin | zimano | zimanino | ||
Zayenda nêr a nebinavkirî | ||||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar | ||
Navkî | zimanek | zimanin | ||
Îzafe | zimanekî | zimanine | ||
Çemandî | zimanekî | zimaninan |
ziman nêr
- organekî nerm e di devî de,
beşek ji leşê mirov û heywanan yê di devî de ku bo tamkirin, alîstin, daûrandinê û (ji aliyê mirovan ve) bo axiftinê tê bikaranîn - axiftina miletekî,
axiftina komekê, miletekî, herêmekê yan welatekî ya ku ji alî pergala xwe ve yek e û ji alî hemû kesên pê diaxivin ve tê fehmkirin- zimanê kurdî, zimanê inglîzî, zimanê erebî.
- pergala danûstandinê,
sîstema hemî dengên mirov bi kar tînin daku peyamên xwe bi hev bidin famkirin - danûstandina bêgotin,
jest û mîmîkên mirov bi hev re bi kar tînin daku pê peyama xwe bigihînin hev - danûstandina lawiran,
dengên heywan bi kar tînin daku peyamên xwe bigihînin hev yan kesekî / tiştekî - biwêjên taybet,
pergala ragihandinê ya hin aliyên taybet- zimanê wêjeyê, zimanê kompûteriyê, zimanê leşkeriyê, zimanê gundiyan.
- şêwazên bikaranîna peyvan
- zimanê dîplomasiyê.
- hinêra axiftinê,
karîna anku şiyana peyivînê- Ew bêziman e.
- şêweyê axiftinê
- Sofî bi goriya zimanê te be. Ew zimanê hungivîn û xweşik... — (Çiyayê Agirî, Yaşar Kemal, Weşanxana Çanda Kurdî)
- (devokî) Kilîl, kilît, mifte, enextar, amûrê ku derî pê tê vekirin
Bi alfabeyên dinBiguhêre
HerwihaBiguhêre
HevmaneBiguhêre
ÇemandîBiguhêre
TêkilîBiguhêre
JêBiguhêre
EtîmolojîBiguhêre
Herwiha ezman, ji proto-hindûewropî *dn̥ǵʰwéh₂s. Hevreha soranî زمان (ziman), kurdiya başûrî ziwan, zwan, goranî/hewramî ziwan, zwan, zazakî ziwan, zon, zûn, belûçî زوان (zewan) û زبان (ziban, zuban), farisî زبان (zeban), tacikî забон (zabon), peştûyî ژبه (žəba), partî 𐫙𐫉𐫁𐫀𐫗 (izban), pehlewî 𐫙𐫉𐫇𐫀𐫗 (izwan), osetî avestayî 𐬵𐬌𐬰𐬎𐬎𐬁 (hizuuā), sanskrîtî जिह्वा (jihvā́) û जुहू (juhū́), hindî जीभ (jībh), almanî Zunge, danmarkî/norwecî tunge, swêdî/îzlandî tunga, holandî tong, inglîzî tongue, îrlandî teanga, bretonî teod, latînî lingua (guherîna D bi L din bin tesîra L ya peyva lingo anku alîstin de), îtalî lingua, portugalî língua, spanî lengua, fransî langue, ermenî լեզու (lêzû - L-ya destpêkê di bin tesîra լիզեմ /lizêm/ anku alîstin de) de, latviyayî insuwis, lîtwanî liežùvis (L-ya destpêkê di bin tesîra liežti anku alîstin de), slaviya kevn *ęzỳkъ, rûsî/ukraynî/belarûsî язы́к (yazýk), çekî/slovakî jazyk, polonî język.
- Çavkanî:
- Cathcart, Chundra Aroor (2015): Iranian Dialectology and Dialectometry, Doctoral dissertation, University of California at Berkeley.
- Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
- Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg
- MacKenzie, David Neil, The dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon) Grammatical sketch, texts, and vocabulary, Kommissionaer: Munksgaard (København), 1966
- Novák, Ľubomír (2013) Problem of Archaism and Innovation in the Eastern Iranian Languages (PhD dissertation)[[1]], Prague: Univerzita Karlova v Praze, filozofická fakulta.
- Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
- The Tower of Babel - An Etymological Database Project [Birca Babilê - Projeyeke Danegeha Etîmolojî] (bi inglîzî û rûsî): http://starling.rinet.ru/
Bi zaravayên dinBiguhêre
- Soranî: زمان (ziman)
- Zazakî: ziwan, zon, zûn
- Kurdiya başûrî: ziwan, zuwan
- Lekî: zuwan
- Hewramî: ziwan, zwan
WergerBiguhêre
- Albanî: gjuhë → sq
- Almanî: Zunge → de mê
- Altayiya başûrî: тил (til)
- Aragonî: luenga
- Astûrî: llingua → ast
- Atîkamekwî: oterini
- Aymarayî: lajhra, aru → ay
- Azerî: dil → az
- Bambarayî: kan
- Baskî: mihi, mingain
- Başkîrî: тел (tel)
- Zung m :
- Bembayî: ululimi
- Kreyoliya holendî ya berbice: alala
- Bretonî: teod → br nêr
- Bulgarî: език → bg (ezik)
- Nahuatliya navendî: nenepilli
- Çekî: jazyk → cs
- Çînî: 舌头 → zh (shétou), 舌 → zh (shé)
- Çolyanî: lussánikh
- Çuvaşî: чĕлхе (čĕlhe)
- Damariya rojhilat: leˈmaino
- Danmarkî: tunge → da giştî
- Dohoyî: jola
- Erebî: لسان (lisan)
- Ermenî: լեզու → hy (lezu)
- Esperantoyî: lango → eo
- Estonî: keel → et
- Farisî: زبان → fa (zeban)
- Ferî: tunga
- Fînî: kieli → fi
- Fransî: langue → fr
- Frîsî: tonge
- Friyolî: lenghe m
- Gaelîka skotî: teanga mê
- Gagawzî: dil
- Galîsî: lingua → gl
- Gotî: 𐍄𐌿𐌲𐌲𐍉 (tuggō) mê
- Gurcî: ენა → ka (ena)
- Haîtî: lang
- Hawsayî: harshe → ha
- Hmongî: nplaig
- Holendî: tong → nl mê
- Indonezî: lidah → id
- Inglîzî: tongue → en
- Îstriyotî: lengua
- Îdoyî: lango → io
- Înterlîngua: lingua
- Înterlîngue: lingue → ie
- Înuîtî: ᐅᖃᖅ (uqaq)
- Îtalî: lingua → it mê
- Îzlendî: tunga → is mê
- Japonî: 舌 → ja (shita), ベロ (bero)
- Karaçay-balkarî: тил
- Katalanî: llengua → ca
- Keçwayî: qallu
- Kendemî: lɛ̀nyɛ́mə̀, ɛ̀nyɛ́mə̀
- Kirgizî: тил → ky (til)
- Koreyî: 혀 → ko (hyeo)
- Kornî: tavas
- Korsîkayî: lingua → co
- Kotavayî: yoy
- Kumikî: тил (til)
- Latviyayî: mēle → lv
- Lingalayî: lolému
- Lîtwanî: liežuvis → lt
- Makedonî: јазик → mk (jazik)
- Malagasî: lela → mg
- Maorî: arero
- Mecarî: nyelv → hu
- Mongolî: хэл → mn (hel)
- Nganasanî: сиәде
- Nlûyî: ǀ’an
- Nogayî: тил (til)
- Normandî: loceis
- Norwecî: tunge → no
- Oksîtanî: lenga → oc
- Oyratayî: uhulu, uhul
- Piedmontîsî: lenga m
- Pîrahayî: xiipópai
- Polonî: język → pl
- Portugalî: língua → pt mê
- Qazaxî: тіл → kk (til)
- Romanî: ćhib
- Romanyayî: limbă → ro
- Rusî: язык → ru (iazyk) nêr
- Samiya bakurî: njuovčča
- Sanskrîtî: जिह्वा → sa (jihvā) mê
- Sirboxirwatî: jezik → sh
- Slovakî: jazyk → sk
- Slovenî: jezik → sl
- Somalî: carab → so
- Spanî: lengua → es mê
- Swahîlî: ulimi → sw
- Swazî: lú-lwîmi
- Swêdî: tunga → sv
- Şawî: iles
- Şîngazîcayî: ulime, louha
- Şorî: тил
- Şoşonî: a͟ikon
- Tagalogî: dilà
- Tamîlî: நாக்கு → ta (nākku)
- Teterî: tel → tt
- Teteriya krîmî: til
- Tirkî: dil → tr
- Tirkmenî: dil → tk
- Tofalarî: дыл
- Tokpisinî: tang
- Tuvanî: дыл (dıl)
- Ûkraynî: язик → uk (jazyk)
- Urdûyî: زبان → ur
- Vepsî: kelʼ
- Viyetnamî: lưỡi → vi
- Walonî: linwe → wa m
- Weylsî: tafod → cy
- Wolofî: làmmiñ wi
- Xakasî: тіл (tíl)
- Yakutî: тыл (tıl)
- Yûnanî: γλώσσα → el (glóssa) mê
- Afrîkansî: taal → af
- Alabamayî: naaɬiilka
- Albanî: gjuhë → sq
- Almanî: Sprache → de mê
- Aragonî: luenga
- Astûrî: llingua → ast
- Aymarayî: aru → ay
- Bambarayî: kan
- Baskî: hizkuntza → eu
- Sproch m :
- Bembayî: ululimi
- Bretonî: yezh → br mê
- Bulgarî: език → bg (ezik)
- Çekî: jazyk → cs, řeč → cs
- Çînî: 语言 → zh (yǔyán)
- Çolyanî: daritsánikh
- Danmarkî: sprog → da nêr
- Erebî: لغة → ar (luẍet) mê, لسان (lisan)
- Ermenî: լեզու → hy (lezu)
- Esperantoyî: lingvo → eo
- Estonî: keel → et
- Farisî: زبان → fa (zeban)
- Ferî: mál → fo
- Fînî: kieli → fi
- Flamiya rojava: toale
- Fransî: langue → fr
- Frîsî: tonge, taal → fy, sprake
- Friyolî: lenghe m
- Futunî: masau
- Gaelîka skotî: cànan nêr
- Galîsî: lingua → gl
- Galoyî: laungg
- Gotî: 𐍂𐌰𐌶𐌳𐌰 (razda) mê
- Gujaratî: ભાષા → gu (bhāṣā)
- Gurcî: ენა → ka (ena)
- Haîtî: lang
- Hawsayî: harshe → ha, yare
- Hindî: भाषा → hi (bhāṣā)
- Holendî: taal → nl mê
- Indonezî: bahasa → id
- Inglîzî: language → en, tongue → en
- Inglîziya kevn: spræc
- Îstriyotî: lengua
- Îdoyî: linguo → io
- Înterlîngua: lingua
- Înuîtî: ᐅᖃᐅᓯᖅ (uqausiq)
- Îtalî: lingua → it mê, linguaggio → it nêr
- Îzlendî: tunga → is mê
- Japonî: 言語 → ja (gengo), 言葉 → ja (kotoba)
- Kalalîsûtî: oqaatsit
- Katalanî: idioma → ca, llengua → ca
- Keçwayî: simi → qu
- Komorî: luha
- Koreyî: 언어 → ko (eoneo)
- Kornî: yeth
- Korsîkayî: lingua → co
- Kotavayî: ava
- Latînî: lingua → la
- Latviyayî: valoda → lv
- Lîtwanî: kalba → lt
- Luksembûrgî: Sprooch → lb m
- Makedonî: јазик → mk (jazik)
- Maltayî: lingwa → mt
- Maorî: reo → mi
- Mecarî: nyelv → hu
- Mongolî: хэл → mn (hel)
- Nahwatlî: tlahtolli → nah
- Navajoyî: zaad
- Nogayî: тил (til)
- Norwecî: språk → no
- Oksîtanî: lenga → oc
- Piedmontîsî: lenga m
- Plodîşî: Sproak
- Polonî: język → pl
- Portugalî: língua → pt mê, idioma → pt, linguagem → pt
- Qazaxî: тіл → kk (til)
- Romanyayî: limbă → ro m
- Rusî: язык → ru (iazyk) nêr
- Samiya bakurî: giella
- Sanskrîtî: भाषा → sa (bāṣā) mê
- Sirboxirwatî: jezik → sh
- Slovakî: jazyk → sk
- Slovenî: jezik → sl
- Somalî: af → so
- Spanî: lengua → es mê, idioma → es nêr, lenguaje → es
- Swahîlî: lugha → sw, ulimi → sw
- Swazî: lú-lwîmi
- Swêdî: språk → sv, mål → sv
- Şawî: tutlakt, tameslayt
- Şîngazîcayî: lugha, luha, ulime
- Tacikî: забон → tg (zabon)
- Tagalogî: wika → tl, lenggwáhe
- Tamîlî: மொழி → ta (moḻi)
- Teterî: tel → tt
- Tirkî: dil → tr, lisan → tr
- Tofalarî: дыл
- Tokpisinî: tok, tokples
- Ûbîkî: bzɑ
- Ûkraynî: мова → uk (mova)
- Urdûyî: زبان → ur
- Vepsî: kelʼ
- Viyetnamî: ngôn ngữ → vi, tiếng → vi
- Volapûkî: pük → vo
- Walîsî: lea
- Walonî: lingaedje → wa n, langue → wa m
- Weylsî: iaith → cy
- Yûnanî: γλώσσα → el (glóssa) mê