didan

Kurmancî biguhêre

Bilêvkirin biguhêre

IPA^(kilîd): /dɪˈdɑːn/

Navdêr biguhêre

didanên spî

didan nêr

(anatomî) hestiyên di devî de ku xwarin pê tê hêrandin
parçeyên tûj yên devê amûrên birrek (bi taybetî mişaran) ku dişibin didanan:
didanên mişarê

Bi alfabeyên din biguhêre

kurdî-erebî: ددان‎
kurdî-krîlî: дьдан

Etîmolojî biguhêre

Herwiha diran, dinan, dan, hevrehên soranî ددان‎ (didan) û دان‎ (dan), kurdiya başûrî digan û dinan, lekî diyan, hewramî diđan, zazakî didan û dindan, farisî دندان‎ (dendan), pehlewî dad an dendan ^[1] , belûçî دنتان‎‎ (dentan), avestayî 𐬛𐬀𐬥𐬙𐬀𐬥‎ (denten) û 𐬛𐬁𐬙𐬁‎ (dātā), osetî дӕндаг (dændag), sanskrîtî दन्त (dánta), lîtwanî dantìs, rusî десна́ (dêsná), çekî dáseň, yûnanî δόντι (dónti), latînî dens, fransî dent, îtalî/portugalî dente, romanî dinte, spanî diente, bretonî dant, danmarkî/holendî/swêdî tand, norwecî tann, almanî Zahn, îngilîzî tooth (pirhejmar: teeth)... hemû ji proto-hindûewropî *h₃dónts (rehê çemandî *h₃dn̥t-).

Cinsê peyvê di makezimanê proto-hindûewropî de nêr bû û di zimanên hindûewropî yên sîstema duzayendî (nêr û mêr) yan sêzayendî (nêr, mê û nêtar) parastî de bi piranî peyv nêr maye.

Di kurmancî de ji herdu formên didan û dinan ji forma *dindan peyda bûne. Forma diran ji didan yan dinan bi dîsîmîlasyona [[1]] anku jihevcudabûna dengî peyda bûye yanî yek ji herdu dengên wek hev yên D yan N bûye R.

Forma dan bi haplolojiyê anku bi xistina yek ji du kîteyên wek hev yan nêzîkî hev ji forma "didan" peyda bûye.

Çavkanî: Çabolov r. 306, Chyet r. 149, Horn r. 128, Rastorguyeva r. 329, Watkins r. 16, Etymonline, Wiktionary'ya îngilîzî [[2]]

Bi zaravayên din biguhêre

Soranî: didan, dan
Kurdiya başûrî: digan, dinan
Lekî: diyan
Hewramî: diđan
Zazakî: didan, dindan

Werger biguhêre

Abauyî: nays
Abxazî: ахаԥыц (āxāpəc)
Açehî: gigoe
Afarî: boddiná
Afrîkansî: tand → af
Akanî: ɛse, ɔse
Aklanon: ngipon
Albanî: dhëmb → sq, dhâm (Gheg)
Almaniya bilind a kevn: zan n, zand n, zant n
Almaniya bilind a navîn: zan n, zant n
Almaniya Pennsylvania: Zung m
Almanî: Zahn → de n
Altayiya başûrî: тиш (tiš)
Amayî: i
Amharî: ጥርስ (ṭərs)
Apaçî:
Apaçiya rojava: iwoo
Aragonî: dient
Aramî:
Siryaniya klasîk: ܫܢܐ‎ g (šennā)

Aramiya cihû: שִׁנָּא‎ m (šinnā)
Argobbayî: ስን (sǝn)
Aromanî: dinti m, dinte m
Arrernteyiya rojavayî: artitye
Asamî: দাঁত (dãt)
Astûrî: diente → ast n, dentamen n pj
Atong (Hindistan): wa
Avarî: ца (ca)
Aynuyî: ニマキ (nimaki)
Azerî: diş → az
Bajwayiya kendava rojava: impon
Balînî: gigi
Baskî: hortz
Başkîrî: теш (teš)
Bau bidayuh: jupon
Belarusî: зуб n (zub)
Belûçî: دنتان‎ (dantán), دتھاں‎
Bengalî: দাঁত → bn (dãtô), দান্দান → bn (dandan), দন্ত (dônt), দশন → bn (dôśôn), রদ (rôd), দংষ্ট্র (dôṅśṭr)
Bisayayiya bruneyî: nipon
Bororoyî: o
Bretonî: dant → br n, dent → br pj
Bugî: isi
Bulgarî: зъб → bg n (zǎb)
Burjî: irka
Burmayî: သွား → my (swa:)
Buryatî: шүдэ (šüde) ; шүдэн (šüden)
Çamicuroyî: ajsi
Çeçenî: церг (cerg)
Çekî: zub → cs n
Çepangî: साय्‍क्‌
Çerokî: ᎦᏅᏙᎬ (ganvdogv)
Çîçewayî: dzino
Çînî:
Kantonî: 牙 (ngaa⁴)

Dunganî: я (i͡a), ня (ni͡a)

Hakkayî: 牙齒 (ngà-chhṳ́)

Mandarînî: 牙齒 → zh (yáchǐ), 牙 → zh (yá), 齒 → zh (chǐ)

Min dongî: 牙 (ngà / ngāi)

Minnanî: 喙齒 → zh-min-nan (chhùi-khí)

Wuyî: 牙齒, 牙子
Çuvaşî: шӑл (šăl)
Çûkî: ngii
Dalmatî: diant
Danmarkî: tand → da g
Dargwayî: цула (cula)
Darkinjungî: dharra
Divehî: ދައިޔ‎ (daiy)
Dolganî: тиис (tiis)
Dongşîangî: shidun
Drungî: sa
Endonezyayî: gigi → id, danta → id
Erebî: سِنّ‎ → ar m (sinn)
Erebiya misrî: سن‎ n (senn), سنة‎ m (senna), سنان‎ m pj (senan)

Erebiya fasî: سنة‎ m (sanna)
Ermenî: ատամ → hy (atam), ակռա → hy (akṙa)
Erzayî: пей (pej)
Esperantoyî: dento → eo
Estonî: hammas → et
Evenî: ӣт (īt)
Evenkî: иктэ (iktə)
Farisî: دندان‎ → fa (dandân), دندون‎ (dandun), گاز‎ → fa (gâz)
Fatalukuyî: vahinu
Ferî: tonn → fo m
Fîjî: bati
Fînî: hammas → fi
Fransî: dent → fr m
Friyolî: dint n
Frîsiya bakur: tus n, Ter g
Frîsî: tosk
Gaelîka skotî: fiacaill m
Gagawzî: diş
Galîsî: dente → gl n
Gamîlaraayî: yira
Garoyî: ওয়াগাম (wa-gam)
Gîlekî: دندن‎ (dëndan)
Gotî: 𐍄𐌿𐌽𐌸𐌿𐍃 n (tunþus)
Gujaratî: દાંત (dā̃t)
Gurcî: კბილი → ka (ḳbili)
Guwaranî: tãi
Haîtî: dan
Hawayî: niho
Hawsayî: haƙori → ha
Hindî: दाँत → hi n (dā̃t), दान्त → hi n (dānt)
Hmongî: hniav
Holendî: tand → nl n
Hunsrikî: Zaan n
Isanî: แข้ว (khaew)
Îbranî: שֵׁן‎ m (shen)
Îdoyî: dento → io
Îngilîziya kevn: tōþ n
Îngilîziya navîn: tothe, toth
Îngilîzî: tooth → en
Îngriyî: hammas
Îngûşî: царг (carg)
Înterlîngua: dente
Îranunî: nipen
Îrlendî: fiacail → ga m
Îtalî: dente → it n
Îzlendî: tönn → is m
Japonî: 歯 → ja (は, ha)
Javayiya kevn: huntu
Javayî: untu
Kabîlî: tuɣmest m
Kadazaniya beravî: nipon
Kalalîsûtî: kigut
Kalmîkî: шүдн (şüdn)
Kambaatayî: inke
Kanelayî: xwa
Kannadayî: ಹಲ್ಲು → kn (hallu)
Kanuriyî: timí
Kapampanganî: ipan
Karaçay-balkarî: тиш (tiş)
Karakalpakî: tis
Kaşûbî: ząb
Katalanî: dent → ca m
Kayingangî: jã
Keçwayî: kiru → qu
Keçwayî: kilu
Khinalugî: цулоз (culoz)
Khmuyî: ຫຣາງ
Kirgizî: тиш → ky (tiş)
Kîkûyûyî: igego 5
Kîmaragangî: nipon
Kîngalî: දත → si (data)
Klamatî-modokî: dot
Komî-permyakî: пинь (pinʹ)
Koreyî: 이 → ko (i), 니 → ko (ni), 이빨 → ko (ippal), 치아 → ko (chia)
Kornî: dans
Koryakî: вʼаннылӈын (wannəlŋən)
Krymçakî: чыш
Kumikî: тиш (tiş)
Ladakhiyî: སོ (so)
Lakotayî: hi
Latînî: dēns → la n
Latviyayî: zobs → lv n
Lawsî: ແຂ້ວ → lo (khǣu), ທັນຕາ (than tā), ທົນ (thon), ກາມ (kām)
Lazî: ǩibri
Lingalayî: lǐno
Lîgûrî: dénte n
Lîtwanî: dantis → lt
Lombardî: dent n
Lotudî: nipon
Lugandayî: erinnyo
Luhyayî: liliino
Luoyî: lak
Luşûtsîdî: dᶻədis
Maguindanaoyî: ngipen
Makasaeyî: wasi
Makasarî: gigi
Makedonî: заб n (zab)
Malayalamî: പല്ല് → ml (pallŭ), ദന്തം → ml (dantaṃ)
Malezî: gigi → ms, danta
Maltayî: sinna m
Mambayî: nifan
Mançûyî: ᠸᡝᡳᡥᡝ (weihe)
Mansakayî: onto
Maorî: niho → mi
Mapuçî: ülnga, voro
Maranaoyî: ngipen
Maratî: दात → mr n (dāt)
Marî:
Mariya rojhilatî: пӱй
Mbabaramî: dirra
Mecarî: fog → hu
Megrelî: კიბირი (ḳibiri), კჷბირი (ḳəbiri)
Melanauyiya navendî: nyipen
Misrî:

(jbḥ)
Mînangkabawî: gigih
Mokşayî: пей (pej)
Mongolî: шүд → mn (šüd)
Mwanî: rino
Nahwatlî: tlantli → nah
Nanayî: хуктэ
Napolîtanî: dente n
Navajoyî: awooʼ
Nedersaksî:
Almaniya jêrîn a almanî: Tähn n
Nepalî: दाँत → ne (dā̃t)
Nogayî: тис (tis)
Norsiya kevn: tǫnn m
Norwecî:
Norweciya bokmålî: tann → no n an m

Norweciya nînorskî: tann → nn m
Nottoway-meherrînî: otosag
Ohloniya başûr: sit
Ojibweyî: niibid
Okînawanî: 歯 (はー, hā)
Oksîtanî: dent → oc m
Oriyayî: ଦାନ୍ତ → or (dantô)
Oromoyî: ilkaan
Oroqenî: iktə
Osetî: дӕндаг (dændag)
Osmanî: دیش‎ (diş)
Oygurî: چىش‎ → ug (chish)
Ozbekî: tish → uz
Papyamentoyî: djente
Peştûyî: غاښ‎ → ps n (γāx)
Piedmontîsî: dent n
Pîttcantcatcarayî: kaṯiṯi
Plodîşî: Tän
Polonî: ząb → pl n
Portugalî: dente → pt n
Puncabî: ਦੰਦ (dand), ਡੰਦ (ḍand)
Qazaxî: тіс → kk (tıs)
Rendilleyî: ilko
Rohingyayî: dat
Romagnolî: dént n
Romanî: dand
Romanyayî: dinte → ro n
Rungusî: nipon
Rusî: зуб → ru n (zub)
Rusînî: зуб n (zub)
Sabah bisayayî: nipon
Sahoyî: iko
Samî:
Samiya înarî: pääni

Samiya bakurî: bátni

Samiya skoltî: pää´nn

Samiya başûr: baenie
Saksoniya kevn: tand n
Samoayî: nifo → sm
Sanskrîtî: दन्त → sa n (danta)
Santalî: ᱰᱟᱴᱟ (ḍaṭa)
Sardînî: dènte m
Sebopî: jipen
Sebwanoyî: ngipon
Sicîlî: denti → scn n
Sidamoyî: hinko
Sirananî: tifi
Sirboxirwatî:
Kirîlî: зу̑б n

Latînî: zȗb → sh n
Sîlhetî: ꠖꠣꠔ (dat)
Skotî: tuith
Slaviya kevn:
Kirîlî: зѫбъ n (zǫbŭ)
Slaviya rojavayî ya kevn: зꙋбъ n (zubŭ)
Slovakî: zub n
Slovenî: zob → sl n
Solonî: iitt
Somalî: ilig
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: zub n

Sorbiya jorîn: zub n
Spanî: diente → es n
Sundanî: huntu → su, waos → su
Swahîlî: jino → sw yj, meno → sw pj
Swêdî: tand → sv g
Şerpayî: ས
Şorî: тиш (tiş)
Tabaruyî: 'ingiri
Tabasaranî: силиб (silib)
Tacikî: дандон → tg (dandon)
Talysh:
Talişî: داندون‎ (dândun)
Tagal murutî: ripon
Tagalogî: ngipin → tl
Tahîtî: niho
Tambunan dusunî: nipon
Tamîlî: பல் → ta (pal)
Tarantinoyî: dìnde
Tarifitî: tiɣmest m, aɣmuz n
Tausugî: ipun
Tayî: ฟัน → th (fan), ทันต์, กราม → th (graam)
Telûgûyî: పన్ను → te (pannu)
Ternateyî: ingi
Teteriya krîmî: tiş
Teterî: теш → tt (teş)
Tetûmî: nehan
Tigrînî: ስኒ → ti (səni)
Timugon murutî: ripon
Tirkî: diş → tr, t-
Tirkmenî: diş
Tîbetî: སོ (so)
Tokpisinî: tis
Tongî: nifo
Torwalî: دان‎
Toxarî B: keme
Tupînambayî: ãîa
Tuvanî: диш (diş)
Udî: улух (uluχ)
Udmurtî: пинь (pinʹ)
Ugarîtî: 𐎌𐎐 (šn)
Urdûyî: دانت‎ n (dā̃t, dānt), دندان‎ n (dandān)
Ûkraynî: зуб → uk n (zub)
Venîsî: dénte n
Viyetnamî: răng → vi
Volapûkî: tut → vo
Votî: ammõz
Walonî: dint → wa m
Warayî: ta-ngo
Warlpirî: kartirdi
Weylsî: dant → cy
Wîlamowî: con
Wînnebagoyî: hiipe
Wolofî: bëñ → wo
Xakasî: тіс (tís)
Ximêrî: ធ្មេញ → km (thmɨñ)
Xosayî: izinyo 5 an 6
Yagarayî: deea
Yagnobî: диндак
Yakutî: тиис (tiis)
Yamanayî: tun
Yamî: ngepen
Yidîşî: צאָן‎ n (tson)
Yiyiya siçuwayî: ꎐ
Yorubayî: ehín
Yupîkiya navendî: keggun
Yûnanî: δόντι → el nt (dónti)
Kevn: ὀδούς n (odoús)
Zêlandî: tand n
Zhuangî: heuj
Zouyî: ha
Zuluyî: izinyo → zu 5 an 6
ǃKungî: tsau
ǃXóõ: ǁqhàã