kel

Kurdî

Rengdêr 1

kel k-ya req

1. gelek germ, zêde germ, wisan germ ku dikele
2. kejel xezal , ask
3. nêrî fehl, fel, beranê kelê, beranê ku ji bo tovandina mihan hatiye gihandin

Ji wêjeya klasîk

• Geh şubhetê 'abidan bi daxwaz
  Herlehze digel kela girînê
  Evrengehe wî digote Zînê— (Mem û Zîn ~1692, Ehmedê Xanî)

Dijmane

• sar

Jê

• (Lêker) kel bûn
• (Lêker) kel kirin
• (Lêker) kel dan

• (Navdêr) kelbûn
• (Navdêr) kelkirin
• (Navdêr) keldan

• (Rengdêr) kelbûyî
• (Rengdêr) kelkirî
• kelandin
• kelandî
• keliyayî
• kelîn
• kelîn
• kelok

Werger

• Albanî: nxehtë → sq
• Farisî: ^?حيوان دوساله‎ → fa, ^?داغ‎ → fa, ^?rix‎ → fa
• Almanî: heiß → de
• Erebî: حار‎ → ar m (ḥār), ^?التیس‎ → ar, ^?الرسیل‎ → ar, قلع‎ → ar
• Fransî: (très) chaud, très chaude
• Guwaranî: aku (h-)
• Hindî: गरम (garam)
• Holendî: heet → nl
• fînî kuuma
• Mecarî: forró → hu
• Îdoyî: varmega → io
• Îbranî: חם‎ → he
• Indonezî: panas → id
• Inglîzî: hot → en, scorcher → en, heat → en, seethe → en, ^?seething → en, ^?ewe → en, ^?white metal → en, ^?alkali → en
• Inglîziya kevn: hat
• Înterlîngue: (multo) calide
• Îrlendî: te → ga
• Îtalî: (molto) caldo, (molto) calda
• Japonî: 熱い → ja (あつい, atsui)
• Katalanî: calent → ca
• Sirboxirwatî: vruć → sh
• Malezî: panas (pah-naz)
• Maratî: गरम (garam)
• Portugalî: (muito) quente
• Skotî: teth → sco
• Slovenî: vroč → sl m, vroča → sl m, vroče → sl n
• Spanî: (muy) caliente m and f
• Swêdî: het → sv, varm → sv
• Telûgûyî: వేడైన (vaeDaina)
• Tirkî: germen → tr, kaynama → tr, kel → tr, kele → tr, kermen → tr, kurgan → tr, oynaş → tr, yangın → tr, damızlık → tr, ^?kale gibi → tr, ^?gerilim → tr, ^?ısı → tr, ^?kalay → tr, ^?karga → tr, ^?taşım → tr, ^?taşımlık → tr
• Tupînambayî: akub (s-)
• Yûnanî: ζεστός → el m (zestós), ζεστή → el m (zestí), ζεστό → el n (zestó)

Rengdêr 2

kel

1. bêxwê yan kêmxwê, bosî, bêsû, bêsî

Bi alfayetên din

• kurdî-erebî: كه‌ل

Bide ber

• bel
• çel
• gel
• hel
• pel
• şel
• zel

Navdêr 1

kel mê k-ya req

1. agir, şewat, enerjî
   (bi taybetî "agirê" dilî)

   kela dilê min

   • ...bi firefirekê tirsnak kela çaydan çû. — (Robert Louis Stevenson, (wergêr Ciwanmerd Kulek), Meseleya Seyr a Dr. Jekyll û Mr. Hyde, Avesta, 2020, r. 61, ISBN 978-605-2246-80-1)

Jê

• kelecan
• kelegirî

Werger

• Almanî: Begeisterung → de m, ^?Alkali → de, ^?Sieden → de, ^?Weißmetall → de
• Tirkî: germen → tr, kaynama → tr, kel → tr, kele → tr, kermen → tr, kurgan → tr, oynaş → tr, yangın → tr, ^?ısı → tr, ^?kalay → tr, ^?karga → tr, ^?taşım → tr, ^?taşımlık → tr, ^?hind horozu → tr

Navdêr 2

kel

kel mê, k-ya nerm

1. birc, sûr, kele, keleh, kelhe, qela, qele, qeleh, qelhe,
   avahiyên mezin yên berê:

   Kela Dimdimê, kela Amedê, kela Hewlêrê

Hevmane

• birgh, burgh
• keleh

Têkildar

• asêgeh

Jê

• kelî

Etîmolojî

Hevreha din ya kurmancî kelek (dîwarê dûr bûstanan/zeviyan), pehlewî kelek ji akadî [Peyv?] *keleku. Peyva erebî قلعة‎ (qel'e^t) jî ji akadî ye.

Werger

• Afrîkansî: kasteel → af
• Danmarkî: slot → da
• Almanî: Schloß → de n, Burg → de m, Kastell → de n
• Esperantoyî: kastelo → eo
• Ferî: borg → fo
• Fînî: linna → fi
• Fransî: château → fr
• Friyolî: čhisčhel → fur
• Frîsî: kastiel → fy, slot → fy
• Gaelîka skotî: caisteal → gd
• Haîtî: chato → ht
• Holendî: sloot → nl n ; kasteel → nl, burcht → nl, slot → nl
• Mecarî: vár → hu
• Inglîzî: castle → en
• Îtalî: castello → it
• Katalanî: castell → ca
• Latînî: arx → la, turris → la
• Lombardî: torr → lmo
• Sotoyiya bakur: ntlosebô → nso
• Norwecî: slott → no
• Oksîtanî: castèl → oc
• Papyamentoyî: kastel → pap, kastio → pap
• Polonî: zamek → pl
• Portugalî: castelo → pt
• Oksîtanî: castèu → oc
• Romanyayî: castel → ro
• Spanî: castillo → es
• Swahîlî: ngome → sw
• Swêdî: borg → sv, slott → sv
• Tirkî: kale → tr, ^?galeyan → tr
• Walonî: tchestê → wa
• Wolofî: taata → wo; korte → wo

Navdêr 3

kel k-ya nerm

1. kelûpel, tişt, hûrûmûr

Navdêr 4

kel mê k-ya req

1. şeq, derz, kun, qul
2. quz, navran, navpî, navçîm

Navdêr 5

kel nêr k-ya req

1. ser, kulox

   kelek li gogê da.

2. serê hût, serê rût

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *gal- (hilû, rût, bêmû, kel, keçel), hevrehên kurmancî kele, kelle, kulox, hilû, farisî كل‎ (kel), كله (kelle), latînî calvus (> fransî chauve), rusî голый (goliy: rût), inglîzî callow, almanî kahl, holendî kaal, çekî û holý, slovenî gol, polonî goły...

Tirkî

Navdêr

kel

1. keçel
2. gewrik
3. keçelok, kel, gurî, serzîzok
4. rût

   kel tepeler

   girên rût

5. rût