germ

Kurmancî biguhêre

Bilêvkirin biguhêre

IPA^(kilîd): /ɡæɾm/
Deng (Bidlîs)
Kîtekirin: germ

Rengdêr biguhêre

Pozîtîv	Komparatîv	Sûperlatîv
germ	germtir	herî germ germtirîn

Vexwarineke germ.

Rojên germ mirov dixwazin avê li xwe bikin.

germ

ne sar, ne tezî,
xwedî tîn, tesîra agirî yan jî ya rojê
hewayê germ, çaya germ, welatên germ

Agir gelek/pir germ e.

Îro hewa germ e.

Havînê dinya germ e û zivistanê sar e.

Dijmane: sar, tezî, cemidî
gur, geş, xurt:
Bazar germ bûye.

Gotûbêj li ser wê mijarê germ in.
ji dil, cidî, dostane:
silavên germ, spasiyeke germ, bixêrhatineke germ

Ji wêjeya klasîk biguhêre

Her dema xutbe dihate
Germ dibûn zikr û civate
Keşf dibûn jê mucizate — (Feqiyê Teyran, )

Bi alfabeyên din biguhêre

kurdî-erebî: گه‌رم‎
kurdî-krîlî: гәрм

Binêre herwiha biguhêre

genim

Jê biguhêre

(Lêker) germ bûn
(Lêker) germ kirin

(Navdêr) germbûn
(Navdêr) germkirin

Etîmolojî biguhêre

Hevreha soranî گه‌رم‎ (germ), hewramî/zazakî germ, belûçî/farisî گرم‎‎ (germ), peştûyî ګرم‎‎ (gerëm), avestayî 𐬔𐬀𐬭𐬆𐬨𐬀‎ (garəma, /gerime/)... sanskrîtî घर्म (gharma) (gharmá), hindî घर्म (gharma), ûrdûyî گھرم‎ (‎gharm, gherm)... ermenî ջերմ (ǰerm) (ǰerm)... almanî/holendî/îngilîzî warm, danmarkî/norwecî/swêdî varm... latînî formus (germ)... yûnaniya kevn θερμός (thermós) (thermós)... rusî горе́ть (gorétʹ) (gorétʹ: sotin, şewitîn, hilbûn) û греть (gretʹ: germ kirin)... hemû ji proto-hindûewropî *gʷʰer- (germ).

Peyva yûnanî θερμός (thermós) hem wek termos û hem jî wek pêşgira termo- ketiye gelek zimanan û kurdî jî.

Heman rehê proto-hindûewropî herwiha serekaniya peyva latînî fornus / furnus e ku wek firin ketiye kurdî jî.

Çavkanî:

Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg
Rix, Helmut, edîtor (2001): Lexikon der indogermanischen Verben, çapa duyem, Wiesbaden: Dr. Ludwig Reichert Verlag. ISBN 3895002194
The Tower of Babel - An Etymological Database Project [Birca Babilê - Projeyeke Danegeha Etîmolojî] (bi îngilîzî û rusî): http://starling.rinet.ru/
Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em

Bi zaravayên din biguhêre

Soranî: گه‌رم‎ (germ)
Kurdiya başûrî: germ
Hewramî: germ
Zazakî: germ → diq

Werger biguhêre

hinekî germ, bi awayekî xweş germ

Albanî: i ngrohtë → sq
Almanî: warm → de
Aromanî: caldu
Asamî: গৰম (gorom)
Avarî: хинаб (χinab)
Azerî: ilıq → az
Başkîrî: йылы (yïlï)
Belarusî: цёплы → be (cjóply)
Bengalî: গরম → bn (gôrôm)
Bretonî: tomm → br
Bulgarî: то́пъл (tópǎl)
Burmayî: ပူ → my (pu), နွေး → my (nwe:)
Buryatî: дулаан (dulaan)
Cingphoyî: lum
Çeçenî: мела (mela)
Çekî: teplý → cs
Çînî:
Kantonî: 暖 (nyun⁵)

Mandarînî: 暖和 → zh (nuǎnhuó), 溫暖 (wēnnuǎn)
Çuvaşî: ӑшӑ (ăšă)
Danmarkî: varm → da, lun
Endonezyayî: hangat → id, panas → id
Erebî: دَافِئ‎ (dāfiʾ), دَفِيء‎ (dafīʾ)
Ermenî: ջերմ → hy (ǰerm), տաք → hy (takʿ)
Esperantoyî: varma → eo
Estonî: soe → et
Evenî: ням (ņam)
Evenkî: няма (ņama)
Farisî: گرم‎ → fa (garm)
Fînî: lämmin → fi, lämpöinen → fi
Fransî: chaud → fr n, chaude → fr m
Friyolî: cjalt, čhald
Frîsiya bakur: wārem
Frîsî: waarm → fy
Gaelîka skotî: blàth
Galîsî: quente → gl n, morno → gl
Gurcî: თბილი → ka (tbili)
Guwaranî: aku
Haîtî: cho
Higaononî: madagadang
Hindî: गरम → hi (garam), गर्म → hi (garma)
Hmongî: kub, sov
Holendî: warm → nl
Îbranî: חמים‎ → he n (khamím), חמימה‎ m (khamimá)
Îngilîziya kevn: wearm
Îngilîzî: warm → en
Îngriyî: lämmää, sooja
Îngûşî: мела (mela)
Înterlîngua: calide, calorose
Îrlendî: te
Îtalî: caldo → it
Îu mienî: siouv
Îzlendî: hlýr → is
Japonî: 暖かい → ja (あたたかい, atatakai), 温かい → ja (あたたかい, atatakai), ホカホカ (Hokahoka)
Javayiya kevn: hangĕt, panas
Javayî: anget → jv
Kalmîkî: дулан (dulan)
Kaşûbî: cepły
Katalanî: calent → ca, càlid → ca
Keçwayî: q’uñi → qu
Kirgizî: жылуу → ky (cıluu)
Komî-permyakî: шоныд (šonyd)
Koreyî: 따뜻하다 → ko (ttatteuthada)
Kottî: fal, phal
Kreyoliya morîtanî: so
Latgalî: sylts
Latînî: calidus → la, caleō, formus
Latviyayî: silts → lv
Lawsî: ອຸ່ນ (ʼun), ອົບອຸ່ນ (ʼop ʼun)
Lîtwanî: šiltas n, šilta m
Lombardî: cald
Luksembûrgî: waarm → lb, wuarm
Mòçenoyî: bòrm
Makedonî: топол (topol)
Malayalamî: ഊഷ്മള → ml (ūṣmaḷa)
Malezî: hangat, suam, panas → ms
Mançûyî: ᠪᡠᠯᡠᡴᠠᠨ (bulukan)
Mansî: ма̄лтып (māltyp), лоньсиӈ (lonʹsiň)
Maorî: mahana → mi, pūmahana, pūwerawera, pūwera, pūāhuru, āhuru
Mecarî: meleg → hu
Mizoyî: lum
Mongolî: дулаан → mn (dulaan), дулаахан (dulaahan)
Nanayî: няма
Normandî: caûd
Norwecî: varm → no
Oriyayî: ଗରମ (gôrômô)
Osetî: хъарм (qarm)
Oygurî: ئىلمان‎ (ilman), ئىسسىق‎ (issiq)
Ozbekî: iliq → uz, issiq → uz
Papyamentoyî: kayente
Polonî: ciepły → pl
Portugalî: morno → pt, quente → pt
Qazaxî: жылы (jyly)
Rapanuyî: hana
Rawangî: lø̀m
Romancî: chaud
Romanî: tato
Romanyayî: cald → ro n, caldă → ro m
Rusî: тёплый → ru (tjóplyj)
Samiya bakurî: liekkas
Samoayî: mafanafana
Sanskrîtî: उष्ण → sa (uṣṇa)
Sardînî:
Kampîdanî: buddiu, basca, callenti

Logudorî: caente, callente, buddiu, caldu
Sassarîsî: caldu
Sebwanoyî: alimuot, igang
Sicîlî: càudu → scn
Sirboxirwatî:
Kirîlî: топао

Latînî: topao → sh
Slaviya kevn:
Kirîlî: топлъ (toplŭ)
Slovakî: teplý
Slovenî: topel → sl
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: śopły

Sorbiya jorîn: ćopły
Spanî: caliente → es, cálido → es, caluroso → es
Sundanî: warm
Swêdî: varm → sv
Tacikî: гарм → tg (garm)
Talysh:
Talişî: گرم‎ (garm)
Tagalogî: mainit
Tayî: อุ่น → th (ùn)
Telûgûyî: వెచ్చని → te (veccani)
Ternateyî: sahu
Teterî: җылы (cılı)
Tetûmî: manas
Tidoreyî: sahu
Tirkî: ılık → tr
Tirkmenî: ýyly
Tongî: māfana
Toxarî B: tāpce, emalle
Tupînambayî: akub
Udmurtî: шуныт (šunyt)
Urdûyî: گرم‎ (garam, garm)
Ûkraynî: те́плий (téplyj)
Venîsî: calt
Viyetnamî: ấm → vi
Voroyî: lämmi
Weylsî: cynnes → cy
Ximêrî: ក្ដៅ → km (kdaw)
Yidîşî: וואַרעם‎ (varem)
Yûnanî: ζεστός → el (zestós)
Kevn: θερμός (thermós)
Zêlandî: waerm

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

kel, zêde germ

Ahomî: 𑜍𑜨𑜃𑜫 (ron)
Albanî: nxehtë → sq
Almaniya Pennsylvania: heess
Almanî: heiß → de
Asamî: গৰম (gorom), তপত (topot), চেঙা (seṅa)
Astûrî: caliente → ast
Aynuyî: セセㇰ (sesek), セイセㇰ (seysek)
Azerî: isti → az, qaynar → az, qızğın → az
Bahnarî: tŏ
Baskî: bero
Başkîrî: эҫе (eθe)
Belarusî: гара́чы (haráčy)
Bengalî: গরম → bn (gôrôm)
Bîkoliya naverast: mainit
Bulgarî: горе́щ (goréšt)
Burmayî: ပူ → my (pu)
Çamicuroyî: chpelo
Çeçenî: довха (dowχa)
Çekî: horký → cs n
Çerokî: ᎤᏗᎴᎩ (udilegi)
Çînî:
Kantonî: 熱 (jit⁶)

Dunganî: жә (řə)

Mandarînî: 熱 → zh (rè)

Minnanî: 熱 → zh-min-nan (joa̍h, loa̍h), 燒 → zh-min-nan (sio)

Wuyî: 熱
Çukçî: нытгылӄин (nytgylqin)
Danmarkî: varm → da
Divehî: ހޫނު‎ (hūnu)
Endonezyayî: panas → id
Erebî: حَارّ‎ → ar n (ḥārr), سَاخِن‎ → ar (sāḵin)
Erebiya misrî: سخن‎ (suḵn)

Erebiya hîcazî: حار‎ (ḥārr)
Ermenî: տաք → hy (takʿ)
Esperantoyî: varmega
Estonî: kuum → et
Evenkî: хэку (həku)
Farisî: داغ‎ → fa (dâğ)
Ferî: heitur
Fînî: kuuma → fi
Frankoprovansî: chôd
Fransî: chaud → fr
Friyolî: cjalt, čhald
Gaelîka skotî: teth
Galîsî: quente → gl
Gurcî: ცხელი → ka (cxeli)
Guwaranî: aku
Haîtî: cho
Hindî: गरम → hi (garam), गर्म → hi (garma), उष्ण → hi (uṣṇ), तपित → hi (tapit)
Hungarian: (excessively, unpleasantly) forró → hu, (pleasantly, moderately) meleg → hu
Hîlîgaynonî: mainit
Hmongî: kub
Holendî: heet → nl, warm → nl
Isanî: ฮ้อน
Îbranî: חַם‎ (kham)
Îdoyî: varmega → io
Îlokanoyî: napudot
Îngilîziya kevn: hāt, wearm
Îngilîzî: hot → en
Îngriyî: kuuma, vari
Îngûşî: дӏайха (dʿajχa)
Înterlîngua: calide
Îrlendî: te
Îrlendiya kevn: té
Îtalî: caldo → it, bollente → it
Îu mienî: jorm
Îzlendî: heitur → is
Japonî: 熱い → ja (あつい, atsui)
Javayî: panas → jv
Kapampanganî: mapali
Katalanî: calent → ca
Kayingangî: rỹ
Keçwayî: rupha
Keşmîrî: وُشُن‎ (vuśun), گَرٕم‎ (garụm), تۆت‎ (tot)
Kirgizî: ысык → ky (ısık)
Kîngalî: රස්නෙ (rasne), උණු → si (uṇu)
Komî-permyakî: пöсь (pösʹ)
Koreyî: 뜨겁다 → ko (tteugeopda),
Kottî: afam, fal, phal, paltu, palá, pfóltu
Kreyoliya fransî ya Louisiana: sho
Latgalî: korsts
Latînî: calidus → la, igneus → la
Latviyayî: karsts → lv
Lawsî: ຮ້ອນ (hǭn)
Lîtwanî: karštas
Lueyî: ᦣᦸᧃᧉ (hoan²)
Makedonî: врел (vrel), жежок (žežok), топол (topol)
Malayalamî: ചൂട് → ml (cūṭŭ)
Malayiya baba: pane
Malezî: panas → ms
Maltayî: sħun n
Mançûyî: ᡥᠠᠯᡥᡡᠨ (halhūn)
Maorî: mahana → mi, wera
Maratî: गरम (garam), तप्त (tapta)
Mongolî: халуун → mn (haluun)
Nanayî: пеку
Naxî: cer
Norwecî: varm → no, het → no
Oksîtanî: caud → oc n
Oromoyî: ho'aa
Osetî: тӕвд (tævd)
Oygurî: ئىسسىق‎ (issiq)
Ozbekî: issiq → uz
Pangasînanî: ampuetang
Paraukî: hax
Peştûyî: تود‎ → ps n (tod), توده‎ m (tawda), ګرم‎ (garëm)
Polonî: gorący → pl
Portugalî: quente → pt
Qazaxî: ыстық (ystyq)
Rapanuyî: hana
Romanyayî: cald → ro, fierbinte → ro
Rusî: горя́чий (gorjáčij)
S'gaw karenî: ကိၢ် (koẖ)
Saksoniya kevn: hēt, warm
Samoayî: vevela
Sanskrîtî: उष्ण → sa (uṣṇa), तप्त → sa (tapta)
Sebwanoyî: init
Sirboxirwatî:
Kirîlî: вру̑ћ

Latînî: vrȗć → sh
Sîlhetî: ꠉꠞꠝ (goromo)
Slovakî: horúci
Slovenî: vroč → sl
Somalî: kul
Spanî: caliente → es, muy caliente
Swêdî: het → sv, varm → sv
Şanî: ႁွၼ်ႉ (hô̰an)
Tacikî: доғ (doġ)
Tagalogî: mainit, nakapapaso
Tayiya bakurî: ᩁ᩶ᩬᩁ
Tayî: ร้อน → th (rɔ́ɔn)
Telûgûyî: వేడైన (vēḍaina)
Teterî: эссе (esse)
Tetûmî: manas
Tirkî: sıcak → tr
Tirkmenî: yssy
Tîbetî: ཚ་པོ (tsha po)
Tongî: vela
Toxarî B: emalle
Tupînambayî: akub
Tuvanî: изиг (izig), хайныышкынныг (xaynıışkınnıg)
Udî: гам (gam)
Udmurtî: пӧсь (pösʹ)
Urdûyî: گرم‎ (garam)
Ûkraynî: гаря́чий (harjáčyj)
Viyetnamî: nóng → vi
Volapûkî: hitik → vo
Warayî: init, paso, tub-ok
Weylsî: poeth → cy
Ximêrî: ក្ដៅ → km (kdaw)
Yidîşî: הייס‎ (heys)
Yorubayî: gbona
Yûnanî: ζεστός → el n (zestós), θερμός → el (thermós)
Kevn: θερμός (thermós), ζεστός (zestós)
Zhuangî: ndat
Zuluyî: fudumele

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr biguhêre

germ mê

germahî, germayî, germî, rewşa germ:
- Laşê gernas û mêra ji ber gulê neyara
  Nemaye cî ji derdan birîn li ser birînê
  Tilî nema xwe digrin li çeqmaqê tifinga
  Zingirîne ser û bin ji germê, tev ji tînê. — (Seydayê Tîrêj: Birîn li ser birînê)