nan

Kurmancî

Bilêvkirin

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	nan	nan
Îzafe	nanê	nanên
Çemandî	nanî, nên	nanan
Nîşandera çemandî	wî nanî	wan nanan
Bangkirin	nano	nanino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	nanek	nanin
Îzafe	nanekî	nanine
Çemandî	nanekî	naninan

(1) Çend nanên Bismilê.

(1) Nanê tenûrê.

nan nêr

(xwarin) Hevîrê pêjayî.
- Sala ko paîzxêr zû bikeve pê re nagîhin kuta bikin, guşiyên genim dixin xaniyan. Nanê wan gelekî tamdare. — (Ronahî (kovar), ZAD Û GENIM, 1942)
- Qet'a çu nebû ne xur ne xwabek
  Wan bîr nedihat-i nan û abek
  Ew hefte temam bûye gerdek — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)
- Goya li nik wan şûm e, ewî nanê (ko) ibtida (destpêkê) dipêjin û ji tenûrê biderdikevitin ew naxwin. Goya herçî wî nanî bixutin jina wî dimiritin. — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 105, ISBN 9789944360678)
xwarin, xwirak, xwaremenî, tişta/ê tê xwarin

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: نان‎
kurdî-krîlî: нан

Herwiha

Jêrnav

berwesêl
berweste
destenan
kût
kûtêşa
nanê loş
nanê vêtîr an nanê fetîr
nanê bêhavên, nanê bêhêvên
nanê helîte
nanê hilhatî, nanê hilehtî
nanê mêzînê, nanê firneyê
nanê patîleyî, yan tenê patîle
nanê sêlê
nanê şikeva, galeta
nanê tenûrê, nanê tendûrê
nanê tirş
nanê toraqê
nanê tûj
nanê şilikî
nanê mişeliqê
nanê mîr, nanê xweşik
pate, patot
rikak
teptepe, nanê temayan jî dibêjin, nanê qulqulî
totiknan, totik (nan)
xerwal
nanê kakilê
nanê garis, nanê garisî
nanê pincarê
nanê rûs, nanê ûris
nanê etor
nanê pilûrkî
nanê cehî
nanê firinê
nanê genimî
nanê semon
nanê sewik
nanê sêlê
nanê tenûrê

Têkilî

Jê

Etîmolojî

Hevreha soranî نان‎ (nan), kurdiya başûrî nan, lekî nan, hewramî nan, zazakî nan / non, farisî نان‎ (nan) (farisiya devkî نون‎‎ (nûn), tacikî нон (non), pehlewî 𐭭𐭠𐭭‎ (nan), belûçî نگن‎ (negen), partî n'g'n (neġn), peştûyî نغن‎ (neġen), ji zimanên îranî, bi îraniya kevn *nagna- (/negne-/).

Lubotsky peyva îranî bi peyva sanskrîtî नग्नहु (nagnahu: havên) ve girê dide û dibêje ku ew herdu ji proto-îranî ne. Lê mimkin e ku nan peyveke kevnar ya Rojhilata Navîn ya ji zimanekî ne-hindûewropî jî be, bidin ber sûmerî 𒃻 ([NINDA]). Di hîtîtî de jî peyv bi heman awayî hatiye qeydkirin lê nayê zanîn ka divê ew di hîtîtî de çawa were gotin/xwandin.

Peyva nan bi berfirehî di zimanên Hindistanê û Asyaya Navîn de jî heye lê ew ji zimanên îranî hatine wergirtin: ûrdûyî نان‎‎ (nan), hindî नान (nān), kirgîzî û qazaxî нан (nan), ozbekî non, oyxurî نان‎‎ (nan‎), çînî 饢 / 馕 (náng), nenetsî нянь (nyani)... Ji hindî peyv bi wateya cûreyek nanê rojhilatî bi awayê naan ketiye hemû zimanên ewropî jî.

Peyva nan dişibe hevreha xwe ya zimanên romî: latînî panis, spanî pan, fransî pain... lê ew û nan ne hevrehên hev in çunkî veguhastina N/P di peyvên din de peyda nabe.

Çavkanî:

Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg
Lubotsky, Alexander. Indo-Aryan inherited lexicon . University of Leiden.
MacKenzie, David Neil, The dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon) Grammatical sketch, texts, and vocabulary, Kommissionaer: Munksgaard (København), 1966
Mayrhofer, Manfred (1992–2001): Etymologisches Wörterbuch des Altindoarischen [Ferhenga etîmolojî ya hindûaryayiya kevn] (bi almanî), Heidelberg: Carl Winter Universitätsverlag.
Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959
Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010

Werger

xwarina ku ji ardî û avê hatiye çêkirin (1)

Abxazî: амгьал (āmg̍āl), ача (āč̍ā)
Adîgeyî: хьэлэгъу (ḥălăġ°), хьалыгъу (ḥāləġ°)
Afarî: gaqambo
Afrîkansî: brood
Akadî: 𒃻 (NINDA /ak(a)lu/)
Albanî: bukë m
Almanî: Brot nt
Altayiya bakurî: этпе́к (etpék)
Altayiya başûrî: ӧтпӧк (ötpök), аш (aš), ка́ла́ш (káláš), нан (nan)
Alutîqî: kelipaq
Ambonezî-malezî: roti
Amharî: ዳቦ (dabo)
Aragonî: pan
Aramî:
Îbranî: לחמא‎ n (lakhmā, lakhmo)

Siryanî: ܠܚܡܐ‎ n (lakhmā, lakhmo)
Argobbayî: ዳቦ (dabo)
Aromanî: pãni m, pãne m
Astûrî: pan n
Aynuyî: パン (pan), ヘリェバ (heryeba)
Azerî: çörək
Baskî: ogi
Başkîrî: икмәк (ikmäk)
Batsbî: მაჲჴი̆ (mayqĭ)
Bayerî: Brod, Loawe
Belarusî: хлеб n (xljeb)
Belûçî: نان‎ (nán), نگن‎ (nagan)
Bengalî: রুটি → bn (ruṭi), পাঁউরুটি → bn (pãuruṭi), লোফ → bn (loph)
Bîkoliya naverast: tinapay
Bretonî: bara n
Buduxî: фу (fu)
Bulgarî: хляб n (hljab)
Burmayî: ပေါင်မုန့် → my (paungmun.)
Cingphoyî: muk
Çeçenî: бепиг (bepig)
Çekî: chléb n, chleba → cs n
Çerokî: ᎦᏚ (gadu)
Çîçewayî: buledi
Çîkasawî: paska
Çînî:
Kantonî: 麵包, 包 (baau¹)

Dunganî: мәмә (məmə)

Mandarînî: 麵包 → zh

Min dongî: 麵包

Minnanî: 麵包 (mī-pau)

Wuyî: 麵包
Çuvaşî: ҫӑкӑр (śăkăr), тырӑ (tyră)
Dalmatî: pun n, puan n, pen n
Danmarkî: brød nt
Elfdalî: bröð nt
Endonezyayî: roti → id
Erebî: خُبْز‎ → ar n (ḵubz)
Erebiya cezayirî: اغروم‎ n (aḡrum)

Erebiya misrî: عيش‎ n (ʕēš)

Erebiya hîcazî: خُبز‎ n (ḵubuz), عيش‎ n (ʕēš)

Erebiya iraqî: صمّون‎ n (ṣammūn)

Erebiya fasî: خبز‎ n (ḵobz), قرص‎ n (gərṣ)

Erebiya bakûrê şamê: خِبِز‎ n (ḵebez)

Erebiya başûrê şamê: خِبِز‎ n (ḵubez)

Erebiya sudanî: عيش‎ (ʕēš)
Ermenî: հաց → hy (hacʻ)
Esperantoyî: pano
Estonî: leib → et
Eweyî: abolo nt
Farefareyî: pãanɛ, borborɩ
Farisî: نان‎ (nân), نون‎ (nun), چُرَک‎ (čorak), چورَک‎ (čurak)
Farisiya navîn: 𐭭𐭠𐭭‎ (nʾn /nān/)
Ferî: breyð → fo nt
Firîgî: βεκος (bekos /begos/)
Fîjî: madrai
Fînî: leipä → fi
Fransî: pain → fr n
Fransiya kevn: pain n

Fransiya navîn: pain n
Friyolî: pan
Frîsiya bakur: Bruar
Frîsiya saterlandî: Brood
Frîsî: bôle g, brea nt
Fulahî:
Adlamî: 𞤥𞥋𞤦𞤵𞤪𞤵‎

Latînî: mburu
Gaelîka skotî: aran n
Galîsî: pan → gl n, broa → gl m
Gotî: 𐌷𐌻𐌰𐌹𐍆𐍃 n (hlaifs)
Gujaratî: રોટલી (roṭlī)
Gurcî: პური (ṗuri)
Guwaranî: mbupaje
Haîtî: pen
Hawayî: palaoa
Hawsayî: gùr̃āsā̀ m
Hindî: रोटी → hi m (roṭī), नान → hi m (nān), ब्रेड (breḍ)
Hîtîtî: 𒉒 (NÍNDA)
Hmongî: mov ci
Holendî: brood → nl nt
Hunzibî: баба (baba)
Îbranî: לֶחֶם‎ n (lékhem)
Îdoyî: pano → io
Îngilîziya kevn: hlāf n, brēad → ang nt
Îngilîziya navîn: bred
Îngilîzî: bread
Înterlîngua: pan → ia
Înuîtî: ᕿᖂᔭᖅ
Îrlendî: arán → ga n
Îrlendiya kevn: arán n, bairgen m
Îstriyotî: pan n
Îtalî: pane → it n
Îzlendî: brauð → is nt
Japonî: パン → ja (pan)
Javayî: roti → jv
Kabardî: щӏакхъуэ (ṣ̂ākχ°ă)
Kalalîsûtî: iffiaq
Kalencînî: maghatiat
Kalmîkî: өдмг (ödmg)
Kannadayî: ಬ್ರೆಡ್ → kn (breḍ), ರೊಟ್ಟಿ → kn (roṭṭi)
Kapampanganî: tinape
Karaçay-balkarî: ётмек (ötmek), ётме (ötme), гыржын
Kaşûbî: chléb n
Katalanî: pa → ca n
Keçwayî: t'anta, tanta
Khinalugî: баба (baba)
Kirgizî: нан → ky (nan), тамак → ky (tamak), ар → ky (ar), оокат → ky (ookat), азык → ky (azık), камсыздандырылуу → ky (kamsızdandırıluu)
Kîkûyûyî: mũgate 3
Kîngalî: පාන් → si (pān)
Komî-permyakî: нянь (njanʹ)
Koreyî: 빵 → ko (ppang)
Kornî: bara n
Kreyoliya fransî ya karipúna: djipẽ
Kreyoliya portugalî ya korlai: pãw
Kriya bejayî: ᐅᐦᐱᐦᑲᓯᑲᐣ (ohpihkasikan), ᐸᐦᑵᓯᑲᐣ (pahkwêsikan), ᐲᓷᐦᑲᓯᑲᐣ (pîswêhkasikan)
Krî: ᐱᓷᐦᑲᓯᑲᐣ (piswehkasikan)
Kumikî: экмек (ekmek)
Latgalî: maize m
Latînî: panis → la n
Latviyayî: maize → lv
Lawsî: ຂນົມປັງ (kha nom pang), ເຂົ້າຈີ່ → lo (khao chī), ປັງ (pang)
Lezgînî: фу (fu)
Lîmbûrgî: wegk n
Lîtwanî: duona → lt m
Lombardî: pan n
Lueyî: ᦶᦖᧃᧈᦗᧁᧈ (ṁaen¹paw¹), ᦃᧁᧉᦓᦳᧄᦔᧂ (ẋaw²numṗang), ᦃᧁᧉᦶᦖᧃᧈᦗᧁᧈ (ẋaw²ṁaen¹paw¹)
Luhyayî: kumkate, ekeki
Luksembûrgî: Brout → lb nt
Luwiyanî: 𒉒 (NÍNDA)
Mòçenoyî: proat nt
Makedonî: леб n (leb)
Malagasî: mofo → mg, dipaina → mg
Malayalamî: റൊട്ടി → ml (ṟoṭṭi), അപൂപം → ml (apūpaṃ)
Malezî: roti → ms
Maltayî: ħobż n
Mançûyî: ᡝᡶᡝᠨ (efen)
Manksî: arran → gv n
Maorî: parāoa → mi
Maratî: रोटी m (roṭī), भाकरी m (bhākrī), पाव → mr n (pāv)
Massaçusettî: petukqunneg
Mayayiya yukatekî: waaj
Mbya guaraniyî: mbojape
Mecarî: kenyér → hu
Misrî:

(t n)
Mongolî:
Kirîlî: талх → mn (talh), миянбуу (mijanbuu)

Mongolî: ᠲᠠᠯᠬ᠎ᠠ (talq-a), ᠮᠢᠶᠠᠨᠪᠣᠤ (miyanbou)
Munsî: ăpwáan
Mwanî: nkate
Nahwatliya klasîk: tlaxcalli, Caxtīllān tlaxcalli
Napolîtanî: pane n, ppane nt
Navajoyî: bááh
Nedersaksî:
Saksoniya jêrîn ya holendî: stoet

Almaniya jêrîn a almanî: Braud nt ; Brod nt, Broot nt, Brot nt
Nenetsiya tundra: нянь
Nepalî: रोटी (roṭī)
Nîvxî: леп (lep)
Nogayî: оьтпек (ötpek)
Normandî: pain n, pôin n
Norsiya kevn: brauð nt
Norwecî:
Norweciya bokmålî: brød → no nt

Norweciya nînorskî: brød → nn nt
Ojibweyî: bakwezhigan
Oksîtanî: pan → oc n
Osetî: дзул (ʒul)
Osmanî: اكمك‎ (ekmak), نان‎ (nan), خبز‎ (hubz)
Oygurî: نان‎ → ug (nan)
Ozbekî: non → uz
Papyamentoyî: pan
Peştûyî: ډوډۍ‎ → ps m (ḍoḍëy)
Piedmontîsî: pan n
Plodîşî: Broot nt
Polabî: sťaibä m
Polonî: chleb → pl n
Portugalî: pão → pt n
Puncabiya rojavayî: روٹی‎ → pnb m
Puncabî: ਰੋਟੀ → pa m (roṭī)
Qazaxî: нан → kk (nan)
Qiptî: ⲟⲉⲓⲕ (oeik)
Rapanuyî: haraoa
Romancî: paun
Romanî: manro n
Romanyayî: pâine → ro m, pâne m
Rusî: хлеб → ru n (xleb)
Rusînî: хлїб n (xljib)
Samî:
Samiya înarî: leibi

Samiya lule: láibbe

Samiya bakurî: láibi

Pite samî: lajjbe

Samiya skoltî: leiˊbb

Samiya başûr: laejpie

Ume samî: laajpee
Samoayî: falaoa
Samogîtî: douna
Sanskrîtî: रोटी → sa m (roṭī)
Santalî: ᱯᱤᱴᱷᱟ (piṭha)
Sardinian:
Sardînî: pani n
Sebwanoyî: tinapay
Sicîlî: pani → scn
Sidamoyî: daabbo
Sirboxirwatî:
Kirîlî: хле̏б n, хље̏б n, кру̏х n, кру̏в n

Latînî: hlȅb → sh n, hljȅb → sh n, krȕh → sh n, krȕv → sh n
Skotî: breid
Slaviya kevn:
Kirîlî: хлѣбъ n (xlěbŭ)
Slaviya rojavayî ya kevn: хлѣбъ n (xlěbŭ)
Slovakî: chlieb → sk n
Slovenî: kruh → sl n
Somalî: rooti → so n
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: klěb n

Sorbiya jorîn: chlěb → hsb n
Sotoyiya başûr: bohobe → st
Spanî: pan → es n
Sûmerî: 𒉒 (NÍNDA)
Svanî: დია̈რ (diär)
Swahîlî: mkate → sw 3 an 4
Swêdî: bröd → sv nt
Şanî: ၶဝ်ႈမုၼ်း (khāw mún)
Şîngazîcayî: mkatre 3
Tabasaranî: уьл (u̱l)
Tacikî: нон → tg (non), чӯрак‍ → tg (čürak‍)
Tagalogî: tinapay → tl
Tamîlî: ரொட்டி → ta (roṭṭi)
Tarifitî: aɣṛum n
Taşelhitî: ⴰⵖⵔⵓⵎ n (aɣrum)
Tayî: ขนมปัง → th, ปัง → th (bpang)
Telûgûyî: బ్రెడ్ → te (breḍ), బ్రెడ్డు (breḍḍu), రొట్టె → te (roṭṭe)
Temazîxtiya atlasa navendî: ⴰⵖⵔⵓⵎ n (aɣrum)
Teteriya krîmî: ötmek
Teterî: икмәк → tt (ikmäq), ашлык → tt (aşlıq), ипи → tt (ipi)
Tetûmî: paun
Tigrînî: ባኒ (bani)
Tirkî: ekmek → tr, banak → tr
Tirkmenî: çörek → tk
Tîbetî: གོ་རེ (go re)
Toxarî B: kanti
Tsongayî: xinkwa → ts
Tuteloyî: waksakpai
Tzotzîlî: kaxlan vaj
Udmurtî: нянь (njanʹ)
Ugarîtî: 𐎍𐎈𐎎 (lḥm), 𐎒𐎒𐎆 (ssw)
Umbunduyî: ombolo
Urdûyî: روٹی‎ m (roṭī), نان‎ m (nān)
Ûkraynî: хліб → uk n (xlib)
Venîsî: pan → vec n
Vepsî: leib
Viyetnamî: bánh mì → vi, bánh mỳ → vi, bánh tây
Volapûkî: bod → vo
Voroyî: leib
Votî: leipe
Walonî: pwin → wa n, pan → wa n
Weylsî: bara → cy n
Wîlamowî: brūt nt
Xârâcùù: pêê
Ximêrî: នំប៉័ង (numpang), នំប៉ុង (numpong)
Yagnobî: нун
Yakutî: килиэп (kiliep)
Yidîşî: ברויט‎ → yi nt (broyt)
Yupîkiya navendî: avukaq, kelipaq
Yûnanî: ψωμί → el nt (psomí), άρτος → el n (ártos)
Kevn: ἄρτος n (ártos), σῖτος n (sîtos)
Zarmayî: buru
Zhuangî: bouh

xwarin (2)

→ Binêre xwarin.

Lêker

nan

niyan, danîn, bi cih kirin:
pê lê nan ― dewisandin, pê lê kirin

venan ― bi cih kirin
xwe kirin tiştek ku bi rastî wisa be, xwe şibandin, xwe bi awayekî halekî kirin, da ku xelkê bixapîne:
Xwe li mirinî nan. ― Bi hawîyî miriyan kirin

Xwe li gêjî nan. ― Bi hawîyî gêjan kirin