birîn

 Binêre herwiha: birin

Kurmancî

Bilêvkirin

• (Lêker 1 û Navdêr 2)

  IPA^(kilîd): /bɪˈriːn/, biřîn

  kurdî-erebî: بڕین

• (Navdêr 1)

• IPA^(kilîd): /bɪˈɾiːn/
• kurdî-erebî: برین
• Deng (Amed)^ⓘ
• Deng (Bidlîs)^ⓘ

• Kîtekirin: bi·rîn

Lêker 1

birîn (gerguhêz)
Rehê dema niha: -bir-
RP. Niha
	ez	dibirim
	tu	dibirî
	ew	dibire
	em, hûn, ew	dibirin
Fermanî	Yekjimar	bibire
	Pirjimar	bibirin
Rehê dema borî: -birî-
RP. Boriya sade
	min	birî
	te	birî
	wê/wî	birî
	me, we, wan	birî
Formên din: Tewandin:birîn

birîn gerguhêz (lêkera xwerû), r-ya req

1. bi kêrê yan bivirî yan amûrek devtûj parçe kirin yan qet kirin yan ker kirin

   Pate bi meqesê birîn.

   Dar bi bivirî birîn.

   Tila xwe bi kêrê birîn.

2. sekinandin, rawestandin, dawî lê anîn, bes kirin

   Axiftina xwe birî.

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: بڕین

Herwiha

• birrîn

Jê

• birek
• biriyayî
• birok
• birî
• derbirîn
• vebirîn

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî: *b^hrei- ("birîn"), proto-îranî: *brai- ("birîn"), avestayî: pairi.brī- ("birîn"), partî: bryn- ("birîn"), pehlewî: bryn- ("birîn"), farisî: burrīdan / burr- ("birîn"), belûçî: burrit / burr- ("birîn"), xunsarkî: brīnā / brīn- ("birîn")^{alfabeya arî}, kurdî: Kurm. birīn / bir, soranî:birrîn (-birr-), wirrîn (-wirr-) ("birîn"), hewramî: birriyay / birr- ("birîn") , zazakî: birrnayene / birrn - ("birîn"), sanskrîtî: bhrī- ("ziyan danê"), rusî: brit ("hatin tiraşîn")

Çavkanî: Cheung p.22, Watkins p.13, Etymonline | Pokorny: 166

Werger

jê kirin, qet kirin, ker kirin

• Afrîkansî: sny
• Almanî: einschneiden → de
• Altayiya başûrî: кес (kes), кезер (kezer)
• Amamî-oşimayiya bakurî: 切るり (きるり, kiruri)
• Amamî-oşîmayiya başûrî: 切りゅむっ (きりゅむっ, kiryum)
• Amharî: መቁረጥ (mäquräṭ)
• Aromanî: talju, talj
• Aşkunî: ćina
• Assamese:

  Asamî: কটা (kota)

  Asamî: কাটা (kata)

• Azerî: kəsmək → az, çapmaq
• Başkîrî: киҫеү (kiθew), ҡырҡыу (qïrqïw), киртеү (kirtew)
• Belarusî: рэ́заць împf (rézacʹ), секчы́ împf (sjekčý), рубі́ць împf (rubícʹ)
• Bengalî: কাটা → bn (kaṭa)
• Bulgarî: ре́жа → bg (réža)
• Burmayî: ကိုက် → my (kuik), ဆုန်း → my (hcun:), တစ် → my (tac)
• Çekî: řezat → cs împf, tít împf
• Çînî:

  Kantonî: 切 (cit³)

  Mandarînî: 切 → zh (qiē)

• Dalmatî: taljur
• Danmarkî: skære → da, snitte
• Dolganî: быс (bïs)
• Endonezyayî: potong → id, memotong → id
• Erebî: جَرَحَ → ar (jaraḥa)

  Erebiya hîcazî: جرح (jaraḥ), قطع (gaṭaʿ)

• Ermenî: կտրել → hy (ktrel)
• Esperantoyî: tranĉi
• Evenkî: минэми (minəmi), хусчами (husçami)
• Farisî: بریدن → fa (boridan)
• Fînî: leikata → fi
• Fransî: couper → fr, inciser → fr

  Fransiya kevn: trenchier, colper

• Friyolî: taiâ
• Gaelîka skotî: geàrr
• Galîsî: cortar → gl, sarxar, tallar → gl
• Gurcî: გაჭრა (gač̣ra), გაკვეთა (gaḳveta)
• Hindî: काटना → hi (kāṭnā)
• Holendî: snijden → nl
• Îbranî: חתך → he (khatákh)
• Îngilîzî: cut → en
• Îngriyî: leikata, leikkoja
• Îrlendî: gearr
• Îstriyotî: talgià
• Îtalî: tagliare → it, incidere → it
• Îzlendî: skera → is
• Japonî: 切る → ja (きる, kiru)
• Kamkata-viriyî: ćia
• Karaçay-balkarî: кесерге (keserge)
• Katalanî: tallar → ca
• Keçwayî: khuchuy
• Keşmîrî: ژَٹُن (ċaṭun)
• Kikaiyî: 切ゆい (ちゆい, chiyui)
• Kirgizî: кесүү → ky (kesüü)
• Koreyî: 끊다 → ko (kkeunta)
• Kumikî: гесмек (gesmek), туврамакъ (tuwramaq), тилмек (tilmek)
• Kunigamî: 切ん (ちん, chin)
• Latînî: inseco, incido
• Latviyayî: griezt → lv
• Lawsî: ຕັດ (tat)
• Lîtwanî: kirpti
• Lombardî: taià
• Makedonî: сече împf (seče), реже împf (reže)
• Mançûyî: ᡤᡳᡵᡳᠮᠪᡳ, ᠮᡝᡳᡨᡝᠮᠪᡳ, ᡶᡠᡵᡠᠮᠪᡳ
• Mecarî: vág → hu, megvág → hu
• Misrî: (nšm)
• Miyakoyî: 切 (きぃー, ksïï)
• Mongolî: хяргах → mn (xjargax)
• Nahwatliya klasîk: tequi, cotōna
• Nanayî: муи- (mui-)
• Napolîtanî: taglià
• Nogayî: кесуьв (kesüv)
• Normandî: coper
• Oki-no-erabu: 切ゅん (きゅん, kyun)
• Okînawanî: 切ーん (ちーん, chīn)
• Oksîtanî: talhar → oc
• Oromoyî: muruu
• Oygurî: késmek
• Ozbekî: kesmoq → uz
• Piedmontîsî: tajé
• Polonî: ciąć → pl împf
• Portugalî: cortar → pt, incisar
• Qazaxî: кесу (kesu)
• Rapanuyî: tarai
• Romancî: tagliar, taglier, tagler
• Romanyayî: a tăia → ro
• Rusî: ре́зать → ru împf (rézatʹ), поре́зать → ru pf (porézatʹ), руби́ть → ru împf (rubítʹ), поруби́ть → ru pf (porubítʹ)
• Sanskrîtî: छिनत्ति → sa (chinátti), कृन्तति → sa (kṛntáti)
• Sardînî: secare
• Sicîlî: tagghiari → scn
• Sidamoyî: mur-
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: резати împf, сећи împf, сјећи împf

  Latînî: rezati → sh împf, seći → sh împf, sjeći → sh împf

• Sîlhetî: ꠇꠣꠐꠣ (xaṭa)
• Slovakî: rezať împf, ťať
• Slovenî: rezati → sl împf
• Somalî: jarid, sarid
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: rězaś

  Sorbiya jorîn: rězać

• Spanî: cortar → es, incidir → es
• Sundanî: teukteuk → su
• Swahîlî: kukata
• Swêdî: skära → sv
• Şorî: кес- (kes-)
• Tagalogî: hiwa
• Tamîlî: வெட்டு → ta (veṭṭu), நறுக்கு → ta (naṟukku), அரி → ta (ari)
• Tarantinoyî: tagghià
• Tayî: ตัด → th (dtàt)
• Teterî: кисү (kisü)
• Tetûmî: tesi
• Tigrînî: ቁረጽ (ḳuräṣ)
• Tirkî: kesmek → tr, biçmek → tr
• Tirkmenî: kesmek
• Tofalarî: кеъсер (ke"ser)
• Toku-no-şîmayî: 切りぃ (きりぃ, kirï)
• Tuvanî: кезер (kezer) ,быжыр (bıjır)
• Urdûyî: کاٹنا (kāṭnā)
• Ûkraynî: рі́зати împf (rízaty), руба́ти împf (rubáty)
• Ûrûmî: кес- (kes-)
• Venîsî: tajar → vec
• Viyetnamî: cắt → vi
• Waigalî: ćina
• Weylsî: torri → cy
• Xakasî: кизерге (kizerge)
• Ximêrî: កាត់ → km (kat)
• Yaeyamayî: 切すん (きぃすん, kïsun)
• Yakutî: быс (bıs)
• Yamanayî: tačikama
• Yidîşî: האַקן (hakn), שנײַדן (shnaydn)
• Yonagunî: 切ん (つん, tsun)
• Yoronî: 切ゅん (きゅん, kyun)
• Yûnanî:

  Kevn: τέμνω (témnō)

• Zêlandî: snieë
• ǃXóõ: gǂháá

Ev beşa Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara cut a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 1

Tewandina birîn
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	birîn	birîn
Îzafe	birîna	birînên
Çemandî	birînê	birînan
Nîşandera çemandî	wê birînê	wan birînan
Bangkirin	birînê	birînino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	birînek	birînin
Îzafe	birîneke	birînine
Çemandî	birînekê	birîninan

Birînek.

birîn m, r-ya nerm

1. Ziyana li leşî, şkestina derekî yan xwînhatina ji parçeyekî leşî
   (bi taybetî ji ber ku fîşekek pê ketibe).
   • Avek mehîn im kemter im
     Min cerg û dil bûne birîn
     Sewda û dîn û ebter im — (Feqiyê Teyran, )
   • Û hindek ji wan heyîn esmayêd suryanî, hûrî bûne(fêr bûne), dixwînin. Û bi şîr û bi kêrê bedena xwe dibirrin û birîndar dikin. Lakin xwîn ji birînê bidernakevitin. Dîsanî filhal xweş dibitin û cihê birînê xuya nakitin. — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 128, ISBN 9789944360678)

Jê

• birîndar
• birîndarî

Pend

• birînên xencera derman dibin, lê birînên xebera derman nabin

Etîmolojî

hevreha soranî برین (birîn), farisî برین (birîn)... hemû têkildarî birîn (jê kirin, qet kirin) - li jortir binêrin.

Werger

birîndarî, birîndarbûn

• Abxazî: ахәра (āx°rā)
• Afrîkansî: wond
• Albanî: plagë → sq m, lëndim → sq n
• Almanî: Wunde → de m, Verletzung → de m
• Aromanî: pleagã m, aranã m, ranã m
• Azerî: yara → az, xəsarət
• Baskî: zauri
• Başkîrî: яра (yara), йәрәхәт (yäräxät)
• Belarusî: ра́на m (rána)
• Bengalî: ক্ষত → bn (kkhôt), জখম → bn (jôkhôm), ঘাত (ghat)
• Bîkoliya naverast: lugad
• Bulgarî: ра́на → bg m (rána)
• Burmayî: ဒဏ်ရာ → my (danra)
• Cimbrî: bunta m
• Çeçenî: чов (čow)
• Çekî: rána → cs m
• Çerokî: ᎤᏐᏅᏅ (usonvnv)
• Çîçewayî: bala
• Çînî:

  Mandarînî: 傷口 / 伤口 (shāngkǒu), 傷害 / 伤害 → zh (shānghài)

• Çukçî: атын
• Çuvaşî: суран (suran)
• Danmarkî: skade → da g, sår → da nt
• Endonezyayî: luka → id, cedera → id, lecet → id
• Erebî: جُرْح → ar n (jurḥ)

  Erebiya misrî: جرح n (gurḥ)

• Ermenî: վերք → hy (verkʻ)
• Erzayî: сэредькс (seredʹks), керявкс (kerjavks)
• Esperantoyî: vundo → eo
• Estonî: haav → et
• Evenî: хуи (huji)
• Evenkî: хуе (huje)
• Farisî: زخم → fa (zaxm)
• Fînî: haava → fi
• Flamiya rojava: gabbe m
• Fransî: blessure → fr m, plaie → fr m
• Friyolî: feride m
• Gaelîka skotî: leòn n
• Galîsî: ferida → gl m, chaga m, mancadura m
• Gurcî: ჭრილობა (č̣riloba)
• Haîtî: blesi
• Hindî: घाव → hi n (ghāv)
• Holendî: wonde → nl m, verwonding → nl m, kwetsuur → nl m
• Îbranî: פֶּצַע → he n (pétsa), פְּגִיעָה m (p'gi'á)
• Îngilîziya kevn: benn, wund
• Îngilîziya navîn: wounde, hurt
• Îngilîzî: wound → en
• Îngriyî: haava, raana
• Îngûşî: чов (čow)
• Îrlendî: créacht m, áladh n
• Îtalî: lesione → it m, ferita → it m
• Îzlendî: sár → is nt
• Japonî: 傷 → ja (きず, kizu), 怪我 → ja (けが, kega)
• Javayiya kevn: tatu
• Javayî: tatu → jv
• Kapampanganî: sugat
• Katalanî: ferida → ca m
• Kirgizî: жара → ky (cara), жаракат → ky (carakat), жараат → ky (caraat)
• Kîngalî: තුවාලය (tuwālaya)
• Koreyî: 상처 → ko (sangcheo)
• Latînî: plāga → la m, vulnus nt
• Latviyayî: brūce → lv m
• Lawsî: ບາດແຜ (bāt phǣ), ບາດ (bāt), ແຜ (phǣ)
• Lîtwanî: žaizda → lt m
• Luksembûrgî: Wonn m
• Makedonî: ра́на m (rána)
• Malezî: luka
• Maltayî: ferita m, pjaga m
• Mançûyî: ᡶᡝᠶᡝ, ᡶᡠᡵᡩᠠᠨ
• Maorî: tūnga, wharatanga, taotūtanga
• Mbya guaraniyî: ai
• Mecarî: seb → hu
• Misrî: (wbnw n)
• Mokşayî: сярядькс (sjarjadʹks), керф (kerf)
• Mongolî: шарх → mn (šarx)
• Nanayî: пуе (puje)
• Normandî: bliesseûthe m
• Norwecî: sår → no nt, skade → no n

  Norweciya bokmålî: flein nt

• Oksîtanî: ferida → oc m
• Oromoyî: madaa
• Osetî: цӕф (cæf), хъӕдгом (qædgom)
• Oygurî: جاراھەت (jarahet)
• Ozbekî: yara → uz, jarohat → uz
• Peştûyî: زخم → ps n (záxәm)
• Polonî: rana → pl m
• Portugalî: ferimento → pt n, ferida → pt m, lesão → pt m, mágoa → pt m, machucado → pt n, chaga → pt m
• Qazaxî: жара (jara), жарақат (jaraqat), зақым (zaqym)
• Romancî: plaja m, plaga m, plaia m, pleja m
• Romanyayî: rană → ro, plagă → ro, leziune → ro m
• Rusî: ра́на → ru m (rána), ране́ние → ru nt (ranénije), тра́вма → ru m (trávma)
• Sanskrîtî: क्षति → sa m (kṣati)
• Sidamoyî: mada
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: рана m

  Latînî: rana → sh m

• Slovakî: rána m
• Slovenî: rana → sl m
• Somalî: qoon
• Spanî: herida → es m, llaga → es
• Swahîlî: uvimbe → sw, jeraha → sw sinif c9/c10
• Swêdî: skada → sv g, sår → sv nt
• Şîngazîcayî: ɓanguzi sinif c5/c6
• Tacikî: захм → tg (zaxm)
• Tagalogî: sugat
• Tamîlî: புண் → ta (puṇ), காயம் → ta (kāyam)
• Tarifitî: ayezzim n
• Tayî: บาดแผล → th
• Telûgûyî: గాయము → te (gāyamu)
• Ternateyî: nyabo
• Teteriya krîmî: yara
• Teterî: җәрәхәт → tt (cäräxät)
• Tirkî: hasar → tr, yara → tr
• Tirkmenî: ýara
• Tîbetî: རྨ (rma)
• Toxarî B: pīle
• Tuvanî: балыг (balıg)
• Urdûyî: گھاو (ghāv)
• Ûkraynî: ра́на m (rána)
• Viyetnamî: vết thương → vi
• Volapûkî: vun → vo
• Wutunhuayî: maka
• Ximêrî: របួស → km (rɔbuəh)
• Yakutî: баас (baas)
• Yidîşî: וווּנד m (vund)
• Yûnanî: τραύμα → el nt (trávma), πληγή → el m (pligí), πλήγωμα → el nt (plígoma), λαβωματιά → el m (lavomatiá)

  Kevn: τραῦμα nt (traûma), ὠτειλή m (ōteilḗ)

Ev beşa Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara wound a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Lêker 2

birîn gerguhêz (lêkera xwerû)

2. qir bûn, qut bûn, qet neman, hîç neman

Herwiha

• biran
• birhan
• birhîn
• birihan
• birihîn
• biriyan
• biryan
• birîyan
• vebiryan

Tewîn

• -bir-

Têkildar

• birandin

Jê

• birî (2)

Werger

• Erebî: انقراض, مجزرة, بتر → ar, قتل جماعي,

Navdêr 2

birîn m, r-ya req

1. jêkirin, kerkirin, qetkirin:
   birîna darên daristanê,
   birîna destê xwe bi bêdestî

Werger

• Almanî: Schnitt → de n
• Bulgarî: рязане → bg nt (rjazane)
• Çekî: řez → cs, říznutí
• Danmarkî: hug nt
• Fînî: leikkaus → fi, viilto → fi
• Fransî: coupe → fr m, entaille → fr m
• Gaelîka skotî: gearradh n
• Galîsî: corte → gl n
• Gurcî: გაჭრა (gač̣ra)
• Îbranî: חיתוך n (khitúkh)
• Îngilîzî: cut → en
• Îtalî: taglio → it n
• Îzlendî: skurður → is n
• Katalanî: tall → ca n
• Latviyayî: cirtiens
• Norwecî: kutt nt
• Polonî: krojenie → pl nt
• Portugalî: corte → pt n
• Romanyayî: tăiere → ro m
• Rusî: ре́зание → ru nt (rézanije)
• Spanî: corte → es n
• Swêdî: snitt → sv nt
• Tirkî: kesme → tr
• Yûnanî: κόψιμο → el (kópsimo)

Ev beşa Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara cut a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 3

birîn m, r-ya req

1. birihan, qirbûn, qet neman, kokbirbûn

Werger

qirbûn, kokbirbûn, qet neman

• Almanî: Aussterben → de nt
• Astûrî: estinción m
• Belarusî: выміра́нне nt (vymiránnje)
• Bulgarî: загасване nt (zagasvane), потушаване nt (potušavane)
• Çekî: zánik → cs n, vymření nt, vyhynutí '
• Çînî:

  Mandarînî: 滅絕 / 灭绝 (mièjué)

• Danmarkî: uddøen g, tilintetgørelse → da g, udslettelse g
• Endonezyayî: kepunahan
• Erebî: اِنْقِرَاض n (inqirāḍ)
• Esperantoyî: formorto
• Fînî: sukupuutto → fi
• Fransî: extinction → fr m
• Galîsî: extinción → gl m
• Gurcî: გადაშენება (gadašeneba), ამოწყვეტა (amoc̣q̇veṭa), მოსპობა (mosṗoba), ამოხოცვა (amoxocva), ამოწყდომა (amoc̣q̇doma)
• Holendî: uitsterven → nl
• Îbranî: הכחדה → he m (hakkhada)
• Îngilîzî: extinction → en
• Îzlendî: útdauði → is n
• Japonî: 絶滅 → ja (ぜつめつ, zetsumetsu)
• Katalanî: extinció → ca
• Koreyî: 멸종 → ko (myeoljong)
• Latînî: exstinctiō m, extinctiō m
• Latviyayî: izmiršana m
• Malezî: kepupusan → ms
• Maorî: meto
• Mecarî: kihalás → hu, kipusztulás → hu
• Norwecî:

  Norweciya nînorskî: utrydding m, utdøying m

• Polonî: wymieranie → pl nt, wygaszenie → pl nt, wymarcie → pl nt, wytępienie → pl nt
• Portugalî: extinção → pt
• Qazaxî: жойылу (joiylu), қырылу (qyrylu)
• Rusî: вымира́ние → ru nt (vymiránije)
• Sirboxirwatî:

  Latînî: izumiranje

• Spanî: extinción → es m
• Swêdî: utrotning → sv g
• Tagalogî: paglipol, lipol, pagkalipol
• Tayî: การสูญพันธุ์ → th
• Ûkraynî: вимира́ння nt (vymyránnja)
• Yorubayî: àkúrun

Ev beşa Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara extinction a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Zazakî

Lêker

birîn

1. Birîn, şûna lêdana ku şop hiştiye, derd.