çil

 Binêre herwiha: cil, cîl, û çîl

Kurmancî

Bilêvkirin

• (Hejmar) IPA^(kilîd): /t͡ʃʰɪl/, چل

• (Hejmar) Deng (Amed)^ⓘ

• (Hejmar) Deng (Bidlîs)^ⓘ

• (Rengdêr) IPA^(kilîd): /t͡ʃɪɫ/, چڵ
• Kîtekirin: çil

Hejmar

çil, ç-ya req

1. jimare 40 anku XL
   • Ehda me webit tenê bibînim
     Çil zêrî biçim ji bo we bînim«
     Şêx go »tu here bibîn wişaqan — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: چل

  (edebiyata klasîk) چل (çil)

Herwiha

• çel

Jê

• çila, çilan, çilem, çilemî, çilemîn, çilemînî
• (Lêker) çil dan
• (Navdêr) çildan

Binêre herwiha

Hejmarên sade yên kurmancî

• (0) sifir
• (1) yek
• (2) du
• (3) sê
• (4) çar
• (5) pênc
• (6) şeş
• (7) heft
• (8) heşt
• (9) neh
• (10) deh
• (11) yazde
• (12) dazde
• (13) sêzde
• (14) çarde
• (15) pazde
• (16) şazde
• (17) hevde
• (18) hejde
• (19) nozde
• (20) bîst
• (30) sî
• (40) çil
• (50) pêncî
• (60) şêst
• (70) heftê
• (80) heştê
• (90) not
• (100) sed
• (1.000) hezar
• (1.000.000) milyon
• (1.000.000.000) milyar

Etîmolojî

Têkildarî çar

• proto-hindûewropî: *k^wetwor-komt ("çil")

• proto-îranî:

avestayî: çathwarsata- ("çil")

pehlewî: çihal, çil ("çil")

farisî: çihil, çil ("çil") … ^{alfabeya arî}

kurmancî: çil > çel ("çil")

soranî: çil ("çil")

zazakî: çewres ("çil")

sanskrîtî: çatvārinśat ("çil")

yûnanî: tessarákonta ("çil")

latînî: quadrāgintā ("çil") ...

Çavkanî: Horn p.101 | Pokorny: -

Werger

• Afrîkansî: veertig → af
• Albanî: dyzet → sq
• Almaniya Pennsylvania: varzich
• Almanî: vierzig → de m
• Altayiya başûrî: тӧртӧн (törtön), кырык (kïrïk)
• Aramî:

  Îbranî: ארבעין g (arb‘īn)

  Siryanî: ܐܪܒܥܝܢ g (arb‘īn)

• Aromanî: patrudzãts, patrudzãtsi
• Asamî: চল্লিছ (sollis)
• Astûrî: cuarenta → ast
• Avarî: кӏикъого (kʼiqxʼogo)
• Azerî: qırx → az
• Baskî: berrogei → eu
• Başkîrî: ҡырҡ (qïrq)
• Belarusî: со́рак → be (sórak)
• Bengalî: চল্লিশ → bn (côlliś)
• Biatah bidayuhî: pat puru
• Bîkoliya naverast: apat na pulo
• Bretonî: daou-ugent → br
• Bulgarî: четири́десет (četirídeset), четири́йсет (četiríjset)
• Burmayî: လေးဆယ် (le:hcai)
• Conxayî: བཞི་བཅུ (bzhi bcu)
• Çamicuroyî: ma'pojtamala chunka
• Çamoroyî: kuårenta
• Çeçenî: шовзткъа (šowztqʼa)
• Çekî: čtyřicet → cs
• Çerokî: ᏅᎩᏍᎪᎯ (nvgisgohi)
• Çeyenî: névó'e
• Çîçewayî: makumi anayi
• Çînî:

  Kantonî: 四十 (sei³ sap⁶)

  Hakkayî: 四十 (si-sṳ̍p)

  Mandarînî: 四十 → zh (sìshí)

  Min dongî: 四十 ((sei seik > si leik))

  Teoçewî: 四十 (si3zab8), 卌 (siab8)

  Wuyî: 四十

• Çuvaşî: хӗрӗх (hĕrĕh)
• Çûkî: faik
• Dalmatî: quaranta
• Danmarkî: fyrre → da, fyrretyve
• Divehî: ސާޅީސް (sāḷīs)
• Endonezyayî: empat puluh
• Erebî: أَرْبَعُونَ (ʾarbaʿūna)

  Erebiya misrî: أربعين (ʔarbaʕīn)

  Erebiya fasî: ربعين (rabʕīn), أربعين (ʔarbʕīn)

• Ermenî: քառասուն → hy (kʻaṙasun)
• Esperantoyî: kvardek → eo
• Estonî: nelikümmend → et
• Farisî: چهل → fa (čehel)
• Ferî: fjøruti
• Fîjî: vasagavulu
• Fînî: neljäkymmentä → fi
• Fransî: quarante → fr n
• Friyolî: cuarante
• Frîsiya kevn: fiuwertich
• Frîsî: fjirtich
• Gaelîka skotî: dà fhichead, ceathrad
• Galîsî: corenta → gl
• Gotî: 𐍆𐌹𐌳𐍅𐍉𐍂 𐍄𐌹𐌲𐌾𐌿𐍃 (fidwōr tigjus)
• Gurcî: ორმოცი (ormoci)
• Haîtî: karant
• Hawayî: kanahā
• Hawsayî: arba'in
• Hindî: चालीस → hi (cālīs)
• Holendî: veertig → nl m
• Îbranî: אַרְבָּעִים n yan m (arba'ím)
• Îdoyî: quaradek → io
• Îngilîziya kevn: fēowertiġ
• Îngilîzî: forty → en
• Îngriyî: neljäkymment
• Înterlîngua: quaranta
• Îrlendî: daichead → ga
• Îtalî: quaranta → it
• Îzlendî: fjörutíu → is
• Japonî: 四十 → ja (よんじゅう, yonjū), 四十 → ja (しじゅう, shijū)
• Karaçay-balkarî: къыркъ (qırq)
• Katalanî: quaranta → ca
• Keçwayî: tawa chunka
• Kirgizî: кырк → ky (kırk)
• Kîngalî: හතළිහ (hataḷiha)
• Komî-permyakî: нёльдас (njolʹdas)
• Koreyî: 사십 → ko (sasip), 四十 → ko, 마흔 → ko (maheun)
• Kreyoliya fransî ya Louisiana: karant
• Ladînî: caranta
• Lakotayî: wikčémna tópa
• Latînî: quadraginta → la
• Latviyayî: četrdesmit → lv
• Lawsî: ສີ່ສິບ (sī sip)
• Lîgûrî: quaranta
• Lîtwanî: keturiasdešimt → lt
• Lîvonî: nēļakimdõ
• Lombardî: quaranta
• Lueyî: ᦉᦲᧈᦉᦲᧇ (ṡii¹ṡiib)
• Luksembûrgî: véierzeg
• Makedonî: четириесет (četirieset)
• Malayalamî: നാല്പത് → ml (nālpatŭ)
• Malezî: empat puluh → ms
• Maltayî: erbgħin
• Mançûyî: ᡩᡝᡥᡳ
• Manksî: daeed
• Mansiya bakurî: налыман (nalyman)
• Maorî: whā tekau → mi
• Mecarî: negyven → hu
• Mongolî: дөч → mn (döč)
• Navajoyî: dízdiin
• Nawrûyî: animo
• Normandî: quarante
• Norwecî: førti → no
• Ojibweyî: niimidana
• Oksîtanî: quaranta → oc
• Oromoyî: afurtama
• Oygurî: قىرىق (qiriq)
• Ozbekî: qirq → uz
• Piedmontîsî: quaranta
• Plodîşî: featijch
• Polonî: czterdzieści → pl
• Portugalî: quarenta → pt
• Qazaxî: қырық → kk (qyryq)
• Qiptî: ϩⲙⲉ (hme)
• Romagnolî: cvaranta
• Romancî: quaranta, curonta, curànta, curanta, quaraunta
• Romanî: saranda
• Romanyayî: patruzeci → ro
• Rusî: со́рок → ru (sórok)
• Rusînî: со́рок (sórok)
• Saanîçî: ŋəsɬšeʔ
• Samoayî: fasefulu
• Sanskrîtî: चत्वारिंशत् → sa (catvāriṃśat)
• Santalî: ᱯᱩᱱ ᱜᱮᱞ (pun gel), ᱵᱟᱨ ᱤᱥᱤ (bar isi)
• Sardînî: baranta, caranta
• Sicîlî: quaranta → scn
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: четрдесет

  Latînî: četrdeset

• Slaviya kevn: четыре десѧте (četyre desęte)
• Slaviya rojavayî ya kevn: сорокъ (sorokŭ)
• Slovakî: štyridsať → sk
• Slovenî: štirideset → sl
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: styrźasća

  Sorbiya jorîn: štyrceći

• Spanî: cuarenta → es
• Swahîlî: arobaini → sw, arubaini → sw
• Swêdî: fyrti → sv, fyrtio → sv
• Şanî: သီႇသိပ်း (sìi síp)
• Tacikî: чил → tg (čil)
• Tagalogî: apatnapu
• Tahîtî: maha 'ahuru
• Tayî: สี่สิบ → th
• Telûgûyî: నలభై → te (nalabhai)
• Teteriya krîmî: qırq
• Teterî: кырык → tt (qırıq)
• Tigrînî: ኣርባዓ → ti (ʾarbaʿa)
• Tirkî: kırk → tr
• Tirkmenî: kyrk → tk
• Tîbetî: བཞི་བཅུ (bzhi bcu), ༤༠ (40)
• Tofalarî: дөртэн (dörten)
• Tongî: fāngofulu
• Toxarî B: śtwārka
• Udmurtî: ньыльдон (nʹylʹdon)
• Unamî: neinxke
• Urdûyî: چالیس (cālīs)
• Ûkraynî: со́рок → uk (sórok)
• Venîsî: cuaranta → vec, quaranta → vec
• Viyetnamî: bốn mươi → vi, bốn chục
• Volapûkî: foldeg → vo, fols
• Weylsî: deugain → cy, pedwar deg → cy
• Ximêrî: សែសិប → km (sɐe səp), ៤០ (40)
• Yidîşî: פֿערציק (fertsik)
• Yupîkiya navendî: yuinaak malruk, malruk ipiaq
• Yûnanî: σαράντα → el (saránta)

  Kevn: τεσσεράκοντα (tesserákonta), μ΄

Rengdêr

Pozîtîv	Komparatîv	Sûperlatîv
çil		herî çil (merkezî) tewrî çil (rojavayî)

çil, ç-ya nerm

1. çilek, xwazok, xwestek, nefs
   kesa/ê tiştên xelkê ji xwe re dixwaze yan hêvî dike ku xelk ji yê xwe bidiyê
   (bi taybetî zarok dema zarokek din şirînahiyek hebe)
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Herwiha

• çel

Bide ber

• çikûd
• çirrîk
• nemerd
• tema
• dilbijok

Jê

• çilî

Etîmolojî

  Etîmolojiya vê peyvê nehatiye nivîsîn. Eger tu bi rastî bizanî, kerem bike bişkoka "biguhêre" ya di ser van gotinan re bitikîne û etîmolojiya vê peyvê binivîse. Çavkaniyên ku te ew etîmolojî jê girtiye jî binivîse.

Navdêr

Tewandina çil
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	çil	çil
Îzafe	çila	çilên
Çemandî	çilê	çilan
Nîşandera çemandî	wê çilê	wan çilan
Bangkirin	çilê	çilino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	çilek	çilin
Îzafe	çileke	çiline
Çemandî	çilekê	çilinan

çil m, ç-ya nerm

1. Hemû tiştên xwarin û vexwarinê yên ku dilê mirovî dibije wan.
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Etîmolojî

  Etîmolojiya vê peyvê nehatiye nivîsîn. Eger tu bi rastî bizanî, kerem bike bişkoka "biguhêre" ya di ser van gotinan re bitikîne û etîmolojiya vê peyvê binivîse. Çavkaniyên ku te ew etîmolojî jê girtiye jî binivîse.

Soranî

Navdêr

çil

1. çiq, şax
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Tirkî

Bilêvkirin

• Deng (Îzmîr, Tirkiye)^ⓘ

Navdêr

çil

1. sûsek
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
2. zîwan
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
3. leke, lekeya li eynikê
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
4. porik, rehik û rîçal
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
5. deqdoqok, belek, belekot
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]
6. nû û îsokî
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]