xweş

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /xʷɜʃ/

Rengdêr

Pozîtîv	Komparatîv	Sûperlatîv
xweş	xweştir	herî xweş xweştirîn

Çend xwarinên xweş. Maneya peyva xweş bi eslê xwe "şirîn, wek şekirê" bû.

xweş

1. Tiştê li gor dilê mirovî; tişta/ê ku mirov dixwaze bike yan bibîne.
   • Paşê bo wî çêkirî duwazdeh hicab
     Her yekî xweştir ji yarî bê hisab — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)
2. Ji bo agirî tê gotin dema mirov dibêje agir xweş e.
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: خوەش‎
• kurdî-krîlî: хԝәш

Herwiha

 

• xaş
• xeş
• xoş
• xuş

Nêzîkî

• baş
• bedew
• berkeftî
• ciwan
• çak
• çê
• delal
• hejî
• hêja
• qenc
• rind
• spehî

Jê

 

• bixweşî
• bêxweşî
• nexweş
• nexweşî
• xweş-
• (lêker) xweş bûn
• (navdêr) xweşbûn
• (rengdêr) xweşbûyî
• xweşheval
• xweşik
• (lêker) xweş kirin
• (navdêr) xweşkirin
• (rengdêr) xweşkirî
• xweşmirov
• xweşî

Etîmolojî

Hevreha soranî خۆش‎ (xoş), kurdiya başûrî xweş, xüeş, pehlewî xweş, parsî wxeş, farisî خوش‎ (xûş), zazakî/kirmanckî/dimilî û hewramî weş, belûçî وش‎ (weş), latînî suavis (şîrîn), sanskrîtî स्वादु (svādu), yûnaniya kevn ἡδύς (hēdús), almanî süß, fransî û spanî suave, îngilîzî sweet, swêdî söt, danmarkî sød, norwecî søt... hemû ji proto-hindûewropî *sweh₂dus (“şîrîn, tamxweş”). Bo guherîna *sw- ya proto-hindûewropî bi *xw- di zimanên îranî de, bide ber xwandin, xwesû, xwişk... Wek hoş ketiye tirkî jî. Ji eynî rehî bi rêya yûnanî: hedonîst, hedonîzm. Anku peyva "xweş" di eslê xwe de wateya "şîrîn, wek şekirê" dida. Lê di zimanên îranî û herwiha di yûnanî de maneya "bi dilê mirovî" wergirtiye. Paşî di zimanên îranî de bo diyarkirina ramana "wek şekirê" peyva "şîrîn" ji peyva "şîr" hatiye çêkirin.

Werger

• Afrîkansî: aangenaam → af, heerlik, lekker → af, behaaglik → af
• Almanî: angenehm → de, gemütlich → de, lecker → de, süß → de, toll → de, vornehm → de, weich → de, nett → de, wohlgefällig, liebenswürdig → de, behaglich → de, herrlich → de, genehm → de, ^?genießbar → de
• Bretonî: bourrus → br, dudius → br, plijus → br
• Danmarkî: behagelig, rar
• Erebî: سار‎ → ar (sarr), لطيف‎ (leṭîf), ممتع‎ (mumti'), ^?جيد‎, ^?مريح‎, ^?الحاد‎ (al-ḥād), ^?الرهوان‎, ^?السراء‎, ^?العذب‎, ^?اللذیذ‎, ^?الیدي‎, ^?حي‎ → ar, ^?روحة‎, ^?شهي‎, ^?عاذیة‎, ^?عذیة‎
• Esperantoyî: agrabla → eo
• Farisî: خوش‎ → fa, خوشخو‎ → fa, زیبا‎ → fa, سازگار‎ → fa, شیرین‎ → fa, قشنگ‎ → fa, مطبوع‎ → fa, موافق‎ → fa, نغز‎ → fa, نیک‎ → fa
• Ferî: fittligur
• Fînî: miellyttävä → fi
• Fransî: agréable → fr, plaisant → fr
• Frîsî: gefallich, noflik → fy, swiet
• Holendî: aangenaam → nl, behaaglijk → nl, genoeglijk → nl, heerlijk → nl, plezierig → nl, prettig → nl
• Îdoyî: agreabla → io
• Îngilîzî: agreeable → en, enjoyable → en, lovely → en, nice → en, pleasant → en, congenial → en, ^?goluptious → en, ^?bonny → en, ^?dolce → en, ^?jolly → en, ^?quaint → en, ^?tasty → en, ^?amiable → en, ^?appealing → en, ^?birch → en, ^?convenient → en, ^?cosy → en, ^?delectable → en, ^?dulcet → en, ^?fair weather, ^?goody-goody → en, ^?jocose → en, ^?merry → en, ^?palatable → en, ^?twee → en
• Îtalî: gradevole → it, piacevole → it
• Îzlendî: þægilegur → is
• Katalanî: agradable → ca
• Latînî: acceptabilis
• Mecarî: kellemes → hu
• Norwecî: behagelig → no
• Oksîtanî: agradiu → oc
• Papyamentoyî: agradabel
• Polonî: miły → pl, przyjemny → pl
• Portugalî: agradável → pt, ameno → pt, aprazível → pt
• Sirananî: switi
• Spanî: agradable → es
• Swêdî: angenäm → sv, behaglig → sv
• Tagalogî: nakalúlugód
• Talişî: xeş
• Tirkî: ^?lezzetli → tr, ^?mübarek → tr, ^?sağlıklı → tr, ^?salim → tr, ^?sıhhatli → tr, ^?şerbet gibi, ^?tatlı → tr, ^?yahşi → tr, ^?zevkli → tr, hoş → tr, uygun → tr, ^?ak → tr, ^?kibar → tr, ^?latif → tr, ^?matrak → tr, ^?ömür → tr, ^?sağ → tr, ^?şakır şakır → tr
• Yûnanî: ευχάριστος → el (efcháristos)
• Zimanê destan li Fransayê: agréable