xal

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /xɑːl/
• Kîtekirin: xal

Navdêr 1

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xal	xal
Îzafe	xalê	xalên
Çemandî	xalî	xalan
Nîşandera çemandî	wî xalî	wan xalan
Bangkirin	xalo	xalino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xalek	xalin
Îzafe	xalekî	xaline
Çemandî	xalekî	xalinan

xal nêr

1. (malbat) birayê dayika kesekî/ê

   Elî xalê min e. (Elî birayê diya min e.)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: خال‎

Têkildar

• xalet
• xaltî
• xwarza
• xwarzî

Bide ber

• am
• ap
• mam
• met

Jê

• keçxal
• kurxal
• malxalan
• xalan
• xalojnê
• (Lêker) xal danîn
• (Navdêr) xaldanîn

Etîmolojî

Ji erebî خال‎ (ḵāl) ku herwiha wek خاڵ‎ (xał) ketiye soranî û wek خالو‎ (xalû) di farisî de jî cih girtiye. Ji eynî rehî: xalet, xaltî ku herwiha wek خاله‎ (xalh) (xale/xalê) ketiye farisî û wek hala jî di tirkî de cih girtiye.

Werger

birayê dayika kesekî/ê

• Albanî: dajë → sq; xhaxha
• Almanî: Oheim → de n, Onkel → de n
• Aramiya nû ya asûrî: ܚܵܠܵܐ‎ n (ḥālā)
• Bengalî: মামা → bn n (mama), খালু → bn n (khalu)
• Bulgarî: вуйчо → bg n (vujčo)
• Çekî: ujec → cs n
• Çîçewayî: malume
• Çînî:

  Mandarînî: 舅父 → zh (jiùfù), 舅舅 → zh (jiùjiu), 舅父 → zh (jiùfù), 舅舅 → zh (jiùjiu), 姨父 → zh (yífù), 姨丈 → zh (yízhàng)

  Teoçewî: 阿舅 (a1 gu6), 舅 (gu6), 阿丈 (a1 dion6), 丈 (dion6)

• Danmarkî: morbror → da g, onkel → da g
• Erebî: خَال‎ → ar n (ḵāl)
• Ermenî: քեռի → hy (kʿeṙi), մորեղբայր → hy (morełbayr)
• Eweyî: wɔfa
• Farisî: دایی‎ → fa (dâ'i)
• Ferî: morbróðir n, móðurbróðir n, mammubeiggi n
• Fînî: eno → fi; enopuoli
• Fransî: {{W+|fr|[[oncle|n}}
• Frîsî: omke n
• Gaelîka skotî: bràthair-màthar n
• Gurcî: ბიძა დედის მხრიდან (biʒa dedis mxridan)
• Hawsayî: rafani, kawu
• Hindî: मामा → hi n (māmā)
• Holendî: oom → nl n, nonkel → nl n
• Îbranî: דוד‎ → he n
• Îngilîziya kevn: ēam n
• Îngilîzî: maternal uncle → en, uncle → en
• Înterlîngua: oncle
• Îrlendiya kevn: amnair n
• Îtalî: zio → it n, zio materno n
• Îzlendî: móðurbróðir → is n
• Kabîlî: zizi n
• Kalalîsûtî: angak
• Keçwayî: kaka, kaku
• Keşmîrî: مام‎ → ks (mām), ماسُو‎ → ks (māsuv)
• Kîngalî: මාමා (māmā)
• Komorî: zama
• Koreyî: 외삼촌 → ko (oesamchon)
• Krisayî: wini
• Latînî: avunculus → la n
• Makedonî: вујко n (vujko)
• Malayalamî: അമ്മാവന്‍ → ml (ammāvan‍)
• Manksî: braar mayrey n
• Maratî: मामा → mr n (māmā)
• Mecarî: anyai (ágról való) nagybácsi
• Nupeyî: mmà
• Osmanî: دایی‎ (dayı)
• Peştûyî: ماما‎ → ps n
• Polonî: wuj → pl n, wujek → pl n
• Portugalî: tio → pt, tio materno → pt
• Romanyayî: unchi → ro n, unchi după mamă n
• Rusî: дя́дя → ru n (djádja), дя́дя по ма́тери n (djádja po máteri), дя́дя по матери́нской ли́нии n (djádja po materínskoj línii)
• Sanskrîtî: मातुल → sa n (mātula)
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: у̏ја̄к n, да̀иџа n (regional, non-standard); те́так n, течо n (regional, non-standard)

  Latînî: ȕjāk → sh n, dàidža → sh n (regional, non-standard); tétak → sh n, tečo n (regional, non-standard)

• Skotî: mither-brither, eme
• Slovenî: stric → sl n, dundo n
• Somalî: abti
• Spanî: tío → es n, tío materno n
• Swahîlî: mjomba → sw
• Swêdî: morbror → sv g, onkel → sv g; mor → svs svåger → sv g, ingift → sv morbror → sv g
• Tamîlî: மாமா → ta (māmā), பெரியப்ப (periyappa), சிதப்ப (citappa)
• Taosî: mį̏mína
• Tayî: ลุง → th (lung), น้า → th (náa)
• Telûgûyî: మామ → te (māma)
• Teteriya krîmî: dayı
• Tirkî: dayı → tr, enişte → tr
• Tîbetî: ཨ་ཞང (a zhang)
• Viyetnamî: cậu → vi is for the elder one, chú → vi for the younger one}}
• Yûnanî: θείος → el n (theíos)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xal	xal
Îzafe	xala	xalên
Çemandî	xalê	xalan
Nîşandera çemandî	wê xalê	wan xalan
Bangkirin	xalê	xalino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xalek	xalin
Îzafe	xaleke	xaline
Çemandî	xalekê	xalinan

xal mê

1. nuqte, şanik, niqutk, deq, niqte, nuqtik, bêrq, pinî, pitik, nixtik, nuxte, pîne,
   nîşana hûrik û girover ya li dawiya her hevokê tê danîn
   • Asîmanê bê sitûn wî kir bedîd
     Sûretê ba xal û xet wî aferîd — (Mela Hesenê Bateyî, Mewlûda Kurdî, ~1720)
2. bend, birg, made, her hevoka yan paragrafa jimarkirî ya metnê qanûnekê yan peymanekê yan argumentekê

   Xala sêyem ya peymanê dibêje ku divê 1 000 euro pêşin bêt dan.

3. pileyên biserketinê yan paşvemanê

   Ew sê xalan li pêş min e. (ji min zîrektir yan biserketîtir e.)

4. leke, teqme, niqteyek pîs ya ku ketiye ser tiştekî (bi taybetî ser cilan)
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
5. gelek caran ji bo cihên polîsan tê gotin

   xala pişkinînê, xala zêrevaniyê....

6. mijar, mesele
   • ...xalek heye ez dixwazim tu tê bigihêjî. — (Robert Louis Stevenson, (wergêr Ciwanmerd Kulek), Meseleya Seyr a Dr. Jekyll û Mr. Hyde, Avesta, 2020, r. 29, ISBN 978-605-2246-80-1)

Etîmolojî

erebî خَال‎ (ḵāl, “nuqte, nîşan, xal”)

Werger

nuqte, nîşana hûrik û girover

• Albanî: pikë → sq m
• Almanî: Punkt → de n
• Azerî: nöqtə → az
• Başkîrî: нөктә (nöktä)
• Belarusî: кро́пка m (krópka)
• Bengalî: বিন্দু → bn (bindu)
• Bulgarî: то́чка → bg m (tóčka), то́чица → bg m (tóčica)
• Burmayî: အစက် → my (a.cak), ဗိန္ဒု → my (bindu.)
• Çekî: tečka → cs m, bod → cs n, bodka → cs m
• Çînî:

  Mandarînî: 小點 (xiǎodiǎn), 點 → zh (diǎn)

• Danmarkî: prik → da g, punkt → da nt
• Erebî: نُقْطَة‎ → ar m (nuqṭa), دُوطَة‎ m (dūṭa)

  Erebiya hîcazî: نُقْطَة‎ m (nugṭa)

• Ermenî: կետ → hy (ket)
• Estonî: täpp
• Farisî: نقطه‎ → fa (noqte), پنده‎ (pende)
• Fînî: piste → fi, täplä → fi, pilkku → fi
• Fransî: point → fr
• Galîsî: punto → gl n
• Gurcî: წერტილი → ka (c̣erṭili)
• Hawsayî: ɗigo n
• Hindî: बिंदु → hi n (bindu)
• Holendî: punt → nl n
• Îbranî: נקודה \ נְקֻדָּה‎ → he m (n'kudá)
• Îngilîzî: dot → en
• Îrlendî: ponc n
• Îtalî: puntino → it n, punto → it n
• Îzlendî: punktur → is n
• Japonî: 点 → ja (てん, ten)
• Katalanî: punt → ca n
• Kirgizî: точка → ky (toçka), чекит → ky (çekit)
• Koreyî: 점 → ko (jeom)
• Latviyayî: punkts → lv n
• Lawsî: ຈຸດ (chut)
• Lîtwanî: taškas → lt n, taškelis n, taškiukas n
• Makedonî: точка m (točka)
• Maratî: टिंब nt (ṭimba), टिकली m (ṭiklī)
• Mecarî: pont → hu, pötty → hu
• Mongolî: цэг → mn (tseg)
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: punkt → no nt

• O'odhamî: ,
• Osmanî: نقطه‎ (nokta)
• Oygurî: نۇقتا‎ (nuqta)
• Ozbekî: nuqta → uz
• Palî: bindu nt
• Peştûyî: نقطه‎ → ps m (noqtá)
• Plodîşî: Tips n, Punkt n
• Polonî: kropka → pl m, punkt → pl n
• Portugalî: ponto → pt n
• Qazaxî: нүкте (nükte)
• Romanyayî: punct → ro nt
• Rusî: то́чка → ru m (tóčka)
• Sanskrîtî: बिन्दु → sa n (bindu)
• Sirboxirwatî:

  Latînî: tȍčka → sh m, tȁčka → sh m

  Kirîlî: то̏чка m, та̏чка m

• Slovakî: bodka → sk m, bod n, bodka → sk m
• Slovenî: pika → sl m
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: dypk n

  Sorbiya jorîn: dypk n, dypčik n

• Spanî: punto → es n
• Swêdî: prick → sv g, fläck → sv g
• Tacikî: нуқта (nuqta)
• Tayî: พินทุ → th, จุด → th (jùt)
• Teterî: нөктә → tt (nöktä)
• Tirkî: nokta → tr
• Tirkmenî: nokat
• Ûkraynî: кра́пка m (krápka), то́чка m (tóčka), цятка → uk m (cjatka)
• Viyetnamî: chấm → vi
• Volapûkî: pün → vo, pünil
• Ximêrî: ពិន្ទុ → km (pɨntuʼ), ចំណុច → km (cɑmnoc), តំណក់ → km (tâmnâk)
• Yidîşî: פּונקט‎ n (punkt)
• Yûnanî: κουκίδα m (koukída)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Soranî

Navdêr

xal

1. (malbat) xal
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Mongghulî

Navdêr

xal

1. eyne, awêne, mirêk, qotîk
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên eyne hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}