qanûn

Kurdî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /qɑːˈnuːn/

Navdêr 1

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	qanûn	qanûn
Îzafe	qanûna	qanûnên
Çemandî	qanûnê	qanûnan
Nîşandera çemandî	wê qanûnê	wan qanûnan
Bangkirin	qanûnê	qanûnino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	qanûnek	qanûnin
Îzafe	qanûneke	qanûnine
Çemandî	qanûnekê	qanûninan

qanûn mê

2. Rêgezek yan biryarek yan fermanek giştî ya dewletê
   (bi taybetî ya ji alî perlemanekê ve hatiye dan).
3. Hemî biryarên giştî yên dewletê yên ku divê ti kes li dijî wan dernekeve

Ji wêjeyê

• Guh din bi qanûnê edeb
  Ser ah û kovan û keser — (w:Şêx Evdirehmanê Axtepî)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: قانوون‎

Hevmane

• yasa
• zagon

Bide ber

• biryar
• dad
• edalet
• ferman
• heq
• maf

Jê

• bêqanûn
• bêqanûnî
• biqanûn
• biqanûnî
• dijqanûn
• dijqanûnî
• qanûndaner
• qanûndanerî
• qanûndar
• qanûndarî
• qanûnder
• qanûnderî
• qanûngêrr
• qanûngêrrî
• qanûnî
• qanûnîtî
• qanûnnas
• qanûnnasî
• qanûnvan
• qanûnvanî
• qanûnzan
• qanûnzanî
• (Lêker) bi qanûnê kirin
• (Lêker) dijî qanûnê kirin
• qanûn danîn
• qanûn îmza kirin
• qanûn pesind kirin
• qanûn rakirin
• (Navdêr) qanûndanîn
• (Navdêr) qanûndan
• (Rengdêr) qanûnbûyî

Etîmolojî

Deyn ji erebî قانوون‎ (qanûn) ji yûnaniya kevn κανών (kanón) ji κάννα (kanna, “rûl, çîx, qamîş”) ji akadî 𒄀 (qanû) ji sûmerî 𒄀𒈾 (gi.na).

Herçi "yasa" ye, ew bi rêya tirkî "yasa" ji mongolî "yasag" e. Heman peyv serekaniya "yasak" (qedexe, mennû') ya tirkî ye (> kurdî "yasax"). Lê herwiha dayika peyva kurdî "asa" (norm, rêbaz, rêgez) e > asayî (normal) > asayîş (ewlehî, emniyet). Hin nimûneyên din jî yên kurdî ku ji tirkî hatine deynkirin û tê de herfa "y" ji destpêkê ketiye ev in: "ol" (ji "yol=rê"), aprax / îprex (ji tirkî yaprak "belg, belçim"), "erpîze" (ji "yelpaze), û hêwaş (di soranî de bi maneya "hêdî, hêdîka" ji "yavaş" ya tirkî). Hin ji van peyvan ne ji tirkiya niha ya standard lê belkî ji ziman û devokên din yên tirkîkî hatibin deynkirin.

"Zagon" ji "закон" (zakon) ya rusî ye û ihtimal e ku bi rêya kurdên Sovyeta berê ketiye kurdî.

Herçi peyva "distûr" e, ew li Iraqê ne tenê di kurdî lê herwiha di erebî de jî bi maneya "qanûna bingehîn" (ing: constitution, tirkî: anayasa) tê bikaranîn. Lê ereban ew ji farisî yan kurdî deyn kiriye. Lê di kurdî de "destûr" bi giştî bi maneya "izin, ruxset, îcazet, rêdan" tê bikaranîn.

Peyva "qanûn" bo bikaranînê ji peyvên din baştir e ji ber ku hemû kurd li hemû parçeyên Kurdistanê wê fehm dikin.

Werger

• Afrîkansî: wet → af
• Albanî: ligj n
• Almanî: Gesetz → de nt
• Amharî: ሕግ (ḥəg)
• Aromanî: nom nt, zãcon nt, zaconj nt, leadzi m
• Asamî: আইন (ain)
• Astûrî: llei → ast m
• Avestayî: 𐬛𐬁𐬙𐬀‎ (dāta)
• Azerî: qanun → az
• Baskî: lege
• Başkîrî: хоҡуҡ (xoquq)
• Belarusî: зако́н n (zakón)
• Belûçî: کانود‎ (kánúd), قانود‎ (qánúd)
• Bengalî: আইন → bn (ain), কানুন → bn (kanun), নিয়ম → bn (niẏôm)
• Bretonî: lezenn → br m
• Bulgarî: зако́н → bg n (zakón)
• Burmayî: ဥပဒေ → my (u.pa.de)
• Çekî: zákon → cs n
• Çînî:

  Kantonî: 法律

  Dunganî: фалү (falü)

  Hakkayî: 法律 (fap-li̍t)

  Mandarînî: 法律 → zh

  Min dongî: 法律

  Minnanî: 法律 → zh-min-nan (hoat-lu̍t)

  Wuyî: 法律

• Danmarkî: lov → da g
• Elfdalî: lag n
• Erebî: قَانُون‎ → ar n (qānūn)
• Ermenî: օրենք → hy (ōrenkʿ)
• Esperantoyî: leĝo → eo
• Estonî: seadus → et
• Eweyî: se
• Farisiya kevn: [skrîpt hewce ye]tneg (dāta)
• Farisî: قانون‎ → fa (qânun)
• Ferî: lóg m
• Fînî: laki → fi
• Fransî: loi → fr m
• Friyolî: leç, leğ m
• Gagawzî: zakon
• Galîsî: lei → gl m
• Gurcî: კანონი (ḳanoni)
• Haîtî: lalwa
• Hindî: क़ानून n (qānūn), नियम → hi n (niyam)
• Holendî: wet → nl n
• Indonezî: hukum → id, undang-undang → id
• Îbranî: דִּין‎ → he n (din), חוק \ חֹק‎ → he n (khok)
• Îngilîziya kevn: dōm, ǣ m
• Îngilîziya navîn: lawe
• Îngilîzî: law → en
• Îrlendî: dlí → ga n
• Îtalî: legge → it m
• Îzlendî: lög → is nt pj
• Japonî: 法 → ja (ほう, hō)
• Kalalîsûtî: inatsit
• Kannadayî: ಕಾನೂನು → kn (kānūnu), ಕಾಯ್ದೆ → kn (kāyde)
• Katalanî: llei → ca m
• Kirgizî: мыйзам → ky (mıyzam), закон → ky (zakon), заң → ky (zañ), кай → ky (kay)
• Kîngalî: නීතිය (nītiya)
• Koreyî: 법 → ko (beop)
• Ladînî: lege
• Latgalî: likums n
• Latînî: lex → la m
• Latviyayî: likums n
• Lawsî: ກົດໝາຍ → lo (kot māi)
• Lîtwanî: įstatymas → lt n
• Luksembûrgî: Gesetz nt
• Makedonî: закон n (zakon), право nt (pravo)
• Malayalamî: നിയമം → ml (niyamaṃ)
• Malezî: peraturan → ms, undang-undang → ms
• Maltayî: liġi
• Mançûyî: ᡴᠣᠣᠯᡳ
  ᡶᠠᡶᡠᠨ (kooli fafun)
• Maorî: ture → mi
• Maratî: कायदा n (kāydā)
• Marrusînî: lixs
• Mecarî: törvény → hu
• Mongolî:

  Kirîlî: хууль → mn (huulʹ)

  Mongolî: ᠬᠠᠤᠯᠢ (qauli)

• Nahwatlî: nauatili → nah
• Navajoyî: bee hazʼáanii
• Normandî: louai m
• Oksîtaniya kevn: ley
• Oriyayî: ନିୟମ → or (niyômô), ଆଇନ୍ (ain)
• Oromoyî: seera
• Osetî: закъон (zak’on)
• Oygurî: قانۇن‎ (qanun)
• Ozbekî: qonun → uz
• Palawî: llach
• Pehlewî: dād
• Peştûyî: قانون‎ → ps n (qānun)
• Polonî: prawo → pl nt, reguła → pl m, zasada → pl m, przepis → pl n
• Portugalî: lei → pt m
• Qazaxî: заң (zañ)
• Romancî: dretg n
• Romanyayî: lege → ro m
• Rusî: зако́н → ru n (zakón), пра́вило → ru nt (právilo), пра́во → ru nt (právo)
• Samiya bakurî: láhka
• Sanskrîtî: नियम → sa n (niyama), न्याय → sa n (nyāya)
• Sardînî: lei m
• Sicîlî: liggi, règula → scn m, norma m
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: за́кон n, пра̏вило nt

  Latînî: zákon → sh n, prȁvilo → sh nt

• Skotî: law
• Slaviya kevn:

  Kirîlî: законъ n (zakonŭ)

  Latînî: ⰸⰰⰽⱁⱀⱏ n (zakonŭ)

• Slaviya rojavayî ya kevn: законъ n (zakonŭ)
• Slovakî: zákon → sk n
• Slovenî: zakon → sl n
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: kazń m

  Sorbiya jorîn: zakoń n

• Spanî: ley → es m
• Swahîlî: kanuni → sw
• Swêdî: lag → sv g, regel → sv g
• Şanî: တြႃး (tráa), မၢႆမီႈ (mǎay mīi)
• Şorî: чозақ (çozaq)
• Tacikî: қонун → tg (qonun)
• Tagalogî: batas
• Tamîlî: சட்டம் → ta (caṭṭam)
• Taosî: láyna
• Tayî: กฎหมาย → th
• Telûgûyî: నియమము → te (niyamamu), చట్టము → te (caṭṭamu)
• Teterî: канун → tt (qanun), хокук → tt (xoquk)
• Tigrînî: ሕጊ (ḥəgi), ስርዓት (sərʿat)
• Tirkî: kanun → tr, yasa → tr
• Tirkmenî: kanun
• Tîbetî: ཁྲིམས (khrims)
• Tokpisinî: lo
• Urdûyî: قانون‎ → ur n (qānūn)
• Ûkraynî: зако́н → uk n (zakón)
• Venîsî: lexe, leje, lege
• Viyetnamî: pháp luật → vi, luật pháp → vi
• Weylsî: cyfraith → cy m
• Ximêrî: ច្បាប់ → km (cbap)
• Yakutî: сокуон (sokuon)
• Yidîşî: געזעץ‎ (gezets)
• Yûnanî: νόμος → el n (nómos)

  Kevn: νόμος n (nómos)

• Zhuangî: faplwd

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

qanûn (2)

qanûn mê

2. amûreke muzîkê ya wek tewleyê ye

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: قانوون‎

Etîmolojî

Ji erebî قانون‎ (qanûn) ji yûnanî όργανον (órganon) (organon: amûr, alet) ku herwiha serekaniya peyvên organ û org e jî. Bo hin peyvên din jî ku tê de kîteya destpêkê ya peyva ji yûnanî di erebî dikeve, binêrin: Incîl û iblîs.