bira

Kurmancî

Bilêvkirin

IPA^(kilîd): /ˈbɾɑ:/, bɪˈɾɑ:/
Kîtekirin: bi‧ra
Deng (Bidlîs)

Navdêr 1

Tewandina bira
Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bira	bira
Îzafe	birayê	birayên
Çemandî	birayî	birayan
Nîşandera çemandî	wî birayî	wan birayan
Bangkirin	birayo	birayino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	birayek	birayin
Îzafe	birayekî	birayine
Çemandî	birayekî	birayinan

Du birayên cêwî.

bira n

(malbat) Kurê dêbabên kesekê/î, lawê deybabên kesekê/î.
Ew birayê min e. ― Dêbavên min û wî yek in.

Bira bira ye, bazar cuda ye
- Şahriyarî bi tirs ji Şahzemanî re got: "Ax bira, tu ewil vî karî bike." Lê birayê wî bersîv da: "Na, tu birayê mezin î, divê ez her di riya te de bim." — (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
Kurê ji dayika yan ji babê kesekê/î.
- Ey mîrê cinan yê li welatê efrîtan, ev herdu kûçik birayên min in. — (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
(wek gotineke şîrîn ya gazîkirinê) Heval, dost, kek.
- Bi Xwedê, birawo, her ez jî wisa fikirîm. — (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
(dîn) Hemû kur û mêrên ji eynî dînî yan mezhebê.

Ji wêjeya klasîk

Roja şerî ew hezare mêr bû
Tacdîn du bira hebûn di qellaş
Manendê du şahbazê cemmaş — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)

Bi alfabeyên din

Herwiha

bra

Nêzîk

Bide ber

xwişk

Etîmolojî

Ji ji proto-hindûewropî *bʰréh₂tēr.

Hevreha soranî/kelhûrî/lekî/hewramî/zazakî bira, mazenderanî برار (birar), hexamenişî 𐎲𐎼𐎠𐎫𐎠 (brātā), pertî û pehlewî 𐭡𐭥𐭠𐭣𐭥‎ (brad, brader), avestayî 𐬠𐬭𐬁𐬙𐬀𐬭‎ (brater), belûçî برات‎ (berat), farisî برادر (birader, berader), tacikî бародар (barodar), sanskrîtî भ्रातृ (bhrātṛ) (bhrā́tṛ), hindî भ्राता (bhrātā) û भ्रातृ (bhrātŕ), ûrdûyî بھراتا‎ (bhrātā) û بھراتر (bhrātŕ), rusî/belarusî/ukraynî/bulgarî/makedonî брат (brat), sirbî бра̏т (brȁt), polonî/slovakî brat, çekî bratr, latviyayî brātarītis, lîtwanî broterėlis/brólis/brotis, yûnaniya kevn φρᾱ́τηρ (phrā́tēr) (phrā́tēr), îngilîzî brother, almanî Bruder, holendî broeder/broer, danmarkî/norwecî/swêdî broder/bror, latînî frāter, îtalî frate/fratello, fransî frère, ermenî եղբայր (eġbayr) (ełbayr)...

Çavkanî:

Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg r. 45.
Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots^[1], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2an, r. 12
MacKenzie, David Neil, The dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon) Grammatical sketch, texts, and vocabulary^[2], Kommissionaer: Munksgaard (København), 1966
Etymonline. Online English Etymology Dictionary. <Etymonline> by Douglas Harper.
Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959, r. 163

Jê

birabab
birabav
biracan (“ı- peyva ji bo xweşgotina bira, ıı- peyva ji bo bang/gazî kirina kesekî”)
birader (“kesê wek bira; kesê ji der hatiye û wek bira nêzik e”)
birader
(forma biçûkkirî) birak
(ji bo denglêkirina kesekî) birako
birakuj
birakuj (“kesê birayê xwe dikuje”)
birakujî
birakujî (“kiryara birakuştinê”)
birakuştî (“kesê ku birayê wî hatiye kuştin”)
biramak (“kesê ji heman dayikê lê ne ji heman bavî”)
biramarî (“birayê ji zewaca dê yan jî bavê pêkhatî”)
biramarîtî (“biratiya ji zewaca dê yan jî bavê pêkhatî”)
(forma biçûkkirî/şîrînkirî) birang
biratî (“1) hevpişka di dê û bavî de, 2) rewşa wek bira”)
biratî
biraxwê (“xizmên mêr û ji dûr ve”)
birayane
birayetî (“dostaniya wek bira”)
birayetî
biraza
biraza (“zarokên birayê kesekî”)
birazava (“kesê di daweta wî de alîkariya zavayî dike”)
birazê (“keça bira”)
birazî (“kurê/lawê bira”)
birazî
biraşîr (“kesê ku dema zarotiya xwe de ji diya kesekî şîr mêtî ye”)
destebira
destebirak (“hevalê wek bira nêzîk”)
destebiratî
jinbira (“jina birayê kesekî”)
zirbira
zirbiratî

Bi zaravayên din

Soranî: bira
Kurdiya başûrî: bira
Şêxbizinî: bira, birang
Lekî: bira
Hewramî: bira
Zazakî: bira, birar

Werger

Aarî: isimanna
Abxazî: аиашьа (āiāš̍ā)
Açehî: aduen
Adîgeyî: шы (šə)
Afarî: saqal
Afrîkansî: broer → af, boetie
Aghwanî: 𐕛𐔼𐕖𐔼 (viči)
Akadî: 𒋀 (aḫu)
Albanî: vëlla → sq
Almaniya Pennsylvania: Bruder n
Almanî: Bruder → de n
Elmanîşî: Brüeder n
Amharî: ወንድም → am (wändm)
Andî: воцци (vocci)
Angorî: ranihı
Apaçî:
Apaçiya rojava: bikʼisn
Aragonî: chirmán → an n
Aramî:
Aramiya nû ya asûrî: ܐܲܚܵܐ n (āḳa), ܐܲܚܘܿܢܵܐ n (āḳona)

Siryaniya klasîk: ܐܚܐ n (ʾăḥā)

Aramiya cihû: אַחָא n (ʾaḥā)
Arçî: у́шду (úšdu)
Argobbayî: እህ (ǝh)
Aromanî: frati → roa-rup n, frate → roa-rup n
Asamî: ভাই (bhai)
Astûrî: hermanu → ast n
Avarî: вац (wac)
Aymarayî: jilata, jila → ay
Aynuyî: ユポ (yupo)
Azerî: qardaş → az
Balînî: nyama muani
Baskî: anaia → eu, neba → eu
Başkîrî: ағай (ağay) ; ҡусты (qustï), эне (ene), мырҙа (mïrða)
Bayerî: bruada
Belarusî: брат n (brat)
Belûçî: برات (barát)
Bengalî: ভাই → bn (bhai), ভ্রাতা (bhrata), বেরাদর → bn (beradôr)
Bextiyarî: گگه (gage)
Bîslamayî: brata
Bretonî: breur → br n, breudeur → br p
Bulgarî: брат → bg n (brat)
Burmayî: အကို (a.kui), ညီ → my (nyi), မောင် → my (maung)
Buryatî: аха (axa), дуу (duu)
Conxayî: བུ་སྤུན (bu spun), ཕོ་རྒནམ (pho rganm), ནུ་གཅུང (nu gcung)
Çeçenî: ваша (vaša)
Çekî: bratr → cs n
Çerokî: ᎤᏙ (udo), ᏗᎾᏓᏅᏟ (dinadanvtli)
Çinook jargonî: ow, kahpo
Çînî:
Kantonî: 哥哥 (go^1-4 go¹), 弟弟 (dai^6-4 dai^6-2), 兄弟 (hing¹ dai⁶), 大佬 (daai⁶ lou²), 細佬 / 细佬 (sai³ lou²), 阿哥 (aa³ go¹)

Mandarînî: 哥哥 → zh (gēge), 弟弟 → zh (dìdi), 兄弟 → zh (xiōngdì), 兄弟 → zh (xiōngdi)

Minnanî: 阿兄 → zh-min-nan (a-hiaⁿ), 小弟 → zh-min-nan (sió-tī), 兄弟 → zh-min-nan (hiaⁿ-tī), 哥哥 → zh-min-nan (ko--koh, ko-ko), 兄哥 → zh-min-nan (hiaⁿ-ko), 大兄 → zh-min-nan (tōa-hiaⁿ), 大哥 (tōa-ko)
Teochew: 阿兄 (a1 hian1), 阿弟 (a1 di6)
Çuvaşî: ар тӑван (ar tăvan)
Dalmatî: frutro n
Danmarkî: broder → da g, bror → da g
Divehî: ކޮއްކޮ (kokko), ބޭބެ (bēbe)
Dolganî: убай, бий
Elfdalî: bruor n
Endonezyayî: saudara → id nt, kakak laki-laki n abang → id n, adik laki-laki n
Erebî: أَخ → ar n (ʾaḵ), شَقِيق → ar n (šaqīq)
Erebiya misrî: أخ n (ʔaḵḵ) (plural: إخوات (ʔixwāt))

Erebiya bakûrê şamê: أخ n (ʔaḵḵ), خي n (ḵayy) ()

Erebiya başûrê şamê: أخو n (ʔaḵu), أخ n (ʔaḵḵ)
Ermenî: եղբայր → hy (eġbayr), ախպեր → hy (axper)
Ermeniya kevn: եղբայր (ełbayr)
Erzayî: леля (lelja), ялакс (jalaks)
Esperantoyî: frato → eo
Estonî: vend → et, veli → et
Etiyopiya klasîk: እኅው (ʾəḫw)
Evenî: акан (akan), нө (nö)
Evenkî: акин (akin), нэкун (nəkun)
Eweyî: nɔviŋutsu, fo, tsɛ
Farisî: برادر → fa (barâdar), داداش → fa (dâdâš), اخ → fa (ax)
Fatalukuyî: kaka, noko
Fenîkî: 𐤀𐤇 (ʾḥ)
Ferî: bróðir → fo n, beiggi → fo n
Fînî: veli → fi
Fransî: frère → fr n
Friyolî: fradi n
Frîsiya bakur: brouder n, bruler n, Bröđer g
Frîsî: broer → fy
Gaelîka skotî: bràthair → gd n
Galîsî: irmán → gl n
Gooniyandiyî: marna
Gujaratî: ભાઈ → gu n (bhāī)
Gurcî: ძმა (ʒma)
Haîtî: frè
Hawayî: kaikuaʻana
Hawsayî: ɗanuwa
Higaononî: sulud ma-ama
Hindî: भाई → hi n (bhāī), भ्राता → hi n (bhrātā), सहोदर → hi n (sahodar), बिरादर → hi n (birādar), दादा → hi n (dādā), भाऊ → hi n (bhāū), वीर → hi n (vīr), बंधु → hi n (bandhu), भैया → hi n (bhaiyā), भ्रातृ n (bhrātŕ)
Hmongî: kwv, tij, kwv tij, tij laug, nus
Holendî: broer → nl n, broeder → nl n
Îbranî: אָח → he n (akh)
Îdoyî: fratulo → io
Îgboyî: nwanne nwoke
Îlokanoyî: kabsat a lalaki, kabagis, manong, ading a lalaki
Îngilîziya kevn: brōþor n
Îngilîzî: brother → en
Îngriyî: veljä, veli, vello, velvyt, veikko
Îngûşî: воша (voša)
Înterlîngua: fratre → ia
Îrlendî: deartháir n
Îstriyotî: fra n
Îstro-romanyayî: fråte n
Îtalî: fratello → it n
Îzlendî: bróðir → is, brói n
Japonî: 兄弟 → ja (きょうだい, kyōdai), 兄 → ja (あに, ani), お兄さん → ja (おにいさん, oniisan), 兄ちゃん (にいちゃん, nīchan), 弟 → ja (おとうと, otōto), ブラザー (burazā)
Javayiya kevn: ari
Javayî: kangmas n, dimas n
Kalalîsûtî: qatanngut angut n, angaju, nuka, ani, aqqaluk
Kalmîkî: дү (dü)
Kapverdî: irmon, armun
Karaçay-balkarî: къарнаш (qarnaş), къарындаш (qarındaş)
Karelî: velli
Kaşûbî: brat n
Keçwayî: turi, wawqi
Keşmîrî: بوے → ks (bōy)
Kirgizî: байке → ky (bayke), ага → ky (aga), ини → ky (ini)
Kîngalî: අය්‍යා (ayyā), මල්‍ලි (malli)
Komançî: tami, pabi
Komî-permyakî: вон (von)
Koreyî: 형제 → ko (hyeongje), 형님 → ko (hyeongnim), 오빠 → ko (oppa), 남동생 → ko (namdongsaeng), 동생 → ko (dongsaeng), 아우 → ko (au), 브라더 (beuradeo), 오라버님 (orabeonim)
Korsîkayî: fratellu → co n, frateddu → co n
Kreyoliya jameîkî: broda, breda
Kreyoliya morîtanî: frer
Kreyoliya seyşelî: frer
Kumikî: къардаш (qardaş), эр къардаш (er qardaş)
Ladînoyî: ermano
Lakî: уссу (us̄u)
Latgalî: bruoļs
Latînî: frater → la n, germanus → la
Latviyayî: brālis → lv n
Lawsî: ອ້າຍ (ʼāi), ນ້ອງຊາຍ (nǭng sāi)
Lîgûrî: fræ
Lîtwanî: brolis → lt n
Lîvonî: veļ
Lombardî: fradell
Lugandayî: ow'oluganda
Luhyayî: wandaywe©
Luksembûrgî: Brudder → lb n
Mòçenoyî: pruader n
Maguindanaoyî: pagali, lusud sa tian
Makasaeyî: kaka, noko
Makedonî: брат → mk n (brat)
Malagasî: anadahy → mg
Malay:
Rûmî: abang → ms, adik lelaki

Malezî: ابڠ → ms, اديق للاکي
Malayalamî: സഹോദരന് → ml (sahōdaran), ചേട്ടൻ → ml (cēṭṭan), അനിയന് → ml (aniyan)
Maltayî: ħu → mt
Mançûyî: ᠠᡥᡡᠨ, ᡩᡝᠣ
Manksî: braar n
Maorî: tuakana, teina, tungāne, taina, tuakana, hāmua
Maranaoyî: pagari
Maratî: भाऊ n (bhāū)
Marî:
Mariya rojhilatî: иза (iza), шольо (šolʹo)
Mayayiya yukatekî: iitsʼin, sukuʼun
Mazenderanî: برار (berâr)
Mecarî: fivér → hu, fiútestvér → hu, bátya → hu, öcs → hu
Misrî:

(sn)
Mîkmakî: nidap
Mînangkabawî: uda, udo, ajo, ombak, uwan, uwen, adiak
Mîrandî: armano n
Mokşayî: альняка (alʹnjaka), пяльне (pjalʹne)
Mongolî: ах → mn (ax), дүү → mn (düü), ах дүү → mn (ax düü)
Namayî: ǃgâsab
Nanayî: ага (aga), нэил (neil)
Napolîtanî: frate n
Navajoyî: atsilí, ánaaí
Nedersaksî: Broder → nds n, Brauder n, Broer n, Bruer n
Nenetsiya tundra: ня (nya)
Nepalî: दाजु → ne (dāju)
Nîvxî: асӄ (asq), асӄа (asqa), ыкын (əkən), ыкына (əkəna), атик (atik)
Norsiya kevn: bróðir n, barmi n
Norwecî: bror → no n
Nupeyî: yégi bagi
Ohloniya bakur: ták̄a, táusíkís, ká̄nak tausík̄is
Ojibweyî: nishiime, nisayenh, niijikiwenh
Okînawanî: ゐきー (wikī)
Oksîtaniya kevn: frayre
Oksîtanî: fraire → oc n
Oriyayî: ଭାଇ → or (bhai)
Oromoyî: obboleessa

, ӕфсымӕр (æfsymær), ӕрвад (ærvad)

Oygurî: ئاكا → ug (aka), ئىنى (ini)
Ozbekî: aka → uz, uka → uz
Palî: bhātar n
Peştûyî: ورور → ps n (wror)
Piedmontîsî: frèl n, fradel n
Plodîşî: Brooda n
Polabî: brot n
Polonî: brat → pl m şx
Portugalî: irmão → pt n
Prusiya kevn: brāti n
Puncabî: ਵੀਰ (vīr)
Q'eqçiyî: as
Qazaxî: аға → kk (ağa), іні → kk (ını)
Qiptî: ⲥⲟⲛ (son)
Rohingyayî: bai
Romagnolî: fradël n
Romancî: frar n
Romanî: phral n
Romaniya kalo fînî: phaal n
Romanyayî: frate → ro n
Rusî: брат → ru n (brat), бра́тец → ru n (brátec), брати́шка → ru n (bratíška), брата́н → ru n (bratán)
Rusînî: брат n (brat)
Sahoyî: sacal
Saksoniya kevn: brōthar n
Samiya bakurî: viellja
Samoayî: uso
Sanskrîtî: भ्रातृ → sa n (bhrātṛ)
Sardînî: fràde n
Sêriyî: aacaz
Sicîlî: frati → scn n
Sidamoyî: rodo
Silesî: brat n
Sindhî: ڀاءُ n
Sirboxirwatî:
Kirîlî: бра̏т n

Latînî: brȁt → sh n
Skotî: brither, brar
Slaviya kevn:
Kirîlî: братръ n (bratrŭ)

Glagolîtîk: ⰱⱃⰰⱅⱃⱏ n (bratrŭ)
Slaviya rojavayî ya kevn: братъ n (bratŭ)
Slovakî: brat → sk n
Slovenî: brat → sl n
Slovînsî: brãt
Somalî: walaal
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: bratš n

Sorbiya jorîn: bratr → hsb n
Spanî: hermano → es n
Sundanî: akang → su, aa → su, raka n, rayi, dédé n
Sûmerî: 𒋀 (ŠEŠ)
Svanî: მუხვბე (muxvbe), ჯჷმილ (ǯəmil)
Swahîlî: ndugu → sw, kaka → sw
Swêdî: bror → sv g, broder → sv g, brorsa → sv g
Tacikî: бародар → tg (barodar), ах → tg (ax)

Tagalogî: kapatid na lalaki, kuya → tl, totoy, diko, sangko, siko
Tamîlî: சகோதரன் → ta (cakōtaraṉ), அண்ணன் → ta (aṇṇaṉ), தம்பி → ta (tampi)
Taosî: p’ǫ́yna (younger), pòpóna (elder)
Tarifitî: uma n
Tausugî: magolang, manghūd
Tayî: พี่ → th (pîi), พี่ชาย → th, น้อง → th (nɔ́ɔng), น้องชาย → th, ภราดร → th, ภราดา → th
Telûgûyî: ಅಣ್ಣ, ತಮ್ಮ, ಸಹೋದರ → kn (sahōdara)
Telûgûyî: అన్న → te (anna), తమ్ముడు → te (tammuḍu), సోదరుడు → te (sōdaruḍu)
Teteriya krîmî: ağa }}, qardaş, kadâ }}
Teterî: абый → tt (abıy), абзый → tt (abzıy), эне → tt (ene)
Tetûmî: maun
Tigrînî: ሓወ (ḥawä)
Tirkî: erkek kardeş → tr, kardeş → tr, birader → tr, ağabey → tr, abi → tr
Tirkmenî: dogan
Tîbetî: ཇོ་ཇོ (jo jo), ཅོ་ཅོག (co cog), ཇོ་ལགས (jo lags), འོག་མ ('og ma), ནུ་བོ (nu bo), ཨོ་ལགས (o lags)
Tongî: tokoua, tuonga'ane
Toxarî A: pracar
Toxarî B: procer
Turoyo: ܐܰܚܘܢܳܐ (aḥuno)
Tuvanî: акы (akı), дуңма (duñma)
Udî: вичи (viči)
Udmurtî: брат (brat), агай (agaj), нюня (njunja), вын (vyn)
Ugarîtî: 𐎀𐎃 (ảḫ)
Urdûyî: بھائی → ur n (bhāī), بھراتا n (bhrātā)
Ûkraynî: брат → uk n (brat)
Venîsî: fradèlo, fradelo n, fradel n, german n
Vepsî: veik
Viyetnamî: anh → vi or anh trai → vi, em trai → vi, em → vi, anh em → vi
Volapûkî: blod → vo, higem → vo
Voroyî: veli
Votî: velli
Weylsî: brawd → cy, brodyr → cy n p
Wolofî: mag ju góor, ràkk ju góor, càmmiñ
Ximêrî: បងប្រុស (bɑngproh), ប្អូនប្រុស (pʼounproh), ភាតរ (phéatrô), ភាតា → km (phiətaa)
Xosayî: ubhuti, umntase, umnakwe
Yagnobî: буродар (burodar), вирот (virot)
Yakutî: убай (ubay), бий (biy), быраат (bıraat), ини (ini)
Yamanayî: waym
Yidîşî: ברודער n (bruder)
Yorubayî: arakunrin
Yupîkiya navendî: anngaq
Yûnanî: αδελφός → el n (adelfós), αδερφός → el n (aderfós)
Kevn: ἀδελφός n (adelphós), κάσις n (kásis)
Zhuangî: beix, nuengx, beixneungx
Zuluyî: ubhuti → zu

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhartoya gotara brother a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

bira cins hewce ye (c=m: mê, c=n: nêr, c=mn: mê û nêr, c=nt: nêtar)

(bira, bi rastî, rasteqîn) Binêrin: birra û berra

Hoker

bira

(Sirûc, Anatolia/Axsere, Wêranşar, Bismil, Riha, Deşta Mêrdînê, Îdir, Agirî, Wan/Bazîdaxa, Qers/Qaxizman, Mûş, Semsûr/Kolik, Farqîn, Sêwreg, Meletî, Çewlik/Gêxî, Êlih) Guhartoyeke bila (“dibe ku; divê ku”).