bira

KurmancîBiguhêre

Du birayên cêwî.

bira nêr

(malbat) kurê dêbabên kesekê/î, lawê deybabên kesekê/î
Ew birayê min e. (Dêbabên min û wî yek in.)
- Şahriyarî bi tirs ji Şahzemanî re got: "Ax bira, tu ewil vî karî bike." Lê birayê wî bersîv da: "Na, tu birayê mezin î, divê ez her di riya te de bim." — (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
kurê ji dayika yan ji babê kesekê/î
- Ey mîrê cinan yê li welatê efrîtan, ev herdu kûçik birayên min in. — (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
(wek gotineke şîrîn ya gazîkirinê) heval, dost, kek
- Bi Xwedê, birawo, her ez jî wisa fikirîm. — (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
(dîn) hemû kur û mêrên ji eynî dînî yan mezhebê

Roja şerî ew hezare mêr bû
Tacdîn du bira hebûn di qellaş
Manendê du şahbazê cemmaş — (— (Mem û Zîn ~1692, Ehmedê Xanî))

hevreha soranî/kelhûrî/lekî/hewramî/zazakî bira, mazenderanî برار‎ (birar), hexamenişî 𐎲𐎼𐎠𐎫𐎠 (brātā), pertî û pehlewî 𐭡𐭥𐭠𐭣𐭥‎ (brad, brader), avestayî 𐬠𐬭𐬁𐬙𐬀𐬭‎ (brater), belûçî برات‎‎ (berat), farisî برادر‎ (birader, berader), tacikî бародар (barodar), sanskrîtî भ्रातृ (bhrā́tṛ), hindî भ्राता (bhrātā) û भ्रातृ (bhrātŕ), ûrdûyî بھراتا‎‎ (bhrātā) û بھراتر‎ (bhrātŕ), rûsî/belarûsî/ukraynî/bulgarî/makedonî брат (brat), sirbî бра̏т (brȁt), polonî/slovakî brat, çekî bratr, latviyayî brātarītis, lîtwanî broterėlis/brólis/brotis, yûnaniya kevn φρᾱ́τηρ (phrā́tēr), inglîzî brother, almanî Bruder, holendî broeder/broer, danmarkî/norwecî/swêdî broder/bror, latînî frāter, îtalî frate/fratello, fransî frère, ermenî եղբայր (ełbayr)... hemû ji proto-hindûewropî *bʰréh₂tēr

Çavkanî: Horn p.45, Watkins p.12, MacKenzie P.118, Etymonline | Pokorny: 163

bira: kesê ji heman dê û bavî û zayend nêr
birak: forma peyva “bira” ya biçûkî; mînak: ew birakê min e
biracan: ı- peyva ji bo xweşgotina bira, ıı- peyva ji bo bang/gazî kirina kesekî
birader: kesê wek bira; kesê ji der hatiye û wek bira nêzik e
birê: forma tewandî ya “bira”; mînak: ew birê min e (=ew birayê min e)
birako: ji bo denglêkirina kesekî
birakuj: kesê birayê xwe dikuje
birakujî: kiryara birakuştinê
birakuştî: kesê ku birayê wî hatiye kuştin
biramak: kesê ji heman dayikê lê ne ji heman bavî
biramarî: birayê ji zewaca dê yan jî bavê pêkhatî
biramarîtî: biratiya ji zewaca dê yan jî bavê pêkhatî
birang: forma biçûkkirî/şîrînkirî ya peyva “bira”; “ew birangê min e”
biraşîr: kesê ku dema zarotiya xwe de ji diya kesekî şîr mêtî ye
biratî: 1) hevpişka di dê û bavî de, 2) rewşa wek bira
biraxwê: xizmên mêr û ji dûr ve
birayetî: dostaniya wek bira
biraza: zarokên birayê kesekî
birazava: kesê di daweta wî de alîkariya zavayî dike
birazê: keça bira
birazî: kurê/lawê bira
destebirak: hevalê wek bira nêzîk
jinbira: jina birayê kesekî