bira

Kurmancî biguhêre

Bilêvkirin biguhêre

IPA^(kilîd): /ˈbɾɑ:/, bɪˈɾɑ:/
Kîtekirin: bi·ra
Deng (Bidlîs)

Navdêr 1 biguhêre

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bira	bira
Îzafe	birayê	birayên
Çemandî	birayî	birayan
Nîşandera çemandî	wî birayî	wan birayan
Bangkirin	birayo	birayino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	birayek	birayin
Îzafe	birayekî	birayine
Çemandî	birayekî	birayinan

Du birayên cêwî.

bira nêr

(malbat) Kurê dêbabên kesekê/î, lawê deybabên kesekê/î.
Ew birayê min e. ― Dêbavên min û wî yek in.

Bira bira ye, bazar cuda ye
- Şahriyarî bi tirs ji Şahzemanî re got: "Ax bira, tu ewil vî karî bike." Lê birayê wî bersîv da: "Na, tu birayê mezin î, divê ez her di riya te de bim." — (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
Kurê ji dayika yan ji babê kesekê/î.
- Ey mîrê cinan yê li welatê efrîtan, ev herdu kûçik birayên min in. — (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
(wek gotineke şîrîn ya gazîkirinê) Heval, dost, kek.
- Bi Xwedê, birawo, her ez jî wisa fikirîm. — (Çîroka Hezar û Şevekê, werger: Serdar Roşan, Weşanên Nûdem)
(dîn) Hemû kur û mêrên ji eynî dînî yan mezhebê.

Ji wêjeya klasîk biguhêre

Roja şerî ew hezare mêr bû
Tacdîn du bira hebûn di qellaş
Manendê du şahbazê cemmaş — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)

Bi alfabeyên din biguhêre

kurdî-erebî: برا‎
kurdî-krîlî: бьра

Etîmolojî biguhêre

Ji ji proto-hindûewropî *bʰréh₂tēr.

Hevreha soranî/kelhûrî/lekî/hewramî/zazakî bira, mazenderanî برار‎ (birar), hexamenişî 𐎲𐎼𐎠𐎫𐎠 (brātā), pertî û pehlewî 𐭡𐭥𐭠𐭣𐭥‎ (brad, brader), avestayî 𐬠𐬭𐬁𐬙𐬀𐬭‎ (brater), belûçî برات‎‎ (berat), farisî برادر‎ (birader, berader), tacikî бародар (barodar), sanskrîtî भ्रातृ (bhrātṛ) (bhrā́tṛ), hindî भ्राता (bhrātā) û भ्रातृ (bhrātŕ), ûrdûyî بھراتا‎‎ (bhrātā‎) (bhrātā) û بھراتر‎ (bhrātr) (bhrātŕ), rusî/belarusî/ukraynî/bulgarî/makedonî брат (brat), sirbî бра̏т (brȁt), polonî/slovakî brat, çekî bratr, latviyayî brātarītis, lîtwanî broterėlis/brólis/brotis, yûnaniya kevn φρᾱ́τηρ (phrā́tēr) (phrā́tēr), îngilîzî brother, almanî Bruder, holendî broeder/broer, danmarkî/norwecî/swêdî broder/bror, latînî frāter, îtalî frate/fratello, fransî frère, ermenî եղբայր (ełbayr) (ełbayr)...

Çavkanî:

Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg r. 45.
Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em, r. 12
MacKenzie, David Neil, The dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon) Grammatical sketch, texts, and vocabulary, Kommissionaer: Munksgaard (København), 1966
Etymonline. Online English Etymology Dictionary. <Etymonline> by Douglas Harper.
Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959, r. 163

Jê biguhêre

bira: kesê ji heman dê û bavî û zayend nêr
birak: forma peyva “bira” ya biçûkî; mînak: ew birakê min e
biracan: ı- peyva ji bo xweşgotina bira, ıı- peyva ji bo bang/gazî kirina kesekî
birader: kesê wek bira; kesê ji der hatiye û wek bira nêzik e
birê: forma tewandî ya “bira”; mînak: ew birê min e (=ew birayê min e)
birako: ji bo denglêkirina kesekî
birakuj: kesê birayê xwe dikuje
birakujî: kiryara birakuştinê
birakuştî: kesê ku birayê wî hatiye kuştin
biramak: kesê ji heman dayikê lê ne ji heman bavî
biramarî: birayê ji zewaca dê yan jî bavê pêkhatî
biramarîtî: biratiya ji zewaca dê yan jî bavê pêkhatî
birang: forma biçûkkirî/şîrînkirî ya peyva “bira”; “ew birangê min e”
biraşîr: kesê ku dema zarotiya xwe de ji diya kesekî şîr mêtî ye
biratî: 1) hevpişka di dê û bavî de, 2) rewşa wek bira
biraxwê: xizmên mêr û ji dûr ve
birayetî: dostaniya wek bira
biraza: zarokên birayê kesekî
birazava: kesê di daweta wî de alîkariya zavayî dike
birazê: keça bira
birazî: kurê/lawê bira
destebirak: hevalê wek bira nêzîk
jinbira: jina birayê kesekî

Bi zaravayên din biguhêre

Soranî: bira
Kurdiya başûrî: bira
Şêxbizinî: bira, birang
Lekî: bira
Hewramî: bira
Zazakî: bira, birar

Werger biguhêre

Aarî: isimanna
Abxazî: аиашьа (āiāš̍ā)
Açehî: aduen
Adîgeyî: шы (šə)
Afarî: saqal
Afrîkansî: broer → af, boetie
Aghwanî: 𐕛𐔼𐕖𐔼 (viči)
Akadî: 𒋀 (aḫu)
Albanî: vëlla → sq
Almaniya Pennsylvania: Bruder n
Almanî: Bruder → de n
Elmanîşî: Brüeder n
Amharî: ወንድም → am (wändm)
Andî: воцци
Angorî: ranihı
Apaçî:
Apaçiya rojava: bikʼisn
Aragonî: chirmán → an n
Aramî:
Aramiya nû ya asûrî: ܐܲܚܵܐ‎ n (āḳa), ܐܲܚܘܿܢܵܐ‎ n (āḳona)

Siryaniya klasîk: ܐܚܐ‎ n (ʾăḥā)

Aramiya cihû: אַחָא‎ n (ʾaḥā)
Arçî: у́шду
Argobbayî: እህ (ǝh)
Aromanî: frati → roa-rup n, frate → roa-rup n
Asamî: ভাই (bhai)
Astûrî: hermanu → ast n
Avarî: вац (wac)
Aymarayî: jilata, jila → ay
Aynuyî: ユポ (yupo)
Azerî: qardaş → az
Balînî: nyama muani
Baskî: anaia → eu, neba → eu
Başkîrî: ағай (ağay) ; ҡусты (qustï), эне (ene), мырҙа (mïrða)
Bayerî: bruada
Belarusî: брат n (brat)
Belûçî: برات‎ (barát)
Bengalî: ভাই → bn (bhai), ভ্রাতা (bhrata), বেরাদর → bn (beradôr)
Bextiyarî: گگه‎ (gage)
Bîslamayî: brata
Bretonî: breur → br n, breudeur → br pj
Bulgarî: брат → bg n (brat)
Burmayî: အကို (a.kui), ညီ → my (nyi), မောင် → my (maung)
Buryatî: аха (axa), дуу (duu)
Conxayî: བུ་སྤུན (bu spun), ཕོ་རྒནམ (pho rganm), ནུ་གཅུང (nu gcung)
Çeçenî: ваша (waša)
Çekî: bratr → cs n
Çerokî: ᎤᏙ (udo), ᏗᎾᏓᏅᏟ (dinadanvtli)
Çinook jargonî: ow, kahpo
Çînî:
Kantonî: 哥哥 (go^1-4 go¹), 弟弟 (dai^6-4 dai^6-2), 兄弟 (hing¹ dai⁶), 大佬 (daai⁶ lou²), 細佬 (sai³ lou²), 阿哥 (aa³ go¹)

Mandarînî: 哥哥 → zh (gēge), 弟弟 → zh (dìdi), 兄弟 → zh (xiōngdì), 兄弟 → zh (xiōngdi)

Minnanî: 阿兄 → zh-min-nan (a-hiaⁿ), 小弟 → zh-min-nan (sió-tī), 兄弟 → zh-min-nan (hiaⁿ-tī), 哥哥 → zh-min-nan (ko--koh, ko-ko), 兄哥 → zh-min-nan (hiaⁿ-ko), 大兄 → zh-min-nan (tōa-hiaⁿ), 大哥 (tōa-ko)
Teochew: 阿兄 (a1 hian1), 阿弟 (a1 di6)
Çuvaşî: ар тӑван (ar tăvan)
Dalmatî: frutro n
Danmarkî: broder → da g, bror → da g
Divehî: ކޮއްކޮ‎ (kokko), ބޭބެ‎ (bēbe)
Dolganî: убай, бий
Elfdalî: bruor n
Erebî: أَخ‎ → ar n (ʾaḵ), شَقِيق‎ → ar n (šaqīq)
Erebiya misrî: أخ‎ n (ʔaḵḵ) (plural: إخوات‎ (ʔixwāt))

Erebiya bakûrê şamê: أخ‎ n (ʔaḵḵ), خي‎ n (ḵayy) ()

Erebiya başûrê şamê: أخو‎ n (ʔaḵu), أخ‎ n (ʔaḵḵ)
Ermenî: եղբայր → hy (ełbayr), ախպեր → hy (axper)
Ermeniya kevn: եղբայր (ełbayr)
Erzayî: леля (lelja), ялакс (jalaks)
Esperantoyî: frato → eo
Estonî: vend → et, veli → et
Etiyopiya klasîk: እኅው (ʾəḫw)
Evenî: акан (akan), нө (nö)
Evenkî: акин (akin), нэкун (nəkun)
Eweyî: nɔviŋutsu, fo, tsɛ
Farisî: برادر‎ → fa (barâdar), داداش‎ → fa (dâdâš), اخ‎ → fa (ax)
Fatalukuyî: kaka, noko
Fenîkî: 𐤀𐤇‎ (ʾḥ)
Ferî: bróðir → fo n, beiggi → fo n
Fînî: veli → fi
Fransî: frère → fr n
Friyolî: fradi n
Frîsiya bakur: brouder n, bruler n, Bröđer g
Frîsî: broer → fy
Gaelîka skotî: bràthair → gd n
Galîsî: irmán → gl n
Gooniyandiyî: marna
Gujaratî: ભાઈ → gu n (bhāī)
Gurcî: ძმა (ʒma)
Haîtî: frè
Hawayî: kaikuaʻana
Hawsayî: ɗanuwa
Higaononî: sulud ma-ama
Hindî: भाई → hi n (bhāī), भ्राता → hi n (bhrātā), सहोदर → hi n (sahodar), बिरादर → hi n (birādar), दादा → hi n (dādā), भाऊ → hi n (bhāū), वीर → hi n (vīr), बंधु → hi n (bandhu), भैया → hi n (bhaiyā), भ्रातृ n (bhrātŕ)
Hmongî: kwv, tij, kwv tij, tij laug, nus
Holendî: broer → nl n, broeder → nl n
Indonezî: saudara → id nt, kakak laki-laki n * Indonezî: saudara → id nt, kakak laki-laki n, abang → id n, adik laki-laki n
Îbranî: אָח‎ → he n (akh)
Îdoyî: fratulo → io
Îgboyî: nwanne nwoke
Îlokanoyî: kabsat a lalaki, kabagis, manong, ading a lalaki
Îngilîziya kevn: brōþor n
Îngilîzî: brother → en
Îngriyî: veljä, veli, vello, velvyt, veikko
Îngûşî: воша (woša)
Înterlîngua: fratre → ia
Îrlendî: deartháir n
Îstriyotî: fra n
Îstro-romanyayî: fråte n
Îtalî: fratello → it n
Îzlendî: bróðir → is, brói n
Japonî: 兄弟 → ja (きょうだい, kyōdai), 兄 → ja (あに, ani), お兄さん → ja (おにいさん, oniisan), 兄ちゃん (にいちゃん, nīchan), 弟 → ja (おとうと, otōto), ブラザー (burazā)
Javayiya kevn: ari
Javayî: kangmas n, dimas n
Kalalîsûtî: qatanngut angut n, angaju, nuka, ani, aqqaluk
Kalmîkî: дү (dü)
Kapverdî: irmon, armun
Karaçay-balkarî: къарнаш (qarnaş), къарындаш (qarındaş)
Karelî: velli
Kaşûbî: brat n
Keçwayî: turi, wawqi
Keşmîrî: بوے‎ → ks (bōy)
Kirgizî: байке → ky (bayke), ага → ky (aga), ини → ky (ini)
Kîngalî: අය්‍යා (ayyā), මල්‍ලි (malli)
Komançî: tami, pabi
Komî-permyakî: вон (von)
Koreyî: 형제 → ko (hyeongje), 형님 → ko (hyeongnim), 오빠 → ko (oppa), 남동생 → ko (namdongsaeng), 동생 → ko (dongsaeng), 아우 → ko (au), 브라더 (beuradeo), 오라버님 (orabeonim)
Korsîkayî: fratellu → co n, frateddu → co n
Kreyoliya jameîkî: broda, breda
Kreyoliya morîtanî: frer
Kreyoliya seyşelî: frer
Kumikî: къардаш (qardaş), эр къардаш (er qardaş)
Ladînoyî: ermano
Lakî: уссу (us̄u)
Latgalî: bruoļs
Latînî: frater → la n, germanus → la
Latviyayî: brālis → lv n
Lawsî: ອ້າຍ (ʼāi), ນ້ອງຊາຍ (nǭng sāi)
Lîgûrî: fræ
Lîtwanî: brolis → lt n
Lîvonî: veļ
Lombardî: fradell
Lugandayî: ow'oluganda
Luhyayî: wandaywe©
Luksembûrgî: Brudder → lb n
Mòçenoyî: pruader n
Maguindanaoyî: pagali, lusud sa tian
Makasaeyî: kaka, noko
Makedonî: брат → mk n (brat)
Malagasî: anadahy → mg
Malay:
Rûmî: abang → ms, adik lelaki

Malezî: ابڠ‎ → ms, اديق للاکي‎
Malayalamî: സഹോദരന്‍ → ml (sahōdaran‍), ചേട്ടൻ → ml (cēṭṭan), അനിയന്‍ → ml (aniyan‍)
Maltayî: ħu → mt
Mançûyî: ᠠᡥᡡᠨ (ahūn), ᡩᡝᠣ (deo)
Manksî: braar n
Maorî: tuakana, teina, tungāne, taina, tuakana, hāmua
Maranaoyî: pagari
Maratî: भाऊ n (bhāū)
Marî:
Mariya rojhilatî: иза, шольо
Mayayiya yukatekî: iitsʼin, sukuʼun
Mazenderanî: برار‎ (berâr)
Mecarî: fivér → hu, fiútestvér → hu, bátya → hu, öcs → hu
Misrî:

(sn)
Mîkmakî: nidap
Mînangkabawî: uda, udo, ajo, ombak, uwan, uwen, adiak
Mîrandî: armano n
Mokşayî: альняка (alʹnjaka), пяльне (pjalʹne)
Mongolî: ах → mn (ah), дүү → mn (düü), ах дүү → mn (ah düü)
Namayî: ǃgâsab
Nanayî: ага, нэил
Napolîtanî: frate n
Navajoyî: atsilí, ánaaí
Nedersaksî: Broder → nds n, Brauder n, Broer n, Bruer n
Nenetsiya tundra: ня
Nepalî: दाजु → ne (dāju)
Nîvxî: асӄ (asq), асӄа (asqa), ыкын (əkən), ыкына (əkəna), атик (atik)
Norsiya kevn: bróðir n, barmi n
Norwecî: bror → no n
Nupeyî: yégi bagi
Ohloniya bakur: ták̄a, táusíkís, ká̄nak tausík̄is
Ojibweyî: nishiime, nisayenh, niijikiwenh
Okînawanî: ゐきー (wikī)
Oksîtaniya kevn: frayre
Oksîtanî: fraire → oc n
Oriyayî: ଭାଇ → or (bhai)
Oromoyî: obboleessa

, ӕфсымӕр (æfsymær), ӕрвад (ærvad)

Oygurî: ئاكا‎ → ug (aka), ئىنى‎ (ini)
Ozbekî: aka → uz, uka → uz
Palî: bhātar n
Peştûyî: ورور‎ → ps n (wror)
Piedmontîsî: frèl n, fradel n
Plodîşî: Brooda n
Polabî: brot n
Polonî: brat → pl m pers
Portugalî: irmão → pt n
Prusiya kevn: brāti n
Puncabî: ਵੀਰ (vīr)
Q'eqçiyî: as
Qazaxî: аға → kk (ağa), іні → kk (ını)
Qiptî: ⲥⲟⲛ (son)
Rohingyayî: bai
Romagnolî: fradël n
Romancî: frar n
Romanî: phral n
Romaniya kalo fînî: phaal n
Romanyayî: frate → ro n
Rusî: брат → ru n (brat), бра́тец → ru n (brátec), брати́шка → ru n (bratíška), брата́н → ru n (bratán)
Rusînî: брат n (brat)
Sahoyî: sacal
Saksoniya kevn: brōthar n
Samiya bakurî: viellja
Samoayî: uso
Sanskrîtî: भ्रातृ → sa n (bhrātṛ)
Sardînî: fràde n
Sêriyî: aacaz
Sicîlî: frati → scn n
Sidamoyî: rodo
Silesî: brat n
Sindhî: ڀاءُ‎ n
Sirboxirwatî:
Kirîlî: бра̏т n

Latînî: brȁt → sh n
Skotî: brither, brar
Slaviya kevn:
Kirîlî: братръ n (bratrŭ)

Glagolîtîk: ⰱⱃⰰⱅⱃⱏ n (bratrŭ)
Slaviya rojavayî ya kevn: братъ n (bratŭ)
Slovakî: brat → sk n
Slovenî: brat → sl n
Slovînsî: brãt
Somalî: walaal
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: bratš n

Sorbiya jorîn: bratr → hsb n
Spanî: hermano → es n
Sundanî: akang → su, aa → su, raka n, rayi, dédé n
Sûmerî: 𒋀 (ŠEŠ)
Svanî: მუხვბე (muxvbe), ჯჷმილ (ǯəmil)
Swahîlî: ndugu → sw, kaka → sw
Swêdî: bror → sv g, broder → sv g, brorsa → sv g
Tacikî: бародар → tg (barodar), ах → tg (ax)

Tagalogî: kapatid na lalaki, kuya → tl, totoy, diko, sangko, siko
Tamîlî: சகோதரன் → ta (cakōtaraṉ), அண்ணன் → ta (aṇṇaṉ), தம்பி → ta (tampi)
Taosî: p’ǫ́yna (younger), pòpóna (elder)
Tarifitî: uma n
Tausugî: magolang, manghūd
Tayî: พี่ → th (pîi), พี่ชาย → th, น้อง → th (nɔ́ɔng), น้องชาย → th, ภราดร → th, ภราดา → th
Telûgûyî: ಅಣ್ಣ (ಅಣ್ಣ), ತಮ್ಮ (ತಮ್ಮ), ಸಹೋದರ → kn (sahōdara)
Telûgûyî: అన్న → te (anna), తమ్ముడు → te (tammuḍu), సోదరుడు → te (sōdaruḍu)
Teteriya krîmî: ağa }}, qardaş, kadâ }}
Teterî: абый → tt (abıy), абзый → tt (abzıy), эне → tt (ene)
Tetûmî: maun
Tigrînî: ሓወ (ḥawä)
Tirkî: erkek kardeş → tr, kardeş → tr, birader → tr, ağabey → tr, abi → tr
Tirkmenî: dogan
Tîbetî: ཇོ་ཇོ (jo jo), ཅོ་ཅོག (co cog), ཇོ་ལགས (jo lags), འོག་མ ('og ma), ནུ་བོ (nu bo), ཨོ་ལགས (o lags)
Tongî: tokoua, tuonga'ane
Toxarî A: pracar
Toxarî B: procer
Turoyo: ܐܰܚܘܢܳܐ‎
Tuvanî: акы (akı), дуңма (duñma)
Udî: вичи (viči)
Udmurtî: брат (brat), агай (agaj), нюня (njunja), вын (vyn)
Ugarîtî: 𐎀𐎃 (ảḫ)
Urdûyî: بھائی‎ → ur n (bhāī), بھراتا‎ n (bhrātā)
Ûkraynî: брат → uk n (brat)
Venîsî: fradèlo, fradelo n, fradel n, german n
Vepsî: veik
Viyetnamî: anh → vi or anh trai → vi, em trai → vi, em → vi, anh em → vi
Volapûkî: blod → vo, higem → vo
Voroyî: veli
Votî: velli
Weylsî: brawd → cy, brodyr → cy n pj
Wolofî: mag ju góor, ràkk ju góor, càmmiñ
Ximêrî: បងប្រុស (bɑngproh), ប្អូនប្រុស (pʼounproh), ភាតរ (phéatrô), ភាតា → km (phiətaa)
Xosayî: ubhuti, umntase, umnakwe
Yagnobî: буродар, вирот
Yakutî: убай (ubay), бий (biy), быраат (bıraat), ини (ini)
Yamanayî: waym
Yidîşî: ברודער‎ n (bruder)
Yorubayî: arakunrin
Yupîkiya navendî: anngaq
Yûnanî: αδελφός → el n (adelfós), αδερφός → el n (aderfós)
Kevn: ἀδελφός n (adelphós), κάσις n (kásis)
Zhuangî: beix, nuengx, beixneungx
Zuluyî: ubhuti → zu

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2 biguhêre

bira

(bira, bi rastî, rasteqîn) Binêrin: birra û berra

Hoker biguhêre

bira

(Sirûc, Anatolia/Axsere, Wêranşar, Bismil, Riha, Deşta Mêrdînê, Îdir, Agirî, Wan/Bazîdaxa, Qers/Qaxizman, Mûş, Semsûr/Kolik, Farqîn, Sêwreg, Meletî, Çewlik/Gêxî, Êlih) Guhartoyeke bila (“dibe ku; divê ku”).