mar

Binêre herwiha: măr û mâr

Kurmancî

Bilêvkirin

(Navdêr 1): IPA^(kilîd): /mˁɑ:ɾ/
(Navdêr 1): Deng (Bidlîs)
(Navdêr 2): IPA^(kilîd): /mɑ:ɾ/
(Navdêr 2): Deng (Bidlîs)
Kîtekirin: mar

Navdêr 1

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	mar	mar
Îzafe	marê	marên
Çemandî	marî	maran
Nîşandera çemandî	wî marî	wan maran
Bangkirin	maro	marino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	marek	marin
Îzafe	marekî	marine
Çemandî	marekî	marinan

Mar (1)

mar nêr

heywanekî xwijok yê bêdest û bêpê ye (zîlika gelek ji wan jehrawî ye)
marê reş

marê gewr

Eger mar bi mirovî vede, dibe ku mirov bimire.
- Raziqê bêdestûpa û mar û mûr / 'Alimê sirra negotî der sudûr — (Mela Hisênê Bateyî: Mewlûd)
- (...) di jîyîna rojane de mar çawa em zanin wek rawirekî zêdetir bi kûvîtiya xwe, zordestî û êrîşkariya xwe ve tê nasîn. — (Rohat Alakom, Folklor û jinên kurd, Weşanxaneya Nefel, 2002)
- "(...) ew debançeya mîna marekî reş ji ber xwe kişand û berê wê da min û te." — (Enwer Karahan: Şapînoz, roman 2010)
- Di zaroktiya me de eger yekî xwarin bixwara, ye din digotê: Eger tu hinekî nedî min wê marê min bi şêv bê te. — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 112, ISBN 9789944360678)

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: مار‎
kurdî-krîlî: мар

Herwiha

Bide ber

Gotinên pêşiyan

mişk û mar nabin yar.
mar û mişk bûne xwişk
mar kuna/qula xwe nas dike

Bi zaravayên din

Kurmancî: mar, me'r... (bo hemû varyantan li jortin binêrin)
Soranî: mar
Kurdiya başûrî: mar
Goranî/hewramî: mar
Zazakî: mar

Jê

Etîmolojî

Hevreha soranî مار‎ (mar), goranî/hewramî mar, zazakî mar, belûçî مار‎ (mar), farisî مار‎ (mar), pehlewî 𐭬𐭠𐭥 (mar). Ji van pê ve bi esehî nayê zanîn.

Di avestayî de "mar" 𐬀𐬲𐬌‎ (aži, /ejî/) bû ku peyveke ji proto-hindûewropî ye û hevreha sanskrîtî अहि (áhi), ermenî իժ (iž), almanî Egel (zêrû) û yûnaniya kevn ὄφῐς (óphis) e. Heman peyv bi awayê ec di pehlewî de jî hatiye qeydkirin. Ew di zimanên niha yên îranî di peyva ejdeha de maye.

Bi nêrîna Tsabolov mar peyveke xwemalî ya ji zimanên îranî ye û ji peyva *mer- (mirin) hatiye çêkirin wek çawa ku peyva osetî marg (jehr) jî ji peyva merg, mirin hatiye çêkirin.

Lê bi ihtimaleke mezintir mar ji zimanekî kevn yê ne-hindûewropî yê Rojhilata Navîn hatiye wergirtin lê ne ji zimanekî samî. Bo nimûne belkî ew ji sûmerî [Peyv?] hatibe wergirtin ji ber ku di sûmerî de "mar" bi peyvên mir, mirša dihat nasîn.

Çavkanî:

Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
The Pennsylvania Sumerian Dictionary (Ferhenga sûmerî ya Pennsylvaniayê) [1]
The Tower of Babel - An Etymological Database Project [Birca Babilê - Projeyeke Danegeha Etîmolojî] (bi îngilîzî û rusî): http://starling.rinet.ru/

Werger

Abenakî: skog
Abxazî: амаҭ (āmāt)
Açehî: uleue
Adangî: mudlu
Adîgeyî: блэ (blă)
Adnyamatanhayî: wabma, mudlu, Arkurra
Afarî: abeesa
Afrîkansî: slang → af
Aghwanî: 𐔱𐕈𐕇 (båx̣)
Ahomî: 𑜂𑜥 (ṅū)
Albanî: gjarpër → sq n
Almanî: Schlange → de m, Wurm → de n
Altayiya başûrî: јылан (ǰïlan)
Amharî: እባብ (ʾəbab)
Amîs: 'oner
Apaçî:
Apaçiya rojava: tłʼiish
Aramî:
Îbranî: חויא‎ n (ḥewyā), חוויתא‎ m (ḥwāwwīṯā)

Siryanî: ܚܘܝܐ‎ n (ḥewyā), ܚܘܘܝܬܐ‎ m (ḥwāwwīṯā)
Arawak: ori
Aromanî: sharpi n, sharpe n
Arrernteyiya rojavayî: apmwe
Asamî: সাপ (xap)
Asî: sawa
Astûrî: culiebra → ast m
Atayalî: mqu
Avarî: борохь (borox)
Aynuyî: ウェンペサニ (wempesani)
Azerî: ilan → az
Bajwayiya kendava rojava: soo
Balînî: lelipi
Baskî: suge → eu
Başkîrî: йылан (yïlan)
Bau bidayuh: dipoh
Belarusî: змяя́ m (zmjajá)
Belûçî: مار‎ (már)
Bengalî: সাপ → bn (śap)
Bîkoliya naverast: halas
Bretonî: naer → br m, sarpant → br n
Bruneyî: ular
Bugî: ula
Bulgarî: змия́ m (zmijá)
Bununî: ivut
Burjî: hamasi
Burmayî: မြွေ → my (mrwe)
Buryatî: могой (mogoj)
Buyî: ngeaz
Conxayî: སྦུལ (sbul)
Çakmayî: 𑄥𑄛𑄴 (sāp)
Çamicuroyî: sokopleye
Çamiya rojhilatî: ꨀꨤꨩ (ala'), ꨂꨤꨩ (ula')
Çeçenî: лаьхьа (läḥa)
Çekî: had → cs n
Çepangî: रु (ru)
Çerokî: ᎢᎾᏛ (inadv)
Çîçewayî: njoka
Çîkasawî: sinti'
Çînî:
Kantonî: 蛇 (se⁴)

Dunganî: шә (šə), чончун (čončun), мон (mon)

Ganî: 蛇 (sa⁴)

Hakkayî: 蛇 (sà), 蛇哥 (sà-kô)

Jinî: 蛇 (se¹)

Mandarînî: 蛇 → zh (shé), 長蟲 (chángchong, chángchóng)

Min beî: 蛇

Min dongî: 蛇 (siè), 老蛇 (lâu-siè)

Minnanî: 蛇 → zh-min-nan (chôa)

Wuyî: 蛇, 水蛇

Xiangî: 蛇 (sha² / she²)
Çuvaşî: ҫӗлен (śĕlen)
Danmarkî: slange → da g
Dargwayî: чӀичӀала (č̣ič̣ala)
Dieriyî: wanku
Divehî: ހަރުފަ‎ (harufa)
Dongşîangî: mogvei
Drungî: beu
Endonezyayî: ular → id
Erebî: ثُعْبَان‎ n (ṯuʿbān), حَنَش‎ n (ḥanaš), حَيَّة‎ m (ḥayya), أَفْعَى‎ m (ʾafʿā)
Erebiya misrî: تعبان‎ n (tiʿbān)

Erebiya başûrê şamê: حيّة‎ n (ḥáyya, ḥáyye)
Ermenî: օձ → hy (ōj)
Erzayî: гуй (guj), ёзнэ (jozne)
Esperantoyî: serpento → eo
Estonî: madu → et, uss → et
Etiyopiya klasîk: ተመን (tämän)
Evenî: дьабда (ʒaʙda)
Evenkî: кулин (kulin)
Farisî: مار‎ → fa (mâr), مر‎ → fa (mor)
Ferî: slanga → fo m, ormur → fo n
Fîjî: gata → fj
Fînî: käärme → fi
Fransî: serpent → fr n
Friyolî: sarpint n
Frîsiya saterlandî: Slange m
Frîsî: slange → fy
Gaelîka skotî: nathair m
Gagawzî: yılan
Galîsî: serpe → gl m, bicha m, cobra → gl m
Gondiyî: తరస్ (taras)
Gotî: 𐍅𐌰𐌿𐍂𐌼𐍃 (waurms)
Gujaratî: સાપ → gu n (sāp)
Gurcî: გველი → ka (gveli), უხსენებელი (uxsenebeli)
Haîtî: koulèv
Hawayî: naheka, nahesa
Hindî: साँप → hi n (sā̃p), सर्प → hi n (sarp), नाग → hi n (nāg)
Hirî motuyî: gaigai
Hîlîgaynonî: man-og
Hîrî motuyî: gaigai
Hmongî: nab
Holendî: slang → nl m, serpent → nl nt
Hopîyî: taaho
Hunsrikî: Schlang m
Îbanagî: zirian
Îbanî: ular
Îbranî: נָחָשׁ‎ n (nakhásh)
Îdoyî: serpento → io
Îlokanoyî: uleg
Îngilîziya kevn: nǣdre m
Îngilîzî: snake → en
Îngriyî: mato, maahiin
Îngûşî: текхарг (teqarg)
Înterlîngua: serpente
Îranunî: nipai
Îrlendî: nathair m
Îsthmus zapotekî: beendaʼ
Îtalî: serpente → it n, serpe → it m, biscia → it m
Îu mienî: naang
Îzlendî: snákur → is n
Japonî: 蛇 → ja (へび, hebi), ヘビ → ja (hebi)
Jarawa: topo
Jarayî: ala
Javayiya kevn: ulă
Javayî: ꦲꦸꦭ → jv, sawer, ꦱꦂꦥ, ꦠꦏ꧀ꦱꦏ
K'içe': kumatz
Kabardî: блэ (blă)
Kalalîsûtî: pulateriaarsuk → kl
Kalmîkî: моһа (moha)
Kamasauyî: ghati, ghati
Kambayî: nzoka
Kannadayî: ಹಾವು → kn (hāvu)
Kapampanganî: ubingan
Karaçay-balkarî: жылан, джылан
Karelî: kiärmis
Kaşûbî: żnija m
Katalanî: serp → ca m, serpent → ca m
Kaurnayî: ilya
Kavalanî: sikkay
Kayingangî: pỹn
Keçwayî: amaru, katari, machaqway, magcawai
Keşmîrî: سَرُپھ‎ (saruph), سَرُف‎ (saruf)
Khumi çinî: bärui
Kirgizî: жылан → ky (cılan)
Kîkûyûyî: nyoka 9 an 10, nyamũ ya thĩ 9 an 10
Kîmaragangî: wulanut
Kîngalî: සර්පයා (sarpayā)
Komî-zîriyî: кый (kyj)
Komorî: nyoha 9 an 10
Koreyî: 뱀 → ko (baem)
Kornî: sarf → kw
Korsîkayî: sarpente, serpente, sarpu, sarpi, serpe, serpu
Kriolî: jinek
Krî: ᑭᓀᐱᐠ (kinepik)
Kumikî: йылан (yılan)
Kunayî: naibe
Ladakhiyî: སྦྲུལ (sbrul)
Lakotayî: zuzeca
Latgalî: čyuška, tuorps
Latînî: anguis → la n, serpēns → la n an m, vīpera m, coluber n, colubra m, dracō → la n
Latviyayî: čūska → lv m
Lawsî: ງູ → lo (ngū)
Lazî: tzitzila, წიწილა (c̣ic̣ila)
Lezgînî: илан (ilan)
Lîgûrî: serpente n
Lîtwanî: gyvatė → lt m
Lîvonî: ūška
Lombardî: serpéent
Lueyî: ᦇᦴ (nguu)
Luhyayî: endemu
Luksembûrgî: Schlaang m
Luşûtsîdî: bə́c'əc
Mòçenoyî: burm n
Madurayî: olar
Maguindanaoyî: nipay
Makedonî: зми́ја m (zmíja)
Makhuwayî: enowa
Malagasî: bibilava → mg
Malayalamî: പാമ്പ് → ml (pāmpŭ), പാന്വ് (pānvŭ), സര്‍പ്പം → ml (sar‍ppaṃ), പന്നഗം → ml (pannagaṃ), ഉരഗം → ml (uragaṃ)
Malezî: ular → ms, cewe, cewe ceblek
Maltayî: serp n
Mançûyî: ᠮᡝᡳᡥᡝ (meihe)
Manipurî: ꯂꯤꯜ
Manksî: aarnieu n, ardnieu n
Mansî: ялпыӈӯй (âlpyňūj)
Maorî: neke, nākahi
Maranaoyî: nipai, waged
Maratî: साप (sāp), नाग (nāg), सर्प (sarpa)
Marî:
Mariya rojhilatî: кишке

Mariya rojavayî: кӹшкӹ (kÿškÿ)
Mayayiya yukatekî: kaan
Mbya guaraniyî: mboi
Mecarî: kígyó → hu
Melanauyiya navendî: dipa
Meryamî: tábo
Misrî:

(ḥfꜣw n)
Miyakoyî: 波布 (ぱゔ, pav), 蛇 (ぱゔ, pav)
Mizoyî: rûl
Mîkmakî: mtesgm anim
Mînangkabawî: ula
Mohegan-pequotî: skok
Mokşayî: куй (kuj)
Mongolî:
Kirîlî: могой → mn (mogoj)

Mongolî: ᠮᠣᠭᠠᠢ (moɣai)
Monî: ဇြုံ
Muongî: thẳnh
Mwanî: nyoka
Nahuatl:
Nahwatliya navendî: coatl

Nahwatliya huastecaya navendî: koatl

Klasîk: coatl

Nahwatliya huastekaya rojhilatî: kowatl

Nahwatliya huastecaya rojavayî: koatl
Nanayî: муйки
Nanticokeyî: ash-quoke, ah!skoke
Napolîtanî: serpe n an m
Narunggayî: badja, bagga, warngu
Navajoyî: tłʼiish, naʼashǫ́ʼii
Nepalî: साँप → ne (sā̃p), साप → ne (sāp), सर्प (sarpa)
Ngadjuri: arkubi, mudlu, Akaru, bubu'lara, wiparu
Ngarrindjerî: krayi
Nîvxî: кылаӈа (kəlaŋa)
Nîwî: gata
Nobiinî: bìslángí
Norwecî: slange → no n, orm → no n
Nukunuyî: kampu, murtlu, wangku, Kakarru
Nupeyî: ewa
Ojibweyî: ᑭᓀᐱᒃ (ginebig)
Okanaganî: x̌aʔx̌ʔúlaʔxʷ
Oki-no-erabu: 蛇 (ひび, hibi)
Okînawanî: 波布 (はぶ, habu), 蛇 (はぶ, habu)
Oksîtanî: sèrp → oc m
Oriyayî: ସାପ → or (sapô),ଉଡ଼ଙ୍ଗ (uṛôṅgô)
Oromoyî: bofa
Osageyî: wécˀa
Osetî: калм (kalm)
Osmanî: ییلان‎ (yılan), مار‎ (mar)
Oygurî: يىلان‎ → ug (yilan)
Ozbekî: ilon → uz
Pa'o karen: ရူး
Pacohî: cu-ơ, cuxanh, cuxéinh
Palawî: bersoech, kemairs
Palî: ahi n, uraga n, sappa n
Pangasînanî: uleg
Papyamentoyî: kolebra
Pazehî: ezet
Peştûyî: مار‎ → ps n (mār)
Piedmontîsî: serpent n
Pîpîlî: kuat, cúat
Pîttcantcatcarayî: liru, wami
Plodîşî: Schlang m
Polonî: wąż → pl n
Portugaliya kevn: coobra m
Portugalî: cobra → pt m, serpente → pt m, ofídio → pt, víbora → pt m
Powhatanî: askok
Puncabiya rojavayî: سپ‎ → pnb n (sp)
Puncabî: ਸੱਪ → pa n (sappa), ਸਰਪ → pa n (sarap)
Qazaxî: жылан → kk (jylan)
Qiptî: ϩⲟϥ (hof)
Rohingyayî: háf
Romagnolî: bìssa
Romancî: serp m, siarp m, zearp m, zerp, serpent n, serpaint n
Romanî: sap n
Romanyayî: șarpe → ro n
Rusî: змея́ m (zmejá)
S'gaw karenî: ဂုၢ် (ghu̱)
Saaroayî: vuhli'i
Saekî: งั๊ว
Saisiyatî: Siba:i'
Samî:
Samiya kildînî: кӯввьт (kūvvʹt)

Pite samî: gierbma

Samiya skoltî: ku'vdd, smä'tt
Samiya bakurî: gearpmaš
Samiya başûr: gïermesje
Samoayî: gata
Sangisarî: مهر (mehor)
Sanskrîtî: सर्प → sa n (sarpa), नाग → sa n (nāga), उरङ्ग → sa n (uraṅga), अहि → sa n (áhi)
Sasakî: kolepbla
Sebwanoyî: bitin
Sicîlî: serpenti → scn n, sirpenti → scn
Sidamoyî: hamaso
Sirananî: sneki
Sirboxirwatî:
Kirîlî: змѝја m

Latînî: zmìja → sh m
Sîlhetî: ꠢꠣꠙ (haf)
Slaviya kevn:
Kirîlî: змиꙗ m (zmija), змии n (zmii)
Slaviya rojavayî ya kevn: змьи n (zmĭi)
Slovakî: had → sk n
Slovenî: kača → sl m
Somalî: abeeso, mas n
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: wuž n

Sorbiya jorîn: wuž n, had n
Sotoyiya başûr: noha
Spanî: serpiente → es m, culebra → es m, sierpe → es m, víbora → es m
Sundanî: ᮇᮛᮚ᮪ (oray)
Swahîlî: nyoka → sw 9
Swêdî: orm → sv g
Şanî: ငူး (ngúu)
Şerpayî: རུལ
Şorî: чылан (çılan)
Tacikî: мор → tg (mor)
Tagabawayî: áppuy
Tagal murutî: kukuo
Tagalogî: ahas → tl
Tahîtî: ōfī
Tamîlî: பாம்பு → ta (pāmpu), சருப்பம் → ta (caruppam)
Tangutî: 𗀋
Tarantinoyî: serpènde n
Tarifitî: fiɣar n, arefsiw n, tarefsa m
Tarokoyî: quyu
Tausugî: hās
Tay dam: ꪉꪴ
Tayiya bakurî: ᨦᩪ
Tayî: งู → th (nguu)
Tayî nüa: ᥒᥧᥰ (ngü)
Tbolî: ulal
Tedim çinî: guul
Telûgûyî: పాము → te (pāmu)
Ternateyî: ngohia
Teterî: елан → tt (elan)
Thaoyî: qlhuran
Tidoreyî: ega
Tigrînî: ተመን → ti (tämän)
Tirkî: yılan → tr
Tirkmenî: ýylan
Tîbetî: སྦྲུལ (sbrul)
Tongî: ngata
Toxarî B: sarpe
Tsouyî: fkoi
Tswanayî: noga
Tumbukayî: njoka
Tuvanî: чылан (çılan)
Tûpiya kevn: mboîa
Udmurtî: кый (kyj)
Ugarîtî: 𐎐𐎈𐎌 (nḥš), 𐎁𐎘𐎐 (bṯn)
Unamî: xkuk
Urdûyî: سانپ‎ n (sãp)
Ûkraynî: змія́ m (zmijá)
Vepsî: gad
Viyetnamî: rắn → vi
Volapûkî: snek → vo
Voroyî: huss', siug
Votî: mato, tšäärme
Walonî: sierpint → wa n
Wardamanî: linin
Warlpirî: warna
Weylsî: neidr → cy m
Wîlamowî: yter m
Wolofî: jaan ji → wo
Xakasî: чылан (çılan)
Xantî: йємәӈ вой (jêməň woj)
Ximêrî: ពស់ → km (pŭəh), ឧរគ → km (ʼŏrôk)
Yakutî: моҕой (moğoy)
Yamî: voley
Yidîşî: שלאַנג‎ m (shlang), נחש‎ n (nokhesh)
Yiyiya siçuwayî: ꏂ
Yorubayî: ejò
Yûnanî: φίδι → el nt (fídi)
Kevn: ὄφις n (óphis)
Zêlandî: slange m
Zhuangî: ngwz
Zouyî: gul
Zuluyî: inyoka → zu 9 an 10

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	mar	mar
Îzafe	mara	marên
Çemandî	marê	maran
Nîşandera çemandî	wê marê	wan maran
Bangkirin	marê	marino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	marek	marin
Îzafe	mareke	marine
Çemandî	marekê	marinan