kûsî

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /kʰuːˈsiː/
• Deng (Amed)^ⓘ
• Kîtekirin: kû·sî

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kûsî	kûsî
Îzafe	kûsiyê	kûsiyên
Çemandî	kûsî	kûsiyan
Nîşandera çemandî	wî kûsî	wan kûsiyan
Bangkirin	kûsiyo	kûsiyino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	kûsiyek	kûsiyin
Îzafe	kûsiyekî	kûsiyine
Çemandî	kûsiyekî	kûsiyinan

Kûsî

kûsî nêr

1. (heywan) ajaleke çarlingî ye û di bin qalikek req ve ye û giran dimeşe.
   • Em dizanin ku herkesî û te bi xwe jî di zaroktiya xwe de kûsî kuştine, te beq girtine û te çavên wan jî derxistine. — (Hesenê Metê, Labîrenta Cinan, Weşanên Welat, 1994, r. 46)
2. kûsiyê avê: req
   • (...) ewê li wê bilindayê da bikeve nava kûraniya avê û bibe xwarê masî û kûsî û nihengên binê avê. — (Perwîz Cihanî, Bilîcan, Nefel, 2002, r. 332, ISBN 91-89687-12-4)

Herwiha

• kîsel
• kîsele
• kîso
• kusî
• kûsel
• kûsele
• kûso
• kwêsi
• kwêsî
• kwîsel
• kwîsele

Hevmane

• req
• mamê miz

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: کووسی‎
• kurdî-krîlî: куси

Bide ber

• bizinmişk
• dûpişk
• beq
• mar

Etîmolojî

• proto-îranî: *kesiyepe- ("kûsî")

avestayî: kesyepe- ("kûsî")

farisî: kişif ("kûsî")

osetî: kîso ("kûsî")

belûçî: kasib ("kûsî") ... ^{alfabeya arî}

kurmancî: kûsî, kîso, kûsel, kûsele

Soranî: kîsell

zazakî: kesa ("kûsî")

sanskrîtî: keşyepa- ("kûsî")

toxarî B: kaccāp

Çavkanî: Horn p.191, Lubotsky p.9 | Pokorny: -
Herwiha bidin ber akadî kuşû (kevjal)

Jê

• kûsandin
• kûsîn
• kûsîtî

Werger

• Afrîkansî: skilpad → af
• Akadî: 𒃻𒅮𒈾 (šeleppû)
• Akanî: akyekyedeɛ
• Albanî: breshkë → sq m
• Almanî: Schildkröte → de m, Landschildkröte m
• Aramî: סלופּי‎ (salūpā)
• Aromanî: broascã m, broascã tsãstoasã m
• Astûrî: tortuga → ast m
• Atayalî: ksipa
• Azerî: tısbağa → az
• Bajwayiya kendava rojava: kekuro
• Başkîrî: ташбаҡа (tašbaqa), гөбөргәйел (göbörgäyel)
• Bau bidayuh: diya
• Belarusî: чарапа́ха m (čarapáxa)
• Bengalî: কাছিম → bn (kachim)
• Bretonî: baot → br m, baoted → br pj, baot douar
• Bulgarî: костену́рка m (kostenúrka)
• Burmayî: လိပ် → my (lip)
• Çekî: želva → cs
• Çînî:

  Mandarînî: 龜 → zh (guī), 烏龜 (wūguī), 草龜 (cǎoguī)

• Danmarkî: skildpadde → da g
• Divehî: ކަހަނބު‎ (kahaᵐbu)
• Dusuniya navendî: buu
• Endonezyayî: kura-kura → id, penyu → id
• Erebî: سُلَحْفَاة‎ → ar m (sulaḥfāh)

  Erebiya misrî: سُلْحِفة‎ m (sulḥefa)

  Erebiya hîcazî: سلحفة‎ m (sulḥafa)

  Erebiya bakûrê şamê: زِلْحفِة‎ m (zílḥefi)

  Erebiya başûrê şamê: سلحفة‎ m (sulaḥfá), سلحفة‎ m (sulḥufá), كركعة‎ m (kurkaʕa)

• Ermenî: կրիա → hy (kria)
• Esperantoyî: testudo → eo
• Estonî: kilpkonn → et
• Farisî: لاک‌پشت‎ → fa (lâk-pošt), باخه‎ → fa (bâxe)
• Fînî: kilpikonna → fi, maakilpikonna
• Fransî: tortue → fr m

  Fransiya kevn: wecle m

• Frîsî: skyldpod m
• Gaelîka skotî: crùban-coille n, sligeanach n
• Galîsî: tartaruga → gl m, sapoconcho n
• Gurcî: კუ → ka (ḳu)
• Hindî: कछुआ → hi n (kachuā)
• Holendî: schildpad → nl m
• Îbranî: צָב‎ n (tzav), שַׁלְחוּפָה‎ (šalḥūp̄ā)
• Îdoyî: tortugo → io
• Îgboyî: mbeku
• Îngilîziya kevn: byrdling n, landbyrdling n
• Îngilîzî: tortoise → en, turtle → en
• Îngriyî: cerepaha
• Îrlendî: toirtís m
• Îsthmus zapotekî: bigu
• Îtalî: tartaruga → it m, testuggine → it m
• Îzlendî: landskjaldbaka m, skjaldbaka → is m
• Japonî: 亀 → ja (かめ, kame), カメ → ja (kame), 陸亀 → ja (りくがめ, rikugame)
• Kalalîsûtî: saaniluk
• Kannadayî: ಆಮೆ → kn (āme), ಕೂರ್ಮ → kn (kūrma)
• Katalanî: tortuga → ca m
• Keşmîrî: کٔچھوٕ‎ (kạchvụ)
• Kirgizî: ташбака → ky (taşbaka)
• Kîmaragangî: landang
• Koreyî: 거북 → ko (geobuk), 거북이 → ko (geobugi), 땅거북 (ttanggeobuk)
• Kornî: kronek ervys n, melhwioges m, kroban n
• Kuiyî (Hindistan): ସେମ୍ବି
• Kuviyî: ତାମ୍ବେଲି
• Latînî: testūdō → la n
• Latviyayî: bruņurupucis → lv n
• Lawsî: ເຕົ່າ → lo (tao)
• Lîtwanî: vėžlys → lt n
• Luksembûrgî: Landdeckelsmouk m
• Makedonî: желка m (želka)
• Malayalamî: ആമ → ml (āma)
• Malezî: kura-kura
• Maltayî: fekruna m, fkieren pj
• Manksî: shligganagh n
• Maorî: honuwhenua
• Maratî: कासव n (kāsav)
• Mecarî: teknősbéka → hu, teknős → hu
• Melanauyiya navendî: kejaa
• Mîkmakî: migjigj anim
• Mongolî: яст мэлхий (jast melhij)
• Nahwatlî: āyotl
• Navajoyî: chʼééh digháhii
• Normandî: tortue m
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: skilpadde → no n an m, landskilpadde n an m

  Norweciya nînorskî: skjelpadde → nn m, landskjelpadde m

• Oksîtanî: tartuga → oc m
• Oygurî: تاشپاقا‎ (tashpaqa)

  Kirîlî: ташпақа (tashpaqa)

• Ozbekî: toshbaqa → uz
• Palî: kacchapa n
• Peştûyî: کيشپ‎ → ps n (kišáp)
• Plodîşî: Schiltkjrät m
• Polonî: żółw → pl m anim, żółw lądowy → pl m anim
• Portugalî: tartaruga → pt m, jabuti → pt n, cágado → pt
• Qazaxî: тасбақа (tasbaqa)
• Romanyayî: țestoasă m, broască țestoasă m
• Rusî: черепа́ха m (čerepáxa), желвь → ru m (želvʹ)
• Sanskrîtî: कच्छप → sa n (kacchapa), कमठ → sa n (kamaṭha)
• Sicîlî: scurzària
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: корњача m

  Latînî: kornjača → sh m

• Slaviya kevn:

  Kirîlî: желꙑ m (žely)

• Slaviya rojavayî ya kevn: желꙑ m (žely)
• Slovakî: korytnačka → sk m
• Slovenî: želva → sl m, kopenska želva m
• Somalî: diindiin
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: nopawa m, žołw m

  Sorbiya jorîn: nopawa m, želwja m

• Spanî: tortuga → es m, tortuga terrestre m, morrocoy → es n
• Swahîlî: kobe → sw
• Swêdî: sköldpadda → sv
• Tacikî: сангпушт → tg (sangpušt)
• Tagal murutî: buu, babag
• Tagalogî: pagong
• Tamîlî: ஓடன் → ta (ōṭaṉ), ஆமை → ta (āmai)
• Tarantinoyî: celóne
• Tayî: เต่า → th (dtào)
• Telûgûyî: తాబేలు → te (tābēlu)
• Tirkî: kaplumbağa → tr, tosbağa → tr
• Tirkmenî: pyşbaga
• Tîbetî: རུས་སྦལ (rus sbal)
• Toxarî B: kaccāp
• Tswanayî: khudu 9 an 10
• Tumbukayî: fulu
• Urdûyî: کچھوا‎ n (kachuvā)
• Ûkraynî: черепа́ха m (čerepáxa)
• Viyetnamî: rùa → vi
• Volapûkî: tortug
• Weylsî: crwban n
• Ximêrî: អណ្ដើក → km (ʼɑndaək)
• Yidîşî: שילדקרויט‎ (shildkroyt), טשערעפּאַכע‎ m (tsherepakhe)
• Yûnanî: χελώνα → el m (chelóna)

  Kevn: κλεμμύς m (klemmús), χελώνη m (khelṓnē)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.