bê

 Binêre herwiha: Be, be, be-, bê-, -be-, û -bê-

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /beː/

• Deng (Wan)

• Kîtekirin: bê

Daçek

bê

1. serbixwe, ne pê, ne li gel, ne bi tiştekê/î yan kesekê/î

   Em bê destûra wan hatine.

2. ya / yê ku tiştek nîne / tine: bêmal (ya / yê ku mal nîne)

Ji wêjeya klasîk

• Her çî bikit ew qadir e
  Ew xaliqê bê bab û da
  Xelqno! Ji kê ra ev qese— (Feqiyê Teyran ~1620)

Herwiha

• bêî
• bêy
• bêyî

Dijmane

• bi

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *bʰeǵʰ-, hevreha farisî بی‎ (bî), rusî без (bez) (bêz), lîtwanî be... Yan jî ji proto-îranî *apai-id, hevreha pehlewî epê

Werger

• Baskî: gabe → eu, barik → eu
• Sirboxirwatî: bez → sh
• Bretonî: hep → br
• Bulgarî: без → bg (bez)
• Çekî: bez → cs
• Çînî: 沒有 → zh, 没有 (méiyǒu)
• Danmarkî: uden → da
• Albanî: pa → sq
• Almanî: außer → de, ohne → de
• Erebî: بدون‎ → ar (bedú:n)
• Ermenî: առանց (aṙancʿ)
• Esperantoyî: sen → eo
• Farisî: بی‎ → fa (bi), ^?آتی‎ → fa, ^?بدون‎ → fa, ^?بی‎ → fa, ^?بی‎ → fa, ^?فاقد‎ → fa
• Fînî: ilman → fi, -tta/-ttä, vailla → fi
• Fransî: sans → fr
• Greek, Ancient: ἄνευ (áneu)
• Hawayî: nele → haw, ʻole → haw
• Holendî: zonder → nl
• Mecarî: nélkül → hu
• Inglîzî: without → en, ^?a- → en, ^?aftertime → en, ^?apo- → en, ^?faithlessly → en, ^?sans → en
• Înterlîngua: sin → ia
• Îtalî: senza → it
• Japonî: ...なしで (...nashide)
• Katalanî: sense → ca
• Koreyî: ...없이 (...eopsi)
• Sirboxirwatî: bez → sh
• Latînî: sine → la
• Polonî: bez → pl
• Portugalî: sem → pt
• Romanyayî: fără → ro
• Rusî: без (bez)
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: без

  Roman: bez

• Slovenî: brez → sl
• Spanî: sin → es
• Swêdî: utan → sv
• Tirkî: -siz → tr, ^?sız → tr, ^?-süz → tr, olmaksızın → tr, ^?bilâ → tr
• Weylsî: heb → cy
• Viyetnamî: không có → vi
• Yûnanî: χωρίς (chorís), δίχως (dhíkhos), άνευ (ánef)

Girêdek

bê

1. girêdek e bo çêkirina pirsên nerasterê

   Nizanim bê sax e yan miriye. (Nizanim ka ew sax e yan na. / Nizanim, ew sax e yan na.)

Hevmane

• ecebe
• gelo
• ka

Werger

• Inglîzî: whether → en
• Tirkî: acaba → tr

Formeke lêkerê 1

bê

1. Formek tewandî ji lêkera hatin.

   Ew ê (dê) bê(ye) malê. (bê=were)

   Heger selete berî xwarinê bê amadekirin wîtamîn jê kêm dibin.

Hevmane

• bêt
• bihêt
• were

Formeke lêkerê 2

bê

1. formek tewandî ji lêkera gotin

   Kurtkirina bibêje.

   Tê bê çi.

   Tu yê bibêje çi. (bê=bibêje)

Hevmane

• bibêje
• bibê
• bêje
• bêj

Formeke navdêrê

bê nêr

1. Rewşa çemandî binavkirî yekjimar ya ba.

   ketin ber bê (ketin ber bayî)

Herwiha

• bayî

Zazakî

Formeke lêkerê

bê

1. bin (ji bûnê)
   • Rojhelat de zî kesê ke bi zanistîyanê pozîtîfan reyde eleqedar bîyê, eke zaf tay bê zî, estê.. — (Îsmaîl Beşîkçî: Rojhelat de Îlm-Rojawan de Zanist, wergerandin: Roşan Lezgîn, Zazaki.net, 8/2009)

     (Wergera kurmancî hewce ye) (biguhêre)