Bilêvkirin

biguhêre
biguhêre
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş Yekjimar Pirjimar
Navkî dêran dêran
Îzafe dêrana dêranên
Çemandî dêranê dêranan
Nîşandera çemandî dêranê wan dêranan
Bangkirin dêranê dêranino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş Yekjimar Pirjimar
Navkî dêranek dêranin
Îzafe dêraneke dêranine
Çemandî dêranekê dêraninan

dêran

  1. fermana veqetandin û kuştin yan jî ceza kirina kesên ji rengekî, ji eşîretekê, ji gelekî, ji dînekî ku ji aliyê hêzên desthilatdar ve wek dijmin hatine pejirandin
    dêran li fileyan rabû
    dêran e li me dêran e
    • Her kesê rabî di behsê carekê mehder bikit
      Xeyr-i heftî hec didêrit belko bihtir ew sewab
      We'de dabû dê şehîd kim wî bi şîrê xwey şerîf
       — (Melayê CizîrîDîwana Melayê Cizirî~1640)

Rengdêr

biguhêre

dêran

  1. jar, hejar, perîşan, reben, goyîn, belingaz, şepirze, kepaze
    dayê dêranê
biguhêre

dêran

  1. bênder, bêder, berba, ka li ba kirin,
    karê bi bayî,
    tiştên wek ka û zad ji hev veqetandinê
    Em ji dêranê dihên.

Lêker 1

biguhêre
Lêkera gerguhêz
Rehê dema niha -dêr-
Rehê dema borî -dêrî-
  TEWANDINA LÊKERÊ

dêran lêkera xwerû, gerguhêz

  1. hebûn, heyîn, xwedî bûn
    Ew sê bira û du xwişkan didêre.Wî sê bira û du xwişk hene.

Gelek kêm di axivîna rojane de peyda dibe. Hevreha -dar e (ji rehê dema niha yê lêkera farisî داشتن‎. (Di paş peyvan da em paşgira -dar- pirr dibînin, ew paşgir mane û maneya xwedîbûnê dide peyvan û ji peyvan rengdêr derdikevin: mînak “birîn” birîn-dar, ango kesê/kesa ku birînê didêre an kesê/kesa ke birîna xwe heye)

Etîmolojî

biguhêre

Ji berê *dartin, yeksanî farisî داشتن(daşten, *dartin, hebûn, girtin), dema bihûrî *dart û lêkereke gerrguhêz ku dikare wek girtin jî li kar bibe. Ji proto-hindûewropî *dʰer-, hevreha îngilîzî firm (pihêt) (<latînî firmus), throne (text) (<yûnaniya kevn θρόνος (thrónos)), farisiya navîn 𐫅𐫀𐫢𐫤𐫗(daşten), farisiya kevn 𐎭𐎠𐎼𐎹𐎫𐎡𐎹 (dareyetî)...

Di ti zimanek din ê kurdî de nemaye, ji bilî ku hinan (nexasma ên nêzîkê farisî wek pallewanî û hewramî) ku daştin ji farisî wergirtiye lê ew jî tenê di dema bihûrî de bi kar tê. Li deverinan di biwêjine archaic de bi kar tê wek guh bidêre (guh bide, guh bigire) û çavdêrî; û di wêjeya klasîk de jî diyar e lê ew jî merzkirî devera xwe ye anku Botan û Badînan û hwd.

biguhêre

dêran

  1. Maneya vê peyvê hê nehatiye nivîsîn. Heke hûn maneya wê bizanin, kerem bikin binivîsin.
    (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Formeke navdêrê

biguhêre
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş Yekjimar Pirjimar
Çemandî sêvê sêvan

dêran

  1. Rewşa çemandî ya pirjimara a binavkirî ya dêr.