lê

Kurmancî

Bilêvkirin

Girêdek

lê

Peyvik e bo pevgirêdana du hevokên dijî hev.
Ew dê biçe lê ez na.

Ew ne kurd e lê kurdiyek xweş dizane.

Ne yek lê du kes lazim in.

Ez çûm lê min nedît.

Min sê heb çêkirin, lê tu?
Min sê heb çêkirin, te çend çêkirin?

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: لێ‎
kurdî-krîlî: ле

Herwiha

Hevmane

Etîmolojî

Ji erebî لكن‎ (lakin) > lêkin > lê ki/ku > lê. Bo hin nimûneyên din jî, ku "a"ya erebî di kurmancî de bûye "ê", binere: kitab > kitêb, hesab > hisêb, bela > belê... Bide ber yûnanî αλλά (allá), ûkraynî але (ale), sirboxirwatî ali, polonî ale. A xwemalî nê ve cih kiriye.

Bi zaravayên din

Soranî: bełam

Werger

lêbelê, feqet, ema, lêkin, bes

Adîgeyî: ау (āw)
Afrîkansî: maar → af
Alêwîtî: -iiĝali-, -ĝdagali-, -tagali-
Almaniya navendî ya rojhilat: abr
Almanî: aber → de, aber trotzdem → de
Asamî: পিচে (pise), পাচে (pase), কিন্তু (kintu)
Astûrî: pero → ast
Azerî: amma → az, lakin → az, ancaq → az, fəqət → az
Baskî: baina → eu, nahiz eta
Belarusî: але́ (aljé)
Bengalî: কিন্তু → bn (kintu)
Bretonî: met → br
Bulgarî: но → bg (no), оба́че (obáče), а́ма (áma)
Burmayî: ဒါပေမဲ့ → my (dapemai.)
Car nicobareseyî: höng, lā, vaich-tö
Çekî: ale → cs
Çînî:
Kantonî: 但係, 不過 (bat¹ gwo³)

Hakkayî: 但係 (than-he), 毋過 (m̀-ko)

Mandarînî: 可是 → zh, 但是 → zh, 不過

Minnanî: 但是 → zh-min-nan (tān-sī), 不而過 → zh-min-nan (put-jî-kò, put-lî-kò), 毋過 → zh-min-nan (m̄-koh, m̄-kò, m̄-kù), 無過 (bû-kò), 不過 → zh-min-nan (put-kò), 總是 → zh-min-nan (chóng-sī)
Çongî: pəntɛː
Dalmatî: mui
Danmarkî: men → da
Endonezyayî: kecuali → id, tetapi → id, tapi → id
Erebî: لٰكِن‎ (lākin), لٰكِنَّ‎ (lākinna), وَلٰكِن‎ (wa-lākin), وَلٰكِنَّ‎ (wa-lākinna), بَلْ‎ → ar (bal)
Erebiya misrî: لكن‎ (laken)

Erebiya başûrê şamê: لكن‎ (lāken), بسّ‎ (bass)
Ermenî: թեեւ (tʻeew), բայց → hy (baycʻ), սակայն → hy (sakayn)
Estonî: kuid → et, aga → et, a → et
Farisî: گرچه‎ → fa (garče), ولی‎ → fa (vali), اگرچه‎ → fa (agarče), لیکن‎ → fa (liken)
Ferî: men → fo
Fînî: mutta → fi
Fransî: mais → fr, cependant → fr
Galîsî: porén → gl, macar → gl, maxer, magar, inanque, inda que, malia que
Gujaratî: પણ (paṇ)
Gurcî: მაგრამ (magram), თუმცა (tumca)
Hawayî: akā
Hindî: लेकिन (lekin), पर → hi (par)
Holendî: maar → nl
Îbranî: אֲבָל‎ (avál)
Îdoyî: ma → io
Îngilîziya kevn: ac, ah
Îngilîzî: but → en, however → en, although → en
Înuîtî: -galuaq-, -kaluaq-, -raluaq-
Îrlendî: ach
Îtalî: ma → it, però → it, tuttavia → it
Îzlendî: en → is
Japonî: が → ja (ga), けれど (keredo), けれども → ja (keredomo), けど → ja (kedo), しかし → ja (shikashi), でも → ja (demo)
Kabardî: ауэ (āwă)
Kalalîsûtî: -galuar, -kaluar, -raluar
Kannadayî: ಆದರೆ → kn (ādare)
Katalanî: mes → ca, però → ca, mas → ca, emperò
Khasiyî: hynrei
Komorî: ɓadi
Koreyî: 그러나 → ko (geureona), 하지만 → ko (hajiman), -지만 → ko (jiman)
Kuyî: paj
Latînî: quamvis → la, licet, ut → la, sed → la
Latviyayî: bet → lv, taču
Lawsî: ແຕ່ (tǣ)
Lîgûrî: ma
Lîtwanî: bet → lt, tačiau → lt, nors → lt
Makedonî: но (no), а́ма (áma)
Malayalamî: പക്ഷേ → ml (pakṣē)
Malezî: tetapi
Maltayî: iżda
Marşalî: ma
Mbya guaraniyî: ha'e rã
Mecarî: de → hu, viszont → hu
Mnongiya navendî: តីស (tĭh), តីសមា (tĭh ma), ប្យាៈលាស (ɓjăʔ lăh), មពោៈ (mpŏʔ)
Mongolî:
Kirîlî: гэхдээ (gehdee)
Mwalî komorî: walakini
Navajoyî: ndi
Norwecî:
Norweciya bokmålî: men → no
Oksîtanî: mas → oc
Pacohî: kếh ma, ma, icốh ma, ncốh ma, nki ma
Peştûyî: لېکن‎ (léken), اما‎ → ps (amã), مګر‎ (magár), منګر‎ (mangár), وليکن‎ (walikén), ولې‎ (wále)
Polonî: ale → pl, chociaż → pl
Portugalî: embora → pt, mas → pt
Rapanuyî: pero
Romancî: cumbain che
Romanî: tha'
Romanyayî: dar → ro
Rusî: но → ru (no), то́лько (tólʹko), хотя́ (xotjá), хоть → ru (xotʹ)
Sirboxirwatî:
Kirîlî: а̏ли, а̏ма

Latînî: ȁli → sh, ȁma → sh
Slovakî: ale
Slovenî: čepràv → sl, tóda → sl
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: ale

Sorbiya jorîn: ale → hsb
Sotoyiya başûr: empa
Spanî: aunque → es, pero → es, mas → es
Swahîlî: lakini
Swêdî: men → sv, fast → sv
Şanî: သီႈတႄႉ (sīi tâ̰ae), သီႈလၵ်း (sīi lák), သေတႄႉ (sěe tâ̰ae), သေလၵ်း (sěe lák), ၵူၺ်းၵႃႈ (kóy kāa), ၵွႆးၵႃႈ (kóay kāa), ပွႆးၸိုင် (póay tsǔeng), ပွႆးလၵ်း (póay lák)
Şîngazîcayî: sha, lakini, amma
Tacikî: лекин (lekin), аммо → tg (ammo), вале (vale), агарчи (agarči), гарчи (garči)
Tagalogî: baga ma't, bagamat
Tamîlî: ஆனால் → ta (āṉāl)
Taşelhitî: macc (mish)
Tayî: แต่ → th (dtɛ̀ɛ), แต่ว่า → th
Tirkî: ama → tr, ancak → tr, fakat → tr, lakin → tr
Tîbetî: ཡིན་ན་ཡང (yin na yang)
Urdûyî: لیکن‎ (lekin), اگرچہ‎ (اgrch)
Ûkraynî: але́ (alé)
Viyetnamî: nhưng → vi, nhưng mà → vi, mà → vi
Volapûkî: ab → vo
Weylsî: er
Ximêrî: តែ → km (tae), ប៉ុន្តែ → km (pontae), ក៏ប៉ុន្តែ → km (kɑɑ pontae)
Yidîşî: אָבער‎ → yi (ober)
Yûnanî: μολονότι → el (molonóti), παρόλο → el (parólo), καίτοι → el (kaítoi), αν και → el (an kai)
ǃXóõ: xàbēkà, gúʻni tshòo

Daçek

lê

li wê
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
li wî
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
li wan
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ji wêjeya klasîk

Dara ku enqa bête ser
Belgek heye sih lê nebî
Kî j' ni'metê dê dit xeber — (Feqiyê Teyran, )

Bikaranîn

Lêkerên ku piştî lê/jê/tê/pê tên, di dema niha a bilanî(subjunctive) de bi- nastînin. Anku "lê bikim" na "lê kim", "li xwe bike" na "li xwe ke". Heman tişt herwisa gava bireser "xwe" dibe jî dibe ("xwe bigê!" na lê "xwe gê!"). Lê ev tenê bi lêkerên qalib req (stereotypical/kalıplaşmış) li kar e û ew jî dever bi dever diguhere, mesela hin kes dibêjin "lê binêre!, lê bigere!" hin kes jî "lê nêre!, lê gere!", bi taybetî ên hevedudanî û kurt û ên ku tim tim bi lêkerên ku tim tim wek lêkerên alîkar tên bikaranîn (wek tê xistin, pê xistin, li xwe kirin, jê kirin) "bi-"a rewşa bilanî dikeve.