çav
Binêre herwiha: cav
Bilêvkirin
biguhêreNavdêr
biguhêreZayenda nêr a binavkirî | ||
---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | çav | çav |
Îzafe | çavê | çavên |
Çemandî | çavî | çavan |
Nîşandera çemandî | wî çavî | wan çavan |
Bangkirin | çavo | çavino |
Zayenda nêr a nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | çavek | çavin |
Îzafe | çavekî | çavine |
Çemandî | çavekî | çavinan |
çav nêr, ç-ya nerm
- (anatomî) Herdu endamên leşê mirovan û heywanan yên pêdîtinê,
herdu organên leşî yên ku dinya pê tê dîtin.- Ger bedewî giyayek şên î narîn be, çav cotek guliyên geş e bi serî ve. Çav cotek şakaran e ko bi bilindahiya esmanan ve diçirise. Cotek cewherên birqok e, taca evîn û spehîtiyê dixemilîne. Du pencereyên ron in li gulistana giyanê. Çav du rûpel in ji pirtûkek pîroz, dagirtî bi peyvên qenc. Rastiyên jiyanê, sirrên dilî û razên derûnê bi tîpên nûranî tê de hatine nivîsîn. Gelo ma ji çav diyarkertir, ji çav watedartir, ji çav efsûnîtir çi berhemek giyanî, çi pirtûkek esmanî heye? Yek ji mucîzeyên çavan – wek berên bihadar – ew e ko ji hemî rengan peyda dibin. Hin çav mîna şevê reş in, hin şîn in nola feyrûz, hin jî dişibin çavên bazan, wek yaqûtan dibiriqin. — (Ebdullah Goran (1904–1962), wergerandin: Husein Muhammed, weşandin: Kovara Mehname*; Nefel.com 8/2011)
- Bi muhbet û eşq û xiroş
22. Cezbe hub e hub çavî ye
23. Mewcek ji behra hikmetê — (Feqiyê Teyran, )
Bi alfabeyên din
biguhêre- kurdî-erebî: چاڤ (edebiyata klasîk: چهڤ (çehv), چاڤ (çav))
- kurdî-krîlî: чав
Herwiha
biguhêreJê
biguhêre- (Lêker) çav girtin
- (Lêker) çav berdan
- (Lêker) çav kirin
- (Navdêr) çavdan
- (Navdêr) çavgirtin
- (Navdêr) çavberdan
- (Navdêr) çavkirin
- (Rengdêr) çavgirtî
- berbiçav
- berçav
- berçavk
- bêçav
- bêçavî
- bêçavîtî
Etîmolojî
biguhêreJi proto-aryayî *čášma, ji proto-hindûaryayî *čáĉšma, ji proto-hindûewropî *kʷéḱ-s-mn̥. Têkildarî çem ya hewramî, çim ya zazakî, çaw ya soranî û çaw / çew ya kurdiya başûrî.
- proto-îranî:
- sanskrîtî: çakşuş- ("çav")
- Çavkanî: Horn p.98 | Pokorny: 638 - 639
Bi zaravayên din
biguhêreWerger
biguhêre- Aasayî: ila-t
- Abauyî: nene
- Abxazî: а-ла (ā-lā)
- Adîgeyî: нэ (nă)
- Afarî: inti
- Afrîkansî: oog → af
- Aguarunayî: hii
- Akadî: 𒅆 m (īnu)
- Akanî: ani, anyiwa
- Alawayî: gulur
- Albanî: sy → sq
- Alêwîtî: dax̂
- Alviri-Vidari:
- Elwîrî-wîderî: چیشم (čišm)
- Almaniya navendî ya rojhilat: Aach nt
- Almaniya Pennsylvania: Aag nt
- Almanî: Auge → de nt
- Elmanîşî: Aug nt
- Altayiya başûrî: кӧс (kös)
- Amamî-oşimayiya bakurî: 目 (むぃー, mï̄)
- Amamî-oşîmayiya başûrî: 目 (むぃー, mï̄)
- Amharî: ዐይን n (ʿäyn)
- Apaçî:
- Apaçiya rojava: bidáá
- Apalayî: onu
- Aragonî: güello → an n, uello n
- Aramî:
- Arawak: akusi
- Arçî: лур
- Aromanî: oclju → roa-rup
- Arrernteyiya rojavayî: alknge
- Asamî: চকু (soku), আঁখি (ãkhi)
- Astûrî: güeyu → ast n
- Avarî: бер (ber)
- Aymarayî: naira
- Aynuyî: シㇰ (sik)
- Aytonî: တႃ
- Azerî: göz → az
- Bahnarî: măt
- Bajwayiya kendava rojava: moto
- Balînî: mata, aksa
- Bambarayî: ɲɛ̀
- Baskî: begi → eu
- Başkîrî: күҙ (küð)
- Batsbî: ბჵარკ (bōarḳ), ბωარკ (bωarḳ)
- Bau bidayuh: boton
- Belarusî: во́ка → be nt (vóka)
- Belûçî: چم (camm), چھم (cham), تیلگ
- Bengalî: চোখ → bn (cokh), চশম (côśôm), নয়ন → bn (nôẏôn), আঁখি → bn (ãkhi)
- Bextiyarî: تی (tē), تە (tē)
- Bîslamayî: ae
- Bonanî: nedong
- Bororoyî: joku
- Bretonî: lagad → br n, daoulagad → br pj
- Bugî: mata
- Bulgarî: око́ → bg nt (okó)
- Burmayî: မျက်စိ → my (myakci.)
- Buryatî: нюдэн (njuden)
- Buyî: dal, fusdal, legdal, ndanldal
- Cingphoyî: myi
- Conxayî: མིག་ཏོ (mig to)
- Çamicuroyî: ojki
- Çamiya rojhilatî: ꨟꨓꨩ (mưta’)
- Çeçenî: бӏаьрг (bʿärg)
- Çekî: oko → cs nt
- Çepangî: मीक् (mik)
- Çerokî: ᎠᎦᏙᎵ (agadoli)
- Çîçewayî: diso
- Çînî:
- Çutî: mə̆àt⁸
- Çuvaşî: куҫ (kuś)
- Dalmatî: uaclo n, vaclo
- Danmarkî: øje → da nt
- Darkinjungî: mikkang
- Divehî: ލޮަ (loަ)
- Dolganî: карак (karak)
- Dongşîangî: nudung
- Drungî: meq
- Dusuniya navendî: mato
- Eblaiteyî: 𒀀𒈾𒈾 (anana)
- Elfdalî: oga nt
- Endonezyayî: mata → id
- Erebî: عَيْن → ar m (ʿayn)
- Ermenî: աչք → hy (ačʻkʻ)
- Erzayî: сельме (selʹme)
- Esperantoyî: okulo → eo
- Estonî: silm → et
- Evenkî: эса (əsa)
- Eweyî: ŋku
- Extremaduranî: ohu
- Falayî: ollu
- Farefareyî: nifo
- Farisî: چشم → fa (čašm)
- Fatalukuyî: nina
- Fenîkî: 𐤏𐤍 (ʿn), 𐤏𐤉𐤍 (ʿyn)
- Ferî: eyga → fo nt
- Fîjî: mata → fj
- Fînî: silmä → fi
- Frankoprovansî: uey n
- Fransî: œil → fr n
- Friyolî: voli n
- Frîsiya bakur: uug nt
- Frîsî: each → fy
- Fulahî: yitere
- Gaelîka skotî: sùil m
- Gagawzî: göz
- Galîbî karîbî: onu
- Galîsî: ollo → gl n
- Gamîlaraayî: mil
- Geser-goromî: mata
- Gorontaloyî: mato
- Gotî: 𐌰𐌿𐌲𐍉 (augō)
- Gujaratî: આંખ → gu n (ā̃kha), નેણ (neṇ)
- Gurcî: თვალი → ka (tvali)
- Gutnişî: auga
- Guugu yimidhirrî: miil, walgul
- Guwaranî: resa, tesa
- Haîtî: je
- Hawayî: maka
- Hawsayî: idṑ → ha, ijiya
- Hereroyî: eho
- Higaononî: mata
- Hindî: आँख → hi m (ā̃kh), नैन → hi m (nain), नेत्र → hi m (netra), नयन → hi n (nayan), लोचन → hi n (locan), चक्षु → hi n (cakṣu), अक्षि → hi m (akṣi), नैना n (nainā), चश्म → hi n (caśma), ऐन → hi n (ain)
- Hîlîgaynonî: mata
- Hmongî: muag
- Holendî: oog → nl nt, kijker → nl n, gezichtsorgaan nt, oculus → nl n
- Îbanagî: mata
- Îbanî: mata
- Îbranî: עַיִן → he m (áyin)
- Îdoyî: okulo → io
- Îgboyî: anya
- Îlokanoyî: mata
- Îngilîziya kevn: ēage nt
- Îngilîzî: eye → en
- Îngriyî: silmä
- Îngûşî: бӏарг (bʿarg)
- Înterlîngua: oculo → ia
- Înuîtî: ᐃᔨ → iu
- Înupîakî: iri
- Îranunî: mata
- Îrlendî: súil → ga m
- Îrlendiya kevn: súil m
- Îstriyotî: uocio n
- Îtalî: occhio → it n
- Îu mienî: m'zing
- Îzlendî: auga → is nt
- Japonî: 目 → ja (め, me), 眼 → ja (め, me)
- Jarayî: mơta
- Javayiya kevn: mata
- Javayî: mripat, ꦩꦠ → jv
- Kabîlî: tiṭ m
- Kalalîsûtî: isi
- Kalencînî: konyak
- Kalmîkî: нүдн (nüdn)
- Kambaatayî: ille
- Kannadayî: ಕಣ್ಣು → kn (kaṇṇu)
- Kanuriyî: shim
- Kapampanganî: mata
- Kapverdî: odju
- Kaqçikelî: aq’awach
- Karaçay-balkarî: кёз
- Karakalpakî: kóz
- Karelî: silmä
- Karokî: yúup
- Kaşûbî: òkò nt
- Katalanî: ull → ca n
- Kaurnayî: miina
- Kavalanî: mata
- Keçwayî: ñawi → qu
- Keşmîrî: أچھ → ks (ạch), چٔشِم → ks (cạśim), نیٔتھٕر → ks (nyạthụr)
- Khasiyî: khmat
- Khinalugî: пил (pil)
- Khumi çinî: ämi
- Kirgizî: көз → ky (köz)
- Kîkongoyî: disu
- Kîkûyûyî: riitho, maitho
- Kîngalî: ඇස → si (æsa)
- Kînyarwandayî: jisho, ijisho
- Kîrîbatî: mata
- Komî-permyakî: син (sin)
- Konkanî: दोळो (doḷo)
- Koreyî: 눈 → ko (nun)
- Kornî: lagas
- Koryakî: лылалӈын
- Kumikî: гёз (göz)
- Ladakhiyî: མིག (mig)
- Ladînî: uedl
- Lakotayî: ištá
- Lamboyayî: mata
- Latgalî: acs n an m
- Latînî: oculus → la n
- Latviyayî: acs → lv m
- Lawsî: ຕາ → lo (tā)
- Lazî: toli, თოლი (toli)
- Lezgînî: вил (vil)
- Lingalayî: liso
- Lingaoyî: da¹
- Livvî: silmy
- Lîgûrî: éuggio n
- Lîtwanî: akis → lt m
- Lîvonî: sīlma
- Lombardî: occ, öcc
- Lueyî: ᦎᦱ (ṫaa)
- Lugandayî: liiso
- Luhyayî: chimoni, emoni
- Luiseñoyî: tíiwilash
- Luksembûrgî: A → lb nt
- Lundayehî: mateh
- Luoyî: wang'
- Maguindanaoyî: mata
- Makasaeyî: nana
- Makasarî: mata
- Makedonî: око → mk nt (oko)
- Makhuwayî: niitho
- Malagasî: maso → mg
- Malay:
- Malayalamî: കണ്ണ് → ml (kaṇṇŭ), നേത്രം → ml (nētraṃ)
- Maltayî: għajn → mt m
- Mançûyî: ᠶᠠᠰᠠ (yasa)
- Mandinkayî: ñaa
- Mangî: mat⁷
- Manksî: sooill m
- Mansakayî: mata
- Maorî: mata → mi, karu, kaikamo
- Maranaoyî: mata
- Maratî: डोळा → mr (ḍoḷā), नयन → mr (nayan), चक्षु → mr (cakṣu)
- Marî:
- Mariya rojhilatî: шинча
- Martuthunirayî: paniya, thurla
- Masayî: enkong'u m
- Mayayiya yukatekî: ich, wich
- Mecarî: szem → hu
- Megrelî: თოლი (toli)
- Melanauyiya navendî: mata
- Misrî:
(jrt m)
- Mînangkabawî: mato
- Mîrandî: uolho n
- Mogholî: nodun, nüdün
- Mokşayî: сельме (selʹme)
- Mongolî:
- Monî: မတ် (mòt)
- Moniya kevn: mɔt
- Moreyî: nifu
- Muongî: măt
- Mwanî: riso
- Nahwatliya klasîk: īxtli
- Nahwatlî: ixtli → nah, ixtelolohtli, ixtetl
- Namayî: mûs
- Nambasiya mezin: m'ata
- Nanayî: насал (nasal), нисала (nisala), ӈасар (ŋasar), исал (isal),
- Napolîtanî: uocchio n
- Navajoyî: anááʼ
- Nawrûyî: eme → na
- Naxî: mieq
- Nedersaksî: Oog → nds nt
- Nepalî: आँखा → ne (ā̃khā)
- Newarî: mi khā
- Nîvxî: няӽ (ņaẋ)
- Nobiin:
- Nîwî: mata
- Nogayî: коьз (köz)
- Normandî: yi n
- Norsiya kevn: øgha, auga
- Norwecî:
- Nuerî: waŋ
- Nupeyî: eyé
- Ojibweyî: nishkiinzhig
- Okînawanî: 目 (みー, mī)
- Oksîtaniya kevn: olh n
- Oksîtanî: uèlh → oc n
- Oriyayî: ଆଖି (akhi)
- Oromoyî: ija → om
- Osetî: цӕст (cæst)
- Osmanî: عین (ayn), چشم (çeşm), قاراق (karak), گوز (göz)
- Oygurî: كۆز → ug (köz)
- Ozbekî: koʻz → uz
- Pa'o karen: မဲ့
- Pacohî: mát
- Palawî: mad
- Palî: akkhi nt
- Papyamentoyî: wowo
- Peştûyî: سترګه (starga)
- Piedmontîsî: euj n
- Pijînî: ae
- Pîpîlî: -ish, -ix
- Pîttcantcatcarayî: kuṟu
- Plodîşî: Uag nt
- Polabî: våťü nt
- Polonî: oko → pl nt
- Portugalî: olho → pt n
- Powhatan: meskinsek; neskinsek ; keskinsek
- Prusiya kevn: ackis
- Puncabî: ਅੱਖ → pa m (akkha)
- Qazaxî: көз → kk (köz)
- Qiptî:
- Rajasthanî: आंखड़ल्यां (āṅkhaṛlyā̃)
- Rapanuyî: mata
- Rawangî: ne
- Rohingyayî: suk
- Romagnolî: òcc n
- Romancî: egl n, îgl, îl, ögl
- Romanî: jakh m
- Romanyayî: ochi → ro n
- Rusî: глаз → ru n (glaz), о́ко → ru nt (óko)
- Rusînî: о́ко nt (óko)
- Rutulî: ул (ul)
- S'gaw karenî: မဲာ် (meḥ), i-jīsho
- Sahoyî: inti
- Samî:
- Samiya înarî: čalme
- Samoayî: mata → sm
- Samogîtî: akis m
- Sanskrîtî: नेत्र → sa nt (netra), नयन → sa nt (nayana), लोचन → sa nt (locana), चक्षुष् → sa (cakṣuṣ), अक्षि → sa nt (ákṣi)
- Santalî: ᱢᱮᱫ (met’)
- Sardînî: ociu, oclu, ocru, ogiu, oglu
- Sardînî: ogu n
- Sebopî: aten
- Sebwanoyî: mata
- Sicîlî: occhiu → scn n
- Sidamoyî: ille
- Silesî: uoko nt
- Sindhî: اک → sd m (akh), अख (akh)
- Sirananî: ai
- Sirboxirwatî: oko → sh
- Sîlhetî: ꠌꠃꠈ (soukó)
- Slaviya kevn:
- Slaviya rojavayî ya kevn: око nt (oko)
- Slovakî: oko → sk nt
- Slovenî: oko → sl nt
- Slovînsî: vʉ̀ɵ̯kɵ
- Somalî: indho, il
- Sorbî:
- Sotoyiya başûr: leihlo
- Spanî: ojo → es n
- Sukumayî: liisǒ
- Sundanî: panon → su, soca → su
- Sûmerî: 𒅆 (IGI)
- Svanî: თე (te)
- Swahîlî: jicho → sw
- Swazî: lî-só, lihlo → ss, émêhlo
- Swêdî: öga → sv nt
- Şanî: တႃ (tǎa)
- Şerpayî: མིག
- Şonayî: ziso
- Şorî: қарақ (qaraq)
- Tàyî: tha
- Tabasaranî: ул (ul)
- Tacikî: чашм → tg (čašm)
- Tagal murutî: mato
- Tagalogî: mata → tl
- Tahîtî: mata
- Talişî: چم (cam)
- Tamîlî: கண் → ta (kaṇ)
- Tangutî: 𗑉
- Taosî: cínemą
- Tarantinoyî: uècchije n
- Tarifitî: tiṭ m
- Tatî: çüş
- Tausugî: mata
- Tay dam: ꪔꪱ
- Tayiya bakurî: ᨲᩣ
- Tayî: ตา → th (dtaa)
- Tayî nüa: ᥖᥣ (taa)
- Tedim çinî: mit
- Telûgûyî: కన్ను → te (kannu), నేత్రము → te (nētramu)
- Ternateyî: lako
- Teteriya krîmî: köz
- Teterî: күз → tt (küz)
- Tetûmî: matan
- Tidoreyî: lao
- Tigrînî: ዓይኒ → ti (ʿayni)
- Timugon murutî: mato
- Tirkî: göz → tr
- Tirkmenî: göz
- Tiwî: -akirli-
- Tîbetî: མིག (mig), སྤྱན (spyan)
- Tofalarî: карак (qaraq)
- Tokelawî: mata
- Tokpisinî: ai → tpi
- Toku-no-şîmayî: 目 (むぃー, mï̄)
- Tolî: nan
- Tongî: mata
- Torangî: gieuil
- Toxarî A: ak
- Toxarî B: ek
- Tswanayî: leitlhô
- Tumbukayî: jiso
- Tupînambayî: esá (t-)
- Tuteloyî: tasui
- Tuvanî: карак (karak)
- Tzotzîlî: satil
- Udî: пул (pul)
- Udmurtî: синь (sinʹ)
- Ugarîtî: 𐎓𐎊𐎐 (ʿyn)
- Urdûyî: آنکھ → ur m (ā̃ṅkh), نین (nain), عین n (’ain)
- Ûkraynî: о́ко → uk nt (óko)
- Vendayî: iṱo
- Venîsî: òcio → vec
- Viyetnamî: mắt → vi
- Volapûkî: log → vo
- Votî: silme
- Walîsî: mata
- Walonî: ouy → wa n, iy → wa n
- Wambayayî: murlu
- Warayî: matá
- Warlpirî: milpa
- Weylsî: llygad → cy
- Wîlamowî: aojg
- Wînnebagoyî: hišjasu
- Wolofî: bët → wo
- Xakasî: харах (xarax)
- Ximêrî: ភ្នែក → km (pnɛɛk)
- Xosayî: iliso
- Yagarayî: mil
- Yakutî: харах (xarax)
- Yamanayî: tala
- Yamî: mata
- Yidîşî: אויג → yi nt (oyg)
- Yiyiya siçuwayî: ꑓ
- Yorubayî: ojú
- Yupîkiya navendî: ii
- Yûnanî: μάτι → el nt (máti), οφθαλμός → el n (ofthalmós), όμμα → el nt (ómma), ομμάτιον → el nt (ommátion)
- Zêlandî: oôge nt
- Zhuangî: da, ha, ra
- Zouyî: mit
- Zuluyî: iso → zu 5 an 6, ihlo → zu 5 an 6
- ǃXóõ: !ʻûĩ
Navdêr
biguhêreçav