çav

Kurdî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /t͡ʃʌːv/

• Deng (Amed)

• Kîtekirin: çav
• Beşavend: -ɑːv

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	çav	çav
Îzafe	çavê	çavên
Çemandî	çavî	çavan
Nîşandera çemandî	wî çavî	wan çavan
Bangkirin	çavo	çavino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	çavek	çavin
Îzafe	çavekî	çavine
Çemandî	çavekî	çavinan

Çavek

çav nêr, ç-ya nerm

1. Herdu endamên leşê mirovan û heywanan yên pêdîtinê,
   herdu organên leşî yên ku dinya pê tê dîtin.
   • Ger bedewî giyayek şên î narîn be, çav cotek guliyên geş e bi serî ve. Çav cotek şakaran e ko bi bilindahiya esmanan ve diçirise. Cotek cewherên birqok e, taca evîn û spehîtiyê dixemilîne. Du pencereyên ron in li gulistana giyanê. Çav du rûpel in ji pirtûkek pîroz, dagirtî bi peyvên qenc. Rastiyên jiyanê, sirrên dilî û razên derûnê bi tîpên nûranî tê de hatine nivîsîn. Gelo ma ji çav diyarkertir, ji çav watedartir, ji çav efsûnîtir çi berhemek giyanî, çi pirtûkek esmanî heye? Yek ji mucîzeyên çavan – wek berên bihadar – ew e ko ji hemî rengan peyda dibin. Hin çav mîna şevê reş in, hin şîn in nola feyrûz, hin jî dişibin çavên bazan, wek yaqûtan dibiriqin. — (Ebdullah Goran (1904–1962), wergerandin: Husein Muhammed, weşandin: Kovara Mehname*; Nefel.com 8/2011)
   • Bi muhbet û eşq û xiroş
     22. Cezbe hub e hub çavî ye
     23. Mewcek ji behra hikmetê — (Feqiyê Teyran ~1620)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: چاڤ
• (edebiyata klasîk): چهڤ‎ (çehv), چاڤ‎ (çav)

Herwiha

• çehv
• çaw

Jê

• (Lêker) çav girtin
• (Lêker) çav berdan
• (Lêker) çav kirin

• (Navdêr) çavdan
• (Navdêr) çavgirtin
• (Navdêr) çavberdan
• (Navdêr) çavkirin
• (Rengdêr) çavgirtî
• berbiçav
• berçav
• berçavk
• bêçav
• bêçavî
• bêçavîtî

• bêçavtî
• biçav
• çarçav
• çavbel
• çavbelek
• çavbeloq
• çavbeq
• çavbirçî
• çavbirçîtî
• çavbirsî
• çavbirsîtî
• çavbîn
• çavçavî
• çavdêr
• çavdêrî
• çavgeş
• çavgirtin
• çavik
• çavî
• çavîtî
• çavinî
• çavînî

• çavjeng
• çavkanî
• çavkirin
• çavkirî
• çavkor
• çavmayîn
• çavnas
• çavnasî
• çavnebar
• çavreş
• çavrijîn
• çavsor
• çavsorî
• çavsorîtî
• çavsortî
• çavşikestandin
• çavşikestin
• çavşikestî
• çavşikestîtî
• çavşil
• çavşilokî
• çavşîn
• çavşînk
• çavşîr
• çavteng
• çavtêr
• goçav
• çavtuj
• çavzer
• çavpêl
• çavzîq
• çavdûçik
• çavşîrtik
• çavperçiftî

Etîmolojî

Ji proto-aryayî *čášma, ji proto-hindûaryayî *čáĉšma, ji proto-hindûewropî *kʷéḱ-s-mn̥. Têkildarî çem ya hewramî, çim ya zazakî, çaw ya soranî û çaw / çew ya kurdiya başûrî.

• proto-îranî:
  • avestayî: çeşmen- ("çav")
  • pehlewî: çeşme ("çav")
    • farisî: çeşm ("çav")
  • partî: ç'ş'm ("çav")
  • sogdî: ç'şm'y ("çav")
  • belûçî: çem ("çav")
  • partî: çeşm ("çav")
  • kurmancî: çehv > çav ("çav")
  • soranî: çaw ("çav")
  • hewramî: çem ("çav")
  • zazakî: çim ("çav")
• sanskrîtî: çakşuş- ("çav")

Çavkanî: Horn p.98 | Pokorny: 638 - 639

Bi zaravayên din

• Soranî: çaw
• Feylî: çaw, çew
• Lekî: çem
• Hewramî: çem
• Zazakî: çim (n)

Werger

• Afrîkansî: oog → af
• Astûrî: güeyu → ast nêr
• Erebî: ^?البصارة‎ → ar, ^?البصاصة‎ → ar, ^?البصر‎ → ar, ^?الزئم‎ → ar, ^?العین‎ → ar, ^?اللاحظة‎ → ar, ^?المقلـة‎ → ar, ^?الناظر‎ → ar, ^?الناظرة‎ → ar, ^?النظر‎ → ar, ^?النفــس‎ → ar, ^?باصرة‎ → ar, ^?عين‎ → ar
• Azerî: göz → az
• Baskî: begi → eu
• Bembayî: íli-insó → bem
• Bretonî : lagad → br nêr, pirjimar: daoulagad
• Bulgarî: око → bg (oko) nêtar
• Çekî: oko → cs nêtar
• Çînî: 眼睛 (yǎn.jīng)
• Tirkî: ^?gözlü → tr
• Danmarkî: øje → da nêtar
• Almanî: Auge (de) [1], Auge → de nêr
• Erebî: عَين (ʿayn)
• Esperantoyî: okulo → eo
• Estonî: silm → et
• Farisî: ^?چِشم‎ → fa, چِشم (češm), دیده‎ → fa, اندام بینایی‎ → fa, بصر‎ → fa, چشم‎ → fa
• Fînî: silmä → fi
• Fransî : œil → fr nêr, pirjimar: yeux
• Frîsî : each → fy, pirjimar: eagen
• Galîsî: ollo → gl
• Guwaranî: esa (t-)
• Holendî: oog → nl nêtar, kijker → nl
• Mecarî: szem → hu
• Indonezî: mata → id
• Inglîzî: eye → en, oculo- → en, ophthalmo- → en, opto- → en, orb → en, winker → en, optic → en
• Înterlîngua: oculo → ia, oculo → ia nêr
• Înuîtî: iji → iu
• Îtalî: occhio → it nêr
• Îzlendî: auga → is
• Japonî: 目 → ja (め, me)
• Katalanî: ull (ca) [1]
• Qazaxî: көз → kk (köz)
• Kirgizî: көз → ky (köz)
• Koreyî: 눈 (nun)
• Korsîkayî : ochjo → co nêr, pirjimar: ochji
• Sirboxirwatî: oko → sh nêr
• Latînî: oculus → la nêr
• Mayayiya yukatekî: ich
• Norwecî: øye → no
• Oksîtanî: uèlh → oc
• Polonî: oko → pl nêtar
• Portugalî: olho → pt nêr
• Romanyayî: ochi → ro nêr
• Rusî: глаз (glaz)
• Samiya bakurî: čalbmi → se
• Sicîlî : occhiu → scn, pirjimar: occhi
• Sirboxirwatî: око (oko)
• Slovakî: oko → sk nêtar
• Slovenî: oko → sl nêtar
• Spanî: ojo → es nêr
• Swahîlî: jicho → sw
• Swazî: lî-só → ss
• Swêdî: öga → sv nêtar
• Tîbetî: མིག་ (mig), སྤྱན་ (spyan)
• Tirkî: göz → tr, ayn → tr
• tokipona: oko
• Tupînambayî: esá (t-)
• Ûkraynî: око (óko)
• Weylsî: llygad → cy
• Yûnanî: μάτι (máti), οφθαλμός (ofŧalmós)
• Yidîşî: אױג (oyg)
• Zazakî: çim → diq

Tirkî

Navdêr

çav

1. Deng, navûdeng, nûçe
2. têrmaş (kîrê heywanên mîna ker, hesp û hwd.)