Binêre herwiha: Hewa
Hewa. hewa mê
esman û cihên dî yên vala li raserî erdê
gazên seqayê anku atmosferê pêk tînin (nîtrojen û oksîjen )
seqayê derve
seqayê em nefes dikin
livîna li raserî erdê
rewşa seqayî (baran û berf û ba û ewr û sarma û germa yan yek yan hin ji wan)
ba Ji wêjeya klasîk
biguhêre
Enqa ne şigara kes e davan tu biçîn ver Dava ko li 'enqa tu vedî bad-i hewa girt Herkes seherê talibê tiştek bi çimen hat — (Melayê Cizîrî , Dîwana Melayê Cizirî , ~1640 ) Bi alfabeyên din
biguhêre
Hevreha soranî ھەوا ( hewa ) , farisî هوا ( heva ) , pehlewî heva , hexamenişî hveyav- ji zimanên îranî , ji hu- (baş , xweş , bixêr - binere "huner , horî ") + *-veyav (ba ), bide ber avestayî vaytî- , sanskrîtî वायु ( vayû , “ ba ” ) hemû ji proto-hindûewropî *h₂wḗh₁- ( “ ba hatin ” ) ku herwiha serekaniya ba ya kurdî ye jî. هَوَاء ( hawāʾ ) ya erebî, hava ya tirkî, ہوا ( heva ) ya urdûyî, हवा ( heva ) ya hindî, ਹਵਾ ( heva ) ya puncabî û hewa ya swahîlî ji zimanên îranî hatine wergirtin.
Abazayî : хӏауа ( ḥāwā )
Abenakî : awan
Abxazî : аҳаир ( āḥāir )
Adîgeyî : жьы ( ž̍ə )
Afrîkansî : lug → af
Albanî : gaft n , ajër → sq n
Almaniya Pennsylvania : Luft
Almanî : Luft → de m
Elmanîşî : Luft m
Altayiya başûrî : кей ( key ) , јел ( ǰel )
Amharî : አየር n ( ʾäyär )
Aramî :
Siryaniya klasîk : ܐܐܪ g ( ʾāʾar ) , ܦܘܚܐ n ( pawḥā )
Aromanî : aerã m , air nt
Asamî : বায়ু ( bayu )
Astûrî : aire → ast n
Avarî : гьава ( hawa )
Azerî : hava → az
Baskî : aire → eu
Başkîrî : һауа ( hawa )
Bayerî : luft
Belarusî : паве́тра nt ( pavjétra )
Bengalî : বায়ু → bn ( baẏu )
Bretonî : aer → br m
Bulgarî : въ́здух n ( vǎ́zduh )
Burmayî : လေ → my ( le )
Buryatî : агаар ( agaar )
Çamicuroyî : timili
Çeçenî : хӏаваъ ( hawaʾ )
Çekî : vzduch → cs n
Çerokî : ᎤᏃᎴ ( unole )
Çînî :
Kantonî : 空氣 ( hung1 hei3 )
Dunganî : кунчи ( kunči )
Hakkayî : 空氣 ( khûng-hi )
Mandarînî : 空氣 → zh ( kōngqì )
Min dongî : 空氣 ( kŭng-ké )
Minnanî : 空氣 → zh-min-nan ( khong-khì )
Wuyî : 空氣 ( khon qi )
Çuvaşî : сывлӑш ( syvlăš )
Dalmatî : aria
Danmarkî : luft → da g , atmosfære → da g
Dargwayî : гьава ( hava )
Divehî : ވައި → dv ( vai )
Erebî : هَوَاء → ar n ( hawāʾ )
Erebiya misrî : هوا n ( hawā )
Erebiya fasî : هْوا n ( hwa )
Ermenî : օդ → hy ( ōd )
Erzayî : кошт ( košt )
Esperantoyî : aero
Estonî : õhk → et
Evenî : воздух ( wozduh ) , нулун ( nulun ) , эдэн ( ədən )
Farisî : هوا → fa ( havâ ) , جو → fa ( javv )
Ferî : luft m
Fînî : ilma → fi
Fransî : air → fr n
Friyolî : aiar n , ajar n
Frîsî : loft , lucht
Gaelîka skotî : adhar n , àidhear n , àile n , gaoth m , iarmailt m
Gagawzî : hava
Galîsî : aire → gl n , ar → gl n
Gujaratî : વાયુ → gu ( vāyu )
Gurcî : ჰაერი → ka ( haeri )
Guwaranî : yvytu
Hawayî : ea
Hawsayî : iska → ha
Higaononî : kalamag
Hindî : हवा → hi m ( havā ) , वायु → hi m ( vāyu )
Hîlîgaynonî : hangin
Hmongî : cua
Holendî : lucht → nl m
Indonezî : udara → id
Iştihardî : havä
Îbranî : אוויר / אֲוִיר → he n ( avír )
Îdoyî : aero → io
Îgboyî : ekuku
Îngilîziya kevn : lyft m
Îngilîzî : air → en
Îngriyî : vozduha , luhti
Îngûşî : фо ( fo )
Înterlîngua : aere
Îrlendî : aer → ga n
Îtalî : aria → it m
Îzlendî : loft → is nt
Japonî : 空気 → ja ( くうき, kūki ) , 天空 → ja ( てんくう, tenkū )
Kabardî : хьэуа ( ḥăwā )
Kalalîsûtî : silaannaq
Kalmîkî : аһар ( ahar )
Kannadayî : ಗಾಳಿ → kn ( gāḷi ) , ವಾಯು → kn ( vāyu )
Karaçay-balkarî : хауа
Karakalpakî : xawa
Karelî : ilma
Kaşûbî : lëft n
Katalanî : aire → ca n
Keçwayî : wayra → qu
Kirgizî : аба → ky ( aba )
Kîkûyûyî : rĩera 5
Kîngalî : වාතය → si ( wātaya )
Koreyî : 공기 → ko ( gonggi )
Kornî : ayr n
Korsîkayî : aria → co
Kumikî : гьава ( hawa )
Lakî : гьава ( hawa )
Latgalî : gaiss
Latînî : aer → la n
Latviyayî : gaiss → lv n
Lawsî : ອາກາດ ( ʼā kāt )
Lezgînî : гьава ( hava )
Lîtwanî : oras → lt n
Luksembûrgî : Loft m
Makedonî : воздух n ( vozduh )
Malagasî : rivotra → mg
Malayalamî : വായു → ml ( vāyu )
Malecite-passamaquoddyî : ewon inan
Malezî : udara → ms , hawa
Maltayî : arja m
Manksî : aer m
Maorî : hau → mi , hau takiwā
Maorî : āngi
Mapuçî : neyenmapu
Maratî : हवा ( havā )
Mariya rojhilatî : юж
Mecarî : levegő → hu
Misrî : (ṯꜣw n ), (nf n )
Mîrandî : aire n
Mohawkî : ówera
Mokşayî : кожф ( kožf )
Mongolî :
Kirîlî: агаар → mn ( agaar )
Nahwatlî : ejekatl → nah
Navajoyî : níłchʼi
Nedersaksî :
Almaniya jêrîn a almanî : luff , luft
Nenetsiya tundra : инд’
Nepalî : हावा → ne ( hāwā )
Normandî : air n
Norwecî :
Norweciya bokmålî : luft → no n an m
Norweciya nînorskî : luft → nn m
Oksîtanî : aire → oc n , ària → oc
Oriyayî : ବାୟୁ → or ( bayu )
Osetî : уӕлдӕф ( wældæf )
Osmanî : هوا ( havâ ) , جو ( cevv )
Oygurî : ھاۋا ( hawa )
Ozbekî : havo → uz
Partî : havä
Pehlewî : havä
Peştûyî : هوا → ps ( hawā )
Polonî : powietrze → pl nt
Portugalî : ar → pt n
Puncabî : ਹਵਾ ( havā ) , ਵਾਯੂ ( vāyū )
Qazaxî : ауа ( aua )
Qiptî : ⲁⲏⲣ n ( aēr ) , ⲛⲓϥⲓ n ( nifi ) , ⲁⲏⲣ n ( aēr ) , ⲛⲓϥⲉ n ( nife )
Romancî : ajer , aria , leer
Romanyayî : aer → ro nt , văzduh → ro n , eter → ro n , atmosferă → ro m
Rusî : во́здух n ( vózdux ) , пове́трие nt ( povétrije )
Rusînî : воздух n ( vozdux )
Samiya bakurî : áibmu
Samoayî : 'ea
Sanskrîtî : वायु → sa ( vāyu ) , वात → sa ( vāta )
Sardînî : aera , àeri , àghera , àiri , ari , ària
Sebwanoyî : hangin
Sicîlî : aria → scn m , ariu → scn n
Silesî : luft n , powjytře nt
Sindhî : ھوا → sd ( havā )
Sirboxirwatî :
Kirîlî: ва̀здӯх , зра̑к n
Latînî: vàzdūh → sh n , zrȃk → sh n
Slaviya kevn :
Kirîlî: въздоухъ n ( vŭzduxŭ )
Slaviya rojavayî ya kevn : аѥръ n ( ajerŭ )
Slovakî : vzduch n
Slovenî : zrak → sl n
Somalî : hawo
Sorbî:
Sorbiya jêrîn : pówětš n
Sorbiya jorîn : powětr n
Spanî : aire → es n
Svanî : ჰაჲერ ( hayer )
Swahîlî : hewa → sw
Swêdî : luft → sv g , atmosfär → sv g
Şorî : чел
Tabasaranî : гьава ( hava )
Tacikî : ҳаво → tg ( havo )
Tagalogî : hangin → tl , ere
Tamîlî : வாயு → ta ( vāyu ) , காற்று → ta ( kāṟṟu )
Tatiya cihû : гьово ( hovo )
Tatî : гьово
Tayî : อากาศ → th
Telûgûyî : గాలి → te ( gāli ) , వాయువు → te ( vāyuvu )
Temazîxtiya atlasa navendî : ⴰⴹⵓ ( aḍu )
Teteriya krîmî : ava
Teterî : һава → tt ( hawa )
Tigrînî : ኣየር ( ʾayär )
Tirkî : hava → tr
Tirkmenî : howa , asman → tk
Tîbetî : རླུང ( rlung )
Tupînambayî : ybytu
Tuvanî : агаар ( agaar )
Udmurtî : воздух ( vozdux ) , омыр ( omyr )
Urdûyî : ہوا m ( havā ) , وایو m ( vāyu )
Uteyî : nɨ'gar
Ûkraynî : пові́тря nt ( povítrja )
Venîsî : aria → vec m , aiere n , agere n
Vepsî : il’m
Viyetnamî : không khí → vi
Volapûkî : lut → vo
Walonî : air → wa m
Weylsî : awyr → cy g
Wolofî : péex
Xakasî : кии ( kii )
Ximêrî : អាកាស → km ( ʼaakaah )
Xosayî : umoya
Yakutî : салгын ( salgın )
Yidîşî : לופֿט m ( luft ) , אַוויר n ( aver )
Yorubayî : òfúrufú
Yûnanî : αέρας → el n ( aéras )
Kevn: ἀήρ n ( aḗr ) , αἰθήρ n ( aithḗr )
Zhuangî : hoengheiq , hoeng , heiq
Zuluyî : umoya → zu 3
Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.