jin

 Binêre herwiha: jîn û Jîn

Kurdî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /ʒɪn/

• Deng (Amed)

• Deng (Bidlîs)

• Kîtekirin: jin
• Beşavend: -ɪn

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	jin	jin
Îzafe	jina	jinên
Çemandî	jinê	jinan
Nîşandera çemandî	wê jinê	wan jinan
Bangkirin	jinê	jinino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	jinek	jinin
Îzafe	jineke	jinine
Çemandî	jinekê	jininan

çend jin

jin mê

1. Mirovên mê (bi taybetî yên mezin).

   Hevmane: xanim, afret, kuflet, kulfet, pîrek

   Jornav: mirov

   jineke ciwan / cehêl, jineke navsere, jineke pîr

   Du jin û sê zelam bûn.

   Êdî ne keçik e, bûye jin.

   • Dîtin ko şer kete nêzûka malan, ew jin jî bi wan istûnkonan diçine şerî û yariya mêran dikin. — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 46, ISBN 9789944360678)
2. Kesa zewicî, kesa şûkirî, hevsera mêrekî, hevjîna zelamekî.

   Hevmane: kebanî, kevanî, bermalî, pîrek, kuflet, kulfet, zewce

   Jornav: hevjîn, hevser, jinûmêr

   Ew û jina xwe hatin.

   Jina wî ne kurd e.

   Jina Azadî keça Şemsedînî ye.

   • Wî kêfxweşî û bextewerî bi jina xwe re nedîtibû, lê bi awayekî giştî, ew hînî wê bûbû û jiyana xwe wilo pê re derbas dikir. — (Biyanî, Albert Camus, Weşanên Nûdem)
3. yê ku jiyanê diafirîne.

Ji wêjeya klasîk

• Şiklê ku we dîtî bêmeal e
  Meyla we bi qismê jin mehal e
  Meyla beşerî beşer divêtin— (Mem û Zîn ~1692, Ehmedê Xanî)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: ژن
• kurdî-krîlî: жьн

Herwiha

• jink
• jinik
• jinkok (“ji bo jinên nejidil yan zahirî, jinên ku karên xwe nejidil dikin”)

Jêrnav

• bîjin
• dayik
• hewî
• pîrejin

Jê

 

• jinane
• jinbaz
• jinbazî
• jinik
• jinkî
• jinnas
• jinnasî
• jinparêz
• jinparêzî
• jinperist
• jinperistî
• jinperwer
• jinperwerî
• jinzan
• jinzanî
• jinî
• jinûmêr
• jinûmêrî

Binêre herwiha

• mêr
• zelam
• dayik
• keç
• qîz
• xama
• zerî

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *gʷḗn, forma çemandî ya *gʷnéh₂-. Hevreha soranî ژن‎‎ (jin‎), kurdiya başûrî jin, lekî jin, jen, goranî/hewramî jenî, zazakî cenî, cinî, partî 𐫋𐫗‎ (j'n), belûçî جن‎ (cen), farisî زن‎ (zen), tacikî зан (zan), pehlewî 𐫉𐫗‎ (zen), bextiyariya kevn ζινο (zino), avestayî 𐬘𐬇𐬥𐬌‎ (jə̄ni, /ceni/) û 𐬘𐬀𐬌𐬥𐬌‎ (jaini, /ceyni/) û 𐬘𐬄𐬥𐬌‎ (jąni, /ceni/) û 𐬔𐬆𐬥𐬁‎ (gənā) û 𐬖𐬆𐬥𐬁‎ (γənā), sanskrîtî जनि (jani) (jáni), osetî зæнæг (zarok, dûndeh), rusî жена́ (žená) (žená, /jêna/), bulgarî жена́ (žená, /jêna/), çekî û slovakî žena, serbokroatî жѐна / žèna, polonî żona, yûnaniya kevn γυνή (gunḗ) (gunê), ermenî կին (kin) (kin), swêdî kvinna, norwecî kone, danmarkî kvinde, inglîzî queen ("şabanû, qiralîçe")...

Berovajî baweriya berbelav, ne hevreha peyvên jîn, jiyan e.

Hevwateyên wê afret, kulfet / kufelet, hurmet ji erebî hatine wergirtin û wek li cihê peyva "jin" hatine bikaranîn ji ber ku "jin" peyveke nîv-tabû ye/bû.

Çavkanî

• Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
• Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg
• Lubotsky, Alexander. Indo-Aryan inherited lexicon . University of Leiden.
• MacKenzie, David Neil, The dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon) Grammatical sketch, texts, and vocabulary, Kommissionaer: Munksgaard (København), 1966
• Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959
• The Tower of Babel - An Etymological Database Project [Birca Babilê - Projeyeke Danegeha Etîmolojî] (bi inglîzî û rûsî): http://starling.rinet.ru/
• Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
• Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em

Bi zaravayên din

• Soranî: jin, afret
• Kurdiya başûrî: jin
• Lekî: jin, jen
• Hewramî: jenî
• Zazakî: cenî, cinî

Werger

mirovên mê (1)

• Aasayî: maeet, mayeet
• Afrîkansî: vrou → af
• Akadî: 𒊩 (sinništu, MUNUS)
• Alabamayî: tayyi
• Albanî: grua → sq
• Alêwîtî: ayagax̂
• Apaçiya deştan:
  • Apaçiya rojava: isdzánhń (-’isdzą’)
  • Çîrîkawayî: ’isdzán
  • Xîkarîyayî: ch’eekéé
• Aramî: ܐܢܬܬܐ‎‎ (ʔantətɑʔ)
• Astûrî: muyer → ast
• Balanta-ganjayî: anín
• Bambarayî: muso
• Baskî: emakume → eu
• Başkîrî: ҡатын (qatïn)
• Bayerî: Frau
• Belarusî: жанчына (žančyna)
• Temazîxtiya atlasa navendî: ⵜⴰⵎⵖⴰⵔⵜ m (tamɣart), ⵜⴰⵡⵜⵎⵜ m (tawtmt)
• Bretonî: maouez → br
• Bulgarî: жена → bg (jena)
• Çekî: žena → cs
• Çînî: 妇女 → zh (fùnǚ), 女人 → zh (nǚrén)
• Çolyanî: ssánakh (pirjimar ssánayal), humédhikh (pirjimar humédhyal), horúrakoi (pirjimar horúrayal)
• Çuvaşî: хĕрарăм (hĕrarăm)
• Damariya rojhilat: ˈhat
• Danmarkî: kone → da
• Dogonî: janna
• Almanî: Frau → de
• Erebî: امرأة‎ (imre-e)
• Ermenî: կին → hy (kin) (kin)
• Erzayî: ава (ava)
• Esperantoyî: virino → eo
• Farisî: زن‎ → fa (zan)
• Farisî: زن‎ → fa (zen)
• Fenîkî: 𐤕𐤔𐤀‎ (’št)
• Ferî: kvinna → fo
• Fînî: nainen → fi
• Flamiya rojava: wuuf
• Frankoprovansî: fèna
• Fransî: femme → fr m
• Fransiya kevn: fame, femme, feme
• Frîsî: frou → fy
• Fulahî: debbo
• Gaelîka skotî: bean → gd
• Gagawzî: karı, kadın, avrad
• Gotî: 𐌵𐌹𐌽𐍉 m (qinō)
• Grîkoyî: jinèka
• Gurcî: ქალი → ka (k’ali), დედაკაცი (dedakac’i)
• Haîtî: fanm
• Holendî: vrouw → nl
• Îdoyî: muliero → io
• Inglîzî: woman → en
• Inglîziya kevn: wif
• Înuîtî: ᐊᕐᓇᖅ (arnaq)
• Îrlendî: bean → ga
• Îtalî: donna → it, femmina → it
• Îzlendî: kona → is m
• Japonî: 女 → ja (onna), 女の人 → ja (onna no hito), 女性 → ja (josei)
• Kabîlî: tameṭṭut
• Karaçay-balkarî: тиширыу
• Katalanî: dona → ca
• Kirgizî: аял → ky (ayal)
• Komorî: mutru-mama, ɓweni (bweni)
• Koreyî: 여자 → ko (yeoja), 여성 → ko (yeoseong)
• Korsîkayî: femina, donna → co
• Kotavayî: ayikya
• Kumikî: къатын (qatın)
• Yakutî: дьахтар (caxtar)
• Latînî: femina → la ; mulier → la
• Latviyayî: sieviete → lv
• Lingalayî: mwǎsí → ln
• Luksembûrgî: Fra → lb m
• Malagasî: vehivavy → mg
• Malayalamî: സ്ത്രീ → ml (strī), പെണ്ണ് → ml (peṇṇŭ), നാരി → ml (nāri), അംഗനാ (aṅganā)
• Malezî: wanita → ms
• Maorî: wāhine
• Mayayiya yukatekî: ko’olel, xch’uup
• Mecarî: nő → hu ; asszony → hu
• Misrî: 𓊃𓏏𓁐
• Mohawkî: iakón:kwe
• Mokşayî: ава (ava)
• Nlûyî: ǀeeki
• Normandî: fème, fome, femme
• Norweciya bokmålî: kvinne → no
• Norweciya nînorskî: kvinne → no
• Oksîtanî: femna → oc, femma, femena
• Polonî: kobieta → pl
• Portugalî: mulher → pt, femea
• Qazaxî: әйел → kk (äyel)
• Romanyayî: femeie → ro
• Rusî: женщина → ru (jenchtchina)
• Samiya bakurî: nisu, nissonolmmoš
• Sanskrîtî: महिळा → sa (mahiḷā), महती → sa (mahatī), योषित् → sa (yoṣit), स्त्री → sa (strī), अङ्गना → sa (aṅganā), वनिता → sa (vanitā), ललना → sa (lalanā)
• Şawî: tameṭṭut
• Şîngazîcayî: mndru-mshe, mwana-mshe, mzaɗe (mzade), mshe, mndru-mzaɗe (mndru-mzade)
• Sirananî: frow
• Sirboxirwatî: žena → sh m (жена)
• Sonxayî: woy
• Spanî: mujer → es, hembra → es
• Sûmerî: 𒊩 (munus)
• Swahîlî: mwanamke → sw
• Swêdî: kvinna → sv
• Tagalogî: babáe
• Tamîlî: பெண் → ta (peṇ)
• Teterî: хатын → tt (xatın)
• Teteriya krîmî: qadın, apay
• Tirkî: kadın → tr
• Tirkmenî: zenan → tk, aýal → tk
• Tofalarî: ӄоърһыняӄ, эъпші киши, пылааттығ киши, өғдәәкии
• Walîsî: fafine
• Torangî: fenne, fumelle
• Tûpiya kevn: cunhã
• Tuvanî: херээжен (xereejen)
• Ûkraynî: жінка → uk (jinka)
• Viyetnamî: phụ nữ → vi
• Volapûkî: vom → vo, jimen
• Walonî: kimere → wa m, feme → wa
• Xakasî: ипчi (ipçi), хат (xat)
• Yûnanî: γυναίκα → el (yinéka)
• Yûnaniya kevn: γυνή (gynế)
• Yupîkiya navendî: arnaq
• Zapotekiya yalalagî: noꞌre
• Zuluyî: umfazi → zu

jina mêrekî (2)

• Afrîkansî: vrou → af, gade → af
• Alêwîtî: ayagax̂
• Azerî: arvad → az
• Bambarayî: furumuso ; furuɲɔgɔn
• Baskî: emazte → eu
• Başkîrî: ҡатын (qatïn), бисә (bisä)
• Bayerî: Frau
• Bretonî: pried → br, gwreg → br m
• Bulgarî: жена → bg (žena)
• Çekî: manželka → cs
• Çolyanî: hétlakh (pirjimar hétlayal), hétkükh (pirjimar hétküyal) (co-épouse, appellation utilisée entre épouses)
• Çuvaşî: арăм (arăm)
• Damariya rojhilat: ˈamno
• Almanî: Frau → de ; Ehefrau → de, Gattin → de, Weib → de n
• Erebî: زوجة‎ → ar (zewce)
• Esperantoyî: edzino → eo
• Farisî: زن‎ → fa (zen)
• Fenîkî: 𐤀𐤕𐤊𐤄‎ (hkt’)
• Ferî: kona, konufólk, ektakona
• Fînî: vaimo → fi
• Flamiya rojava: wuuf
• Fransî: femme → fr
• Fransiya kevn: moillier, molier
• Gagawzî: karı
• Gotî: 𐌵𐌴𐌽𐍃 (qēns) mê
• Gurcî: ცოლი (c'oli)
• Holendî: vrouw → nl ; echtgenote → nl
• Îdoyî: muliero → io
• Inglîzî: wife → en
• Înuîtî: ᓄᓕᐊᖅ (nuliaq)
• Îtalî: moglie → it ; donna → it
• Japonî: 妻 → ja (tsuma), 奥さん (okusan), 奥様 (okusama), 夫人 → ja (fujin)
• Karaçay-balkarî: къатын
• Katalanî: dona → ca, esposa → ca, muller → ca
• Kîkûyûyî: mũtumia
• Kirgizî: аял → ky (ayal), катын (katın), зайып → ky (zayıp)
• Komorî: mushe
• Koreyî: 아내 → ko (anae), 와이프 (waipeu), 부인 → ko (buin)
• Korsîkayî: moglia, mugliera, sposa
• Kotavayî: yerumanikya
• Kumikî: къатын (qatın)
• Yakutî: ойох (oyox)
• Latînî: uxor → la
• Latviyayî: sieva → lv
• Lingalayî: mwasi → ln
• Mayayiya yukatekî: atan, pamilya
• Mecarî: feleség → hu
• Nlûyî: ǀeeki
• Normandî: fème
• Norwecî: kone → no ; ektefelle
• Oksîtanî: femna → oc ; molhèr → oc
• Polonî: żona → pl, małżonka → pl, mężatka → pl
• Portugalî: esposa → pt, marida → pt ; mulher → pt
• Qazaxî: әйел → kk (äyel), зайып (zayıp), жар (jar), қатын (qatın)
• Qiwenyayî: indis
• Rusî: жена → ru (jena)
• Samiya bakurî: nisu, eamit, gálgu
• Sanskrîtî: पत्नि → sa (patni)
• Şawî: tameṭṭut
• Şîngazîcayî: mndru-mshe, mshe, mwaza, mhaza
• Sirboxirwatî: žena → sh m (жена), supruga → sh
• Sonxayî: wande, alaayan
• Spanî: esposa → es, marida → es, mujer → es
• Swahîlî: mke → sw
• Swêdî: fru → sv
• Teterî: хатын → tt (xatın)
• Teteriya krîmî: apay, qadın, qarı
• Tirkî: karı → tr, eş → tr
• Tirkmenî: aýal → tk
• Tofalarî: ӄоърһыняӄ, өғдәәкии, өғдәәсі, һодээм
• Tuvanî: кадай (kaday)
• Ûkraynî: дружина → uk (droujina)
• Ûrûmî: хары
• Viyetnamî: vợ → vi
• Volapûkî: jimatan → vo
• Yûnanî: γυναίκα → el (yinéka) ; σύζυγος → el (sízigos)
• Yûnaniya kevn: γυνή (gunế)