hêk

Binêre herwiha: hek

Kurmancî

Bilêvkirin

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hêk	hêk
Îzafe	hêka	hêkên
Çemandî	hêkê	hêkan
Nîşandera çemandî	wê hêkê	wan hêkan
Bangkirin	hêkê	hêkino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	hêkek	hêkin
Îzafe	hêkeke	hêkine
Çemandî	hêkekê	hêkinan

Çar hêk di hêlînekê de.

Hêkek peqandî.

Avaniya hêkê:
1. qelpê hêkê
2. perdeya derve ya hêkê
3. perdeya hindirîn ya hêkê
4. û 13. girêkên spîka hêkê
5. spîka herikbar
6. spîka tîr
7. perdeya zerika hêkê
8. pêşzerik
9. xwînpare (cenîn, embriyon, goştpere)
10. zerika tarî
11. zerika geş
12. qelpê zerikê
14. hewageh
15. kutîkula

hêk mê, k-ya nerm

(zoolojî) berhema ku qalika wê spî û dirûvê wê hinekî gilovir e ji paşiya firindeyan derdikeve
(qelpekî req bi ser ve heye lê di nav de nerm û avî ye.
Bi kurkkirinê çûçelk jê çêdibin.
Herwiha mirov xwarinan jê çêdikin.)
Mirîşka me hêkek kiriye.

Mirîşk li ser hêkan kurt bûye.

Çûçelk ji hêkê derketiye.
(xwarin) Xwarina ku ji wan berheman hatiye çêkirin.
hêka biraştî, hêkeke kelandî

Hêkan biqelîne!

Taşta min hêk û nan bû.
(biyolojî) ovûm, hucreya serekî ya jinan û heywanên mê
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Jê

Têkilî

Qafiye

Etîmolojî

Herwiha hêg, hevreha din ya kurmancî hêlik (gun, ritil), hevreha soranî هێڵکه‌‎ / hêłke, hewramî hêłe, zazakî hak, belûçî ہیک‎ (hêyk), ہیگ‎‎ (hêyg), peştûyî هګۍ‎ (هګۍ) (hegêy), pehlewî 𐫟𐫀𐫏𐫃‎ (xʾyg, /xāyeg/), farisiya berê خاگ‎‎ (xag) û خایه‎‎ (xaye), farisiya niha خایه‎‎ (xayê: berê bi maneya "hêk", niha bi wateya "hêlik, gun"), tacikî хоя (xoya), avestayî eye- û 𐬀𐬉𐬨‎ (eêm), danmarkî æg, îngilîzî/îzlendî/norwecî egg, swêdî ägg, almanî Ei, holendî ei, yûnaniya kevn ᾠόν (ōión), yûnaniya niha αβγό (avgó), latînî ōvum, îtalî uovo, portugalî ovo, spanî huevo, hueva, ovo, fransî œuf... hemû ji proto-hindûewropî *h₂ōwyóm (hêk) ji *h₂éwis (teyr, firinde, balinde).

Peyva îranî ketiye tirkî û hinek zimanên din jî yên tirkîkî: azerî xaya / خایا‎‎, osmanî خایا‎‎ (xaya, haya), tirkî haya (gun, hêlik)...

Çavkanî: Çabolov r. 434-435, Chyet r. 249, Horn r. 103, Lubotsky, Novák r. 183, Watkins r. 6, Etymonline

Bi zaravayên din

Soranî: hêłke
Hewramî: hêłe
Zazakî: hak, hag, ak, ag
Kurdiya başûrî: xa
Lekî: xa

Werger

Abenakî: wôwan
Abxazî: акәтаӷь (āḳ°ṭāγ̍)
Adîgeyî: кӏэнкӏэ (č̣̍ănč̣̍ă), кӏьакӏьэ (k՚̍āk՚̍ă)
Afrîkansî: eier → af
Akadî: 𒉭 (pelû)
Akanî: nkesua, kosua
Aklanon: itlog
Alanganî: itlog
Albanî: vezë → sq m
Almanî: Ei → de nt
Elmanîşî: aai nt

Bayerî: oa nt

Swabî: Oi
Altayiya başûrî: јымыртка (ǰïmïrtka)
Amharî: እንቁላል (ʾənḳulal)
Amîs: fita'ol
Aragonî: güego n, uevo → an n
Aramiya nû ya asûrî: ܒܹܥܬܵܐ‎ m (beʿta)
Aromanî: ou → roa-rup nt
Asamî: কণী (koni)
Astûrî: güevu → ast n
Atayalî: bazing
Atîkamekwî: wow
Avarî: хоно (χono)
Avestayî: 𐬀𐬉𐬨‎ (aēm)
Aymarayî: k'awna
Azerî: yumurta → az
Balînî: taluh
Banjarî: hintalu
Baskî: arrautza, arraultza
Başkîrî: күкәй (kükäy)
Bau bidayuh: turuoh
Belarusî: я́йка nt (jájka), яйцо́ nt (jajcó)
Bengalî: ডিম → bn (ḍim)
Biseniyî: anyɛ
Bîkoliya naverast: sugok, bunay
Blakfotî: oowaa
Bojpûrî: 𑂃𑂝𑂹𑂙𑂰 ()
Bretonî: vi → br n
Bruneyî: talur
Bugî: itello
Bulgarî: яйце́ nt (jajcé)
Bununî: lububunun
Burmayî: ဥ → my (u.)
Buryatî: үндэгэн (ündegen)
Butuanonî: itlog
Conxayî: སྒཽང་རྡོག (sgaaung rdog)
Cuyunonî: itlog
Çamoroyî: chada'
Çeçenî: хӏоа (hoa)
Çekî: vejce → cs nt
Çepangî: उम्‌
Çerokî: ᎤᏪᏥ → chr (uwetsi)
Çîçewayî: dzira
Çînî:
Kantonî: 卵 (leon^5-2)

Hakkayî: 卵 (lón)

Mandarînî: 卵子 → zh (luǎnzǐ)

Minnanî: 卵 → zh-min-nan (nn̄g)
Çukçî: ԓигԓиг (ḷigḷig)
Çuvaşî: ҫӑмарта (śămarta)
Dalmatî: juf n
Danmarkî: æg → da nt
Daurî: endugw
Divehî: ބިސް‎ (bis)
Dogrîbî: eyè
Dolganî: һымыыт (hımııt)
Dongşîangî: endegvei
Dupaningan agtayî: bunay, ukong
Egayî: ɪ̀fʊ̀
Elfdalî: egg nt
Emilî: óv n
Endonezyayî: telur → id
Erebî: بَيْض‎ → ar n (bayḍ), بَيْضَة‎ → ar m (bayḍa)
Erebiya misrî: بيض‎ n (bēḍ), بيضة‎ m (bēḍa)

Erebiya kendavî: بيض‎ n (bēḏ̣), بيضة‎ m (bēḏ̣a)

Erebiya hîcazî: بيض‎ n (bēḍ), بيضة‎ m (bēḍa)

Erebiya fasî: بيض‎ n (bayḍ, bīd), بيضة‎ m (bayḍa, bīḍa)
Ermenî: ձու → hy (ju), հավկիթ → hy (havkitʻ)
Ermeniya navîn: ձու (ju)

Ermeniya kevn: ձու (ju), հաւկիթ (hawkitʻ)
Erzayî: ал (al)
Esperantoyî: ovo → eo
Estonî: muna → et
Farisî: تخم‎ → fa (toxm), تخم مرغ‎ → fa (toxm-e morğ)
Fatalukuyî: ucu
Ferî: egg → fo nt
Fînî: muna → fi
Fransî: œuf → fr n
Friyolî: ûf n, ûv n
Frîsiya bakur: oi nt
Frîsiya saterlandî: Oai nt
Frîsî: aai → fy nt
Fulahî:
Adlamî: 𞤦𞤮𞥅𞤬𞤮‎

Latînî: boofo
Gaelîka skotî: ugh n
Gagawzî: yımırta
Galîsî: ovo → gl n
Gamîlaraayî: gawu
Gîlekî: مرغانه‎ (morğâne)
Gothîkiya krimî: ada
Gujaratî: ઇંડા n (iṇḍā)
Gurcî: კვერცხი (ḳvercxi)
Guugu yimidhirrî: gundil
Guwaranî: tupiʼa
Haîtî: ze
Harsusiyî: beḍeh
Hawayî: hua
Hawsayî: ƙwai → ha
Hindî: अंडा → hi n (aṇḍā), डिंब → hi n (ḍimb), अंड → hi n (aṇḍ)
Hîlîgaynonî: itlog
Hmongî: qe
Holendiya navîn: ei nt
Holendî: ei → nl nt
Îbaloiyî: ikdog
Îbaniyî: anyɪ
Îbanî: telu
Îbranî: בֵּיצָה‎ m (beitsá)
Îdoyî: amniotala ovo, ovo → io
Îlokanoyî: itlog, bugi
Îngilîziya kevn: ǣġ nt
Îngilîziya navîn: ey, eg
Îngilîzî: egg → en
Îngûşî: фуъ (fuʾ)
Înterlîngua: ovo → ia
Înuîtî: ᒪᓐᓂᒃ, ᒪᖕᓂᒃ
Înupîakî: mannik
Îranunî: urak
Îrlendî: ubh → ga m
Îrlendiya kevn: og nt
Îstriyotî: ùo
Îtalî: uovo → it n
Îu mienî: jaux
Îzlendî: egg → is nt
Japonî: 卵 → ja (tamago), 玉子 → ja (tamago)
Javayiya kevn: ĕṇḍog
Javayî: endhog → jv, tigan
K'içe': saqmoʼl
Kabardî: джэдыкӏэ (ǯ̍ădəč̣̍ă)
Kalalîsûtî: mannik
Kalmîkî: өндгн (öndgn)
Kanakanabuyî: 'iciuru
Kankanaeyî: itlog
Kannadayî: ಮೊಟ್ಟೆ → kn (moṭṭe)
Kapampanganî: ebun
Karaçay-balkarî: гаккы yj (gakkı), жумуртха
Karaîmî: jumurtcha
Karaoyî: ikdog
Karelî: jaiču
Kaşûbî: jaje nt, jajco nt
Katalanî: ou → ca n
Kaurnayî: muka
Kavalanî: tiRuR
Kayapa kallahanî: itlog, ikdog
Keçwayî: runtu
Kinaray-ayî: itlog
Kirgizî: жумуртка → ky (cumurtka)
Kirikeyî: ayĩĩ́
Kitubayî: dyaki
Kîkongoyî: diki
Kîkûyûyî: itumbĩ 5
Kîmaragangî: tontolu
Kîngalî: බිත්තර → si (bittara)
Kînyarwandayî: igi, iri-gi
Komî-permyakî: кольть (kolʹtʹ)
Koreyî: 달걀 → ko (dalgyal)
Kornî: oy n
Kreyoliya jameîkî: eg
Kriolî: eig
Krî: ᐚᐏ (waawi)
Kumikî: йымырткъа (yımırtqa)
Ladînoyî: guevo n
Latgalî: ūla
Latînî: ōvum → la nt
Latviyayî: ola → lv m
Lawsî: ໄຂ່ → lo (khai)
Lingalayî: likeí 5 an 6, líki 5 an 6
Lîgûrî: övo n
Lîmbûrgî: ei → li nt
Lîtwanî: kiaušinis → lt n
Lombardî: oeuv n, öv n
Lugandayî: miga, eggi 5 an 6
Luksembûrgî: Ee → lb nt
Madurayî: tellor
Magahî: 𑂃𑂝𑂹𑂙𑂰 (aṇḍā)
Maguindanaoyî: leman, ulak
Maithilî: डिम्मा
Makasarî: bayawo
Makedonî: јајце nt (jajce)
Malagasî: atody → mg
Malayalamî: മുട്ട → ml (muṭṭa)
Malecite-passamaquoddyî: wawon
Malezî: telur → ms
Maltayî: bajda m
Mangghuerî: andige
Manksî: ooh m
Mansakayî: itlog
Mansî: мӯӈи (mūňi)
Maorî: hua → mi, huamanu
Maranaoyî: laman, bigà, orak
Maratî: अंडे n (aṇḍe)
Marî:
Mariya rojhilatî: муно
Massaçusettî: wôu, wóóu
Mayayiya yukatekî: e'el, je'
Mazenderanî: مرغانه‎ (merğâne)
Mecarî: tojás → hu
Melanauyiya navendî: teloh
Miamî: waawi
Misrî:

(swḥt m)
Mixteciya noçixtlana başûr-rojhilatî: ndɨvị
Mînangkabawî: talua
Mîrandî: uobo n
Mohegan-pequotî: wôm
Mokşayî: ал (al)
Mongghulî: dige
Mongolî:
Kirîlî: өндөг → mn (öndög)

Mongolî: ᠥᠨᠳᠡᠭᠡ (öndege)
Muongî: tlởng
Mwanî: rii
Nahuatl:
Klasîk: tetl

Nahwatliya mekayapan: itecsis
Napolîtanî: ovo n
Navajoyî: ayęęzhii
Nedersaksî:
Almaniya jêrîn a almanî: ai nt
Nepalî: अण्डा → ne (aṇḍā)
Newarî: खेँय् (khem̐y)
Ngarrindjerî: ngatat
Nogayî: юмыртка (yumırtka)
Normandî: oeu n, œu n, œu n
Norwecî:
Norweciya bokmålî: egg → no nt

Norweciya nînorskî: egg → nn nt
Ojibweyiya rojavayî: wâwan
Ojibweyî: waawan
Okodiayî: idu
Oksîtanî: uòu → oc n
Oriyayî: ଅଣ୍ଡା (ôṇḍa)
Oromoyî: hanqaaquu
Osageyî: hpáata
Osetî: айк (ajk), айкӕ (ajkæ)
Osmanî: یومورطه‎ (yumurta)
Oygurî: تۇخۇم‎ (tuxum)
Ozbekî: tuxum → uz
Paîwanî: qecilu
Pangasînanî: iknol
Papyamentoyî: webu
Peştûyî: هګۍ‎ m (hëgëy)
Piedmontîsî: euv n
Pijînî: eg
Pîkardî: uë n
Pîttcantcatcarayî: ngampu
Plodîşî: Ei nt
Polabî: joji nt
Polonî: jajo → pl nt, jajko → pl nt
Portugalî: ovo → pt n
Prusiya kevn: pāuts
Puncabî: ਆਂਡਾ → pa n (āṇḍā)
Puyumayî: bitrenun
Q'eqçiyî: mol
Qazaxî: жұмыртқа (jūmyrtqa)
Qiptî: ⲥⲱⲟⲩϩⲓ m (sōouhi)
Ratagnonî: itlog
Rohingyayî: dhim
Romagnolî: öv n
Romancî: ov n, iev n, öv n
Romanî: anro n
Romanyayî: ou → ro nt
Rukaiyî: batuku
Rusî: яйцо́ nt (jajcó)
S'gaw karenî: ဒံၣ် (deè)
Saaroayî: 'asarʉ
Saisiyatî: 'oesizo:
Sakizayayî: ti'kuk
Sama:
Pangutaran samayî: iklug
Samiya akkalayî: mann
Samiya bakurî: monni
Samiya başûr: munnie
Samiya skoltî: mââʹnn
Samoayî: fua
Samogîtî: kiaušis n
Sanskrîtî: अण्ड → sa nt (aṇḍa)
Sardînî: obu n, ou
Sebwanoyî: itlog
Sicîlî: ovu → scn n, ou → scn n, uòvu n
Sindhî: آنو‎ n (aano)
Sirananî: eksi
Sirboxirwatî:
Kirîlî: ја́јце nt

Latînî: jájce → sh nt
Sîlhetî: ꠛꠂꠖꠣ (boida), ꠄꠘ꠆ꠒꠣ (enḍa), ꠒꠤꠝ (ḍim)
Slaviya kevn:
Kirîlî: аице nt (aice)

Glagolîtîk: ⰰⰹⱌⰵ nt (aice)
Slaviya rojavayî ya kevn: ꙗице nt (jaice)
Slovakî: vajce nt
Slovenî: jajce → sl nt
Slovînsî: jȧ̃jä nt
Somalî: ukun → so m
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: jajo nt

Sorbiya jorîn: jejo nt
Sotoyiya başûr: lehe
Spanî: huevo → es n
Sundanî: ᮈᮔ᮪ᮓᮧᮌ᮪ (endog)
Sûdovî: paute m
Swahîlî: yai → sw 5 an 6
Swêdî: ägg → sv nt
Şanî: ၶႆႇ (khày)
Şonayî: zai 5 an 6
Şorî: нубуртқа, нуртқа, ныбыртқа
Tacikî: тухм → tg (tuxm)
Talysh:
Talişî: اگله‎ (ogla)
Tagal murutî: talu'
Tagalogî: itlog → tl
Tahîtî: huero
Tamîlî: முட்டை → ta (muṭṭai), இலீக்கை (ilīkkai), இலீக்கை (ilīkkai)
Taosî: p’ȍxwíana
Tarantinoyî: uéve
Tarifitî: tameǧatš m, ameǧar n
Tarokoyî: balung
Tausugî: iklug
Tay dam: ꪼꪎ꪿
Tayî: ไข่ → th (kài)
Telûgûyî: గుడ్డు → te (guḍḍu)
Teteriya krîmî: yumurta
Teterî: йомырка → tt (yomırka)
Tetûmî: tolun
Thaoyî: fcuyu
Tigrînî: እንቋቕሖ (ʾənḳʷaḳʰḥo)
Tirkî: yumurta → tr
Tirkmenî: ýumurtga
Tîbetî: སྒོང་ང (sgong nga)
Tofalarî: нюмурһа
Tokpisinî: kiau
Tolaiyî: kiau
Tongî: fua
Tswanayî: lee
Tumbukayî: sumbi
Tupînambayî: upiʼa
Tuvanî: чуурга (çuurga)
Uab meto: tekô, tenô
Udmurtî: пуз (puz)
Unamî: òòl
Urdûyî: انڈا‎ n (ãṇḍā)
Ûkraynî: яйце́ nt (jajcé)
Ûrûmî: йымырта
Vendayî: gumba
Venîsî: óvo n, ou → vec n, ovo n, vóvo n
Vepsî: muna
Viyetnamî: trứng → vi
Volapûkî: nög → vo
Voroyî: muna
Votî: muna
Walonî: oû → wa n
Wambayayî: marrgulu
Warayî: bunay
Wardamanî: jarrug
Warlpirî: mula
Weylsî: wy → cy n
Weylsiya navîn: wy

Weylsiya kevn: ui
Wiradhurî: kubbuga
Wîlamowî: e nt
Wolofî: nen → wo
Xakasî: нымырха (nımırxa)
Ximêrî: ស៊ុត → km (sut), ពង → km (pɔɔng)
Xosayî: iqanda 5 an 6
Xotanî: 𐨀𐨱𐨀‎
Yagnobî: тухм
Yakutî: сымыыт (sımııt)
Yamanayî: xax
Yamî: icioy
Yidîşî: איי‎ nt (ey)
Yorubayî: ẹyin
Yupîkiya navendî: kayangaq
Yûnanî: αβγό → el nt (avgó)
Kevn: ᾠόν nt (ōión)
Zêlandî: ei nt
Zhuangî: gyaeq
Zuluyî: iqanda → zu 5 an 6