zava

Kurdî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /ˈzˤɑːvɑː/
• Kîtekirin: za·va

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	zava	zava
Îzafe	zavayê	zavayên
Çemandî	zavayî	zavayan
Nîşandera çemandî	wî zavayî	wan zavayan
Bangkirin	zavayo	zavayino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	zavayek	zavayin
Îzafe	zavayekî	zavayine
Çemandî	zavayekî	zavayinan

bûk û zava (1)

zava nêr

1. mêrê ku daweta wî ye,
   zelamê ku dîlana wî tê kirin,
   zilamê ku zemawenda wî ye

   Bûk û zava rabûn dawetê.

   • Zava bi edeb ku çû ji der dan— (Mem û Zîn ~1692, Ehmedê Xanî)
2. mêrê keça kesekî/ê yan mêrê xwişka kesekî/ê

   Rizgar zavayê Elî ye. (Keça Elî jina Rizgarî ye.)

Herwiha

• zave

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: زاڤا
• kurdî-krîlî: зава

Tewandî

• (kurmanciya rojhilatî) zavayî
• (kurmanciya navendî û rojavayî) zavê

Dijmane

• bûk

Jê

• birazava
• birazavatî
• zavatî

Gotinên pêşiyan

• bûk bi dilê zavê ye, çi pitepita pîrê ye
• bûk bi dilê zavê ye, çi kul bi dilê xelkê ye
• bûk bi dilê zavê ye, çi pilepila melê ye
• bûk bi dilê zavê ye, çi hêlehêla melê ye

Têkilî

• bûra
• diş
• hevling, hevzava
• jinbira
• jintî
• tî
• xesû
• xezûr

Etîmolojî

Hevreha soranî زاوا‎ (zawa), kurdiya başûrî zawa, zazakî zama, hewramî zema, mazenderanî û talîşî زاما‎‎ (zama), belûçî زامات‎‎ (zamat), pertî 𐫉𐫀𐫖𐫀𐫅‎ (zʾmʾd /zāmād/), farisî داماد‎‎ (damad), tacikî домод (domod), pehlewî 𐫅𐫀𐫖𐫀𐫅‎ (damat), hexamenişî *𐎭𐎠𐎶𐎠𐎫𐎼 (damater), sogdî 𐫉𐫀𐫖𐫤𐫀𐫏‎ / ܢܐܩܬܐܝ‎ (zʾmtʾy), avestayî 𐬰𐬁𐬨𐬁𐬙𐬀𐬭‎ (zāmāter), sanskrîtî जामातृ (jā́mātṛ), hindî जँवाई (jãvāī) / जमाई (jamāī), yûnaniya kevn û nû γαμβρός (gambrós: zava) û γάμος (gámos: dawet, zemawend, zewac), latînî gener, îtalî genero, portugalî genro, fransî û katalanî gendre, spanî yerno albanî dhëndër... hemû ji proto-hindûewropî *ǵem- ("zewicîn, jin anîn").

Peyva îranî bi şiklê xwe yê farisî wek داماد‎ (damad) ketibû tirkiya osmanî û di tirkiya niha de bûye damat û cih li peyva tirkî ya xwemalî güvey teng kiriye.

Peyva yûnanî γάμος (gámos: zewac) ya ji eynî rehê peyva zava di gotinên wek monogamî (yekjinîtî, yekzewacî) û polîgamî (pirjinîtî, pirzewacî) de li piraniya zimanan belav bûye û ketiye kurdî jî.

Hêjayî gotinê ye ku zava ne hevreha peyva zewac / zewicîn e. Zewac û zewicîn ji erebî ketine kurdî lê ew bi xwe jî ji זוגא (zewga) ya aramî ne ku ji ζεῦγος (zeûgos) ya yûnaniya kevn e ku ji *yug-ta- û *yeug- (bi hev re meşîn/bezîn) yên proto-hindûewropî ne ku herwiha serekaniya yuxte- ya avestayî, cuxte- ya farisiya kevn, جفت (cuft) ya farisî û cot ya kurdî ye. çift (cot) ya tirkî ji farisî ye.

Çavkanî: Çabolov, Chyet r. 683, Horn r. 117, Watkins r. 26, MacKenzie r. 114, Etymonline

Bi zaravayên din

• Kurmancî: zava
  • Reşî: zave
• Soranî: زاوا‎ (zawa)
• Kurdiya başûrî: zawa
• Lekî: zuma
• Hewramî: zema (--> zemawend)
• Zazakî: zama

Werger

mêrê ku dizewice yan nû zewiciye (1)

• Afrîkansî: bruidegom → af
• Albanî: dhëndër → sq n
• Alvîrî-vîdarî: دماد‎ (domād)
• Erebî: عريس‎ → ar n ('erîs)
• Ermenî: փեսա → hy (pʿesa), փեսացու → hy (pʿesacʿu),
• Azerî: bəy → az
• Belarusî: жані́х → be n (žaníx)
• Bengalî: বর → bn (bôr)
• Bulgarî: жени́х → bg n (ženíh), младоженец → bg n (mladoženec)
• Burmayî: သတို့သား → my (sa.tui.sa:), သတိုးသား → my (sa.tui:sa:)
• Katalanî: nuvi → ca n
• Çînî:

  kantonî: 新郎 → yue (san¹ long⁴, san¹ long^4-2), 新郎哥 → yue (san¹ long⁴ go¹)

  hakayî: 新娘公 → hak (sîn-ngiòng-kûng), 新郎 → hak (sîn-lòng)

  mandarînî: 新郎 → zh (xīnláng)

  minanî: 新郎 → zh-min-nan (sin-lông)

• Çekî: ženich → cs n
• Danmarkî: brudgom → da g
• Holendî: bruidegom → nl n
• Esperantoyî: edziĝanto → eo
• Estonî: peigmees → et, peig → et
• Fînî: sulhanen → fi
• Fransî: jeune marié → fr n, futur marié → fr n, marié → fr n, futur époux → fr n, époux → fr n
• Fransî: spôs → fur n
• Galîsî: noivo → gl n
• Gurcî: ნეფე → ka (nepe), საქმრო → ka (sakmro)
• Almanî: Bräutigam → de n
• Inglîzî: bridegroom → en, groom → en
• Yûnanî: γαμπρός → el n (gamprós), μελλόνυμφος → el n (mellónymfos), νεόνυμφος → el n (neónymfos)

  yûnaniya kevn: νυμφίος → grc n (numphíos)

• Îbranî: חָתָן‎ → he m (khatán)
• Hindî: दूल्हा → hi m (dūlhā), वर → hi m (var)
• Mecarî: vőlegény → hu
• Îzlendî: brúðgumi → is n
• Îdoyî: fiancito → io, fiancitulo → io, fiancitino → io
• Îrlendî: grúm → ga n, buachaill óg → ga n
• Îtalî: sposo → it n
• Japonî: 新郎 → ja (shinrō), 花婿 → ja (hanamuko), 婿 → ja (muko)
• Qazaxî: күйеу → kk (küyew)
• Ximêrî: កូនកំលោះ → km (koon kɑmlɑh)
• Koreyî: 신랑 → ko (sillang)
• Kirgizî: куйоо → ky (kuyoo)
• Lawsî: ເຈົ້າບ່າວ → lo (chao bāo)
• Latviyayî: līgavainis → lv n
• Lîtwanî: jaunikis → lt n, jaunasis → lt n
• Nedersaksî: Brödigam → nds n, Brögam → nds n, Brüdigam → nds n, Brügam → nds n
• Luksembûrgî: Bräitchemann → lb n
• Makedonî: младо́женец → mk n (mladóženec)
• Malezî: pengantin lelaki → ms
• Maltayî: għarus → mt n
• Manksî: dooinney-poosee → gv n
• Maorî: tāne mārena → mi
• Mongolî: шинэ хүргэн → mn (šine hürgen), хүргэн → mn (hürgen)
• Normandî: mathié → nrm n
• Norwecî: brudgom → no n
• Holendiya kevn: brūdigomo n
• Ansus: brȳdguma → ang n
• Frîsiya kevn: brēdgoma n, breidgoma n
• Almaniya bilind a kevn: brūtigomo → goh n
• Norsiya kevn: brúðgumi → non n
• Saksoniya kevn: brūdigomo n
• Farisî: داماد‎ → fa (dâmâd), دوماد‎ → fa (dumâd), دوما‎ → fa (dumâ)
• Plodîşî: Briegaum → nds n
• Polonî: pan młody → pl n, nowożeniec → pl n
• Portugalî: noivo → pt n
• Romanyayî: mire → ro n
• Rusî: жени́х → ru n (ženíx), новобра́чный → ru n (novobráčnyj)
• Gaelîka skotî: fear na bainnse → gd n, fear nuadh-pòsda → gd n
• Sirboxirwatî: младожења → sh m, женик → sh m / mladoženja → sh n, ženik → sh n
• Sindhî: ُگھوٽ‎ → sd m
• Slovakî: ženích → sk n
• Slovenî: ženin → sl n
• Spanî: novio → es n
• Swahîlî: bwana harusi → sw, bwana arusi → sw
• Swêdî: brudgum → sv g
• Tagalogî: nobyo → tl
• Tacikî: домод → tg (domod)
• Telûgûyî: వరుడు → te (varuḍu), పెళ్ళి కొడుకు → te (peḷḷi koḍuku)
• Tayî: เจ้าบ่าว → th, บ่าว → th (bàao)
• Tirkî: damat → tr
• Tirkmenî: adagly → tk
• Udmurtî: эмеспи → udm (emespi)
• Ûkraynî: жени́х → uk n (ženýx)
• Oygurî: يىگىت‎ → ug (yigit)
• Ozbekî: kuyov → uz
• Venîsî: spóxo → vec n
• Viyetnamî: rể → vi, chú rể → vi
• Weylsî: priodfab → cy n, priodfeibion → cy pj
• Yidîşî: חתן‎ → yi (khosn), כאָסן‎ → yi n (khosn)

mêrê keça (yan xwişka) kesekî/ê (2)

• Afrîkansî: skoonseun
• Almanî: Eidam → de, Schwiegersohn → de
• Erebî: صهر‎ → ar (ṣihr), زوج الابنة‎ → ar (zewc el-ibne)
• Inglîzî: son-in-law → en
• Başkîrî: кейәү (keyäw)
• Baskî: suhi
• Bretonî: deuñv → br, mab-kaer → br m
• Katalanî: gendre
• Kornî: duf
• Korsîkayî: ghjènaru
• Danmarkî: svigersøn → da
• Spanî: yerno → es
• Esperantoyî: bofilo
• Farisî: داماد‎‎ → fa (damad)
• Ferî: dótturmaður
• Fînî: vävy → fi
• Fransî: gendre → fr
• Frîsî: skoansoan
• Weylsî: daw
• Îbranî: חתן‎ → he m (khatane)
• Îbranî: חָתָן‎ mê
• Hindî: दामाद → hi (dāmād) mê
• Yakutî: күтүөт (kütüöt)
• Îdoyî: bofiliulo → io
• Indonezî: menantu → id
• Înuîtî: ᓂᖓᐅᒃ (ningauk)
• Îzlendî: tengdasonur → is
• Îtalî: genero → it
• Karaçay-balkarî: кюеу, киеу (balkar)
• Qazaxî: күйеу бала (küyew bala)
• Xakasî: кізӧ (kízӧ)
• Kirgizî: күйөө (küyöö)
• Kumikî: гиев (giyew)
• Koyukonî: -ʉghdonaanh
• Latînî: gener → la m
• Komorî: ɓamuhe (bamuhe)
• Holendî: schoonzoon → nl
• Nogayî: киев (kiyev)
• Norwecî: svigersønn → no
• Oksîtanî: gendre → oc
• Polonî: zięć → pl m
• Portugalî: genro → pt
• Romanî: ʒamutro
• Romanyayî: ginere → ro
• Samiya bakurî: vivva
• Slovenî: zet → sl m
• Swêdî: måg → sv, svärson → sv
• Teteriya krîmî: kiyev
• Teterî: кияү → tt (kiyaü)
• Çekî: zeť → cs
• Çuvaşî: кĕрӳ (kĕrü)
• Tirkî: damat → tr
• Tirkmenî: giýew