zava

Kurmancî

Bilêvkirin

•  IPA^(kilîd): /ˈzˤɑːvɑː/
• Kîtekirin: za·va

Navdêr

Tewandina zava
Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	zava	zava
Îzafe	zavayê	zavayên
Çemandî	zavayî	zavayan
Nîşandera çemandî	wî zavayî	wan zavayan
Bangkirin	zavayo	zavayino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	zavayek	zavayin
Îzafe	zavayekî	zavayine
Çemandî	zavayekî	zavayinan

Bûk û zava (1)

zava nêr

1. mêrê ku daweta wî ye,
   zelamê ku dîlana wî tê kirin,
   zilamê ku zemawenda wî ye

   Bûk û zava rabûn dawetê.

   • Zava bi edeb ku çû ji der dan — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)
2. mêrê keça kesekî/ê yan mêrê xwişka kesekî/ê

   Rizgar zavayê Elî ye. (Keça Elî jina Rizgarî ye.)

Herwiha

• zave

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: زاڤا‎
• kurdî-krîlî: зава

Tewandî

• (kurmanciya rojhilatî) zavayî
• (kurmanciya navendî û rojavayî) zavê

Dijmane

• bûk

Jê

• birazava
• birazavatî
• zavatî

Gotinên pêşiyan

• bûk bi dilê zavê ye, çi pitepita pîrê ye
• bûk bi dilê zavê ye, çi kul bi dilê xelkê ye
• bûk bi dilê zavê ye, çi pilepila melê ye
• bûk bi dilê zavê ye, çi hêlehêla melê ye

Têkilî

• bûra
• diş
• hevling, hevzava
• jinbira
• jintî
• tî
• xesû
• xezûr

Etîmolojî

Hevreha soranî زاوا‎ (zawa), kurdiya başûrî zawa, zazakî zama, hewramî zema, mazenderanî û talîşî زاما‎‎ (zama), belûçî زامات‎‎ (zamat), pertî 𐫉𐫀𐫖𐫀𐫅‎ (zʾmʾd /zāmād/), farisî داماد‎‎ (damad), tacikî домод (domod), pehlewî 𐫅𐫀𐫖𐫀𐫅‎‎ (damat), hexamenişî *𐎭𐎠𐎶𐎠𐎫𐎼 (*d-a-m-a-t-r /dāmātar-/), sogdî 𐫉𐫀𐫖𐫤𐫀𐫏‎‎ (zʾmtʾy‎) / ܢܐܩܬܐܝ‎‎ (zʾmtʾy), avestayî 𐬰𐬁𐬨𐬁𐬙𐬀𐬭‎‎ (zāmāter), sanskrîtî जामातृ (jā́mātṛ), hindî जँवाई (jãvāī) / जमाई (jamāī), yûnaniya kevn û nû γαμβρός (gambrós, “zava”) û γάμος (gámos, “dawet, zemawend, zewac”), latînî gener, îtalî genero, portugalî genro, fransî û katalanî gendre, spanî yerno, albanî dhëndër... Hemû ji proto-hindûewropî *ǵem- (“zewicîn, jin anîn”).

Peyva îranî bi şiklê xwe yê farisî wek داماد‎ (damad) ketibû tirkiya osmanî û di tirkiya niha de bûye damat û cih li peyva tirkî ya xwemalî güvey teng kiriye.

Peyva yûnanî γάμος (gámos, “zewac”) ya ji eynî rehê peyva zava di gotinên wek monogamî (yekjinîtî, yekzewacî) û polîgamî (pirjinîtî, pirzewacî) de li piraniya zimanan belav bûye û ketiye kurdî jî.

Hêjayî gotinê ye ku zava ne hevreha peyva zewac / zewicîn e. Zewac û zewicîn ji erebî ketine kurdî lê ew bi xwe jî ji זוגא‎ (zewga) ya aramî ne ku ji ζεῦγος (zeûgos) ya yûnaniya kevn e ku ji *yug-ta- û *yeug- (bi hev re meşîn/bezîn) yên proto-hindûewropî ne ku herwiha serekaniya [skrîpt hewce ye] (yuxte-) ya avestayî, [skrîpt hewce ye] (cuxte-) ya farisiya kevn, جفت‎ (cuft) ya farisî û cot ya kurdî ye. çift (cot) ya tirkî ji farisî ye.

Çavkanî:

• Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
• Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press, r. 683.
• Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg r. 117.
• Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em, r. 26
• MacKenzie, David Neil, The dialect of Awroman (Hawraman-i Luhon) Grammatical sketch, texts, and vocabulary, Kommissionaer: Munksgaard (København), 1966, r. 114
• Etymonline. Online English Etymology Dictionary. <etymonline.com> by Douglas Harper.

Bi zaravayên din

• Kurmancî: zava
  • Reşî: zave
• Soranî: زاوا‎ (zawa)
• Kurdiya başûrî: zawa
• Lekî: zuma
• Hewramî: zema (--> zemawend)
• Zazakî: zama

Werger

mêrê ku dizewice yan nû zewiciye (1)

• Afrîkansî: bruidegom
• Albanî: dhëndër → sq n
• Alviri-Vidari:

  Elwîrî-wîderî: دماد‎ (domād)

• Almaniya bilind a kevn: brūtigomo n
• Almanî: Bräutigam → de n
• Amharî: ሙሽራው (mušraw)
• Asamî: দৰা (dora)
• Azerî: bəy → az
• Belarusî: жані́х n (žaníx)
• Bengalî: দামাদ → bn (damad), জামাই (jamai), নওশা → bn (nôośa), দুলা → bn (dula)
• Bulgarî: жени́х → bg n (ženíh), младоже́нец n (mladožénec)
• Burmayî: သတို့သား → my (sa.tui.sa:), သတိုးသား (sa.tui:sa:)
• Çekî: ženich → cs n
• Çînî:

  Kantonî: 新郎 (san¹ long⁴, san¹ long^4-2), 新郎哥 (san¹ long⁴ go¹)

  Dunganî: щиннүщү (xinnüxü), нүщү (nüxü)

  Hakkayî: 新娘公 (sîn-ngiòng-kûng), 新郎 (sîn-lòng)

  Mandarînî: 新郎 → zh (xīnláng)

  Minnanî: 新郎 → zh-min-nan (sin-lông)

• Danmarkî: brudgom → da g
• Erebî: عَرِيس‎ n (ʿarīs)

  Erebiya kendavî: معرس‎ n (miʕris)

• Ermenî: փեսա → hy (pʻesa), փեսացու → hy (pʻesacʻu),
• Esperantoyî: edziĝanto
• Estonî: peigmees, peig
• Farisî: داماد‎ → fa (dâmâd)
• Fînî: sulhanen → fi
• Fransî: jeune marié → fr n, futur marié n, marié → fr n, futur époux n, époux → fr n
• Friyolî: spôs n
• Frîsiya kevn: brēdgoma n, breidgoma n
• Gaelîka skotî: fear na bainnse n, fear nuadh-pòsda n
• Galîsî: noivo → gl n
• Gotî: 𐌱𐍂𐌿𐌸𐍆𐌰𐌸𐍃 n (bruþfaþs)
• Gurcî: ნეფე (nepe), საქმრო (sakmro)
• Hindî: दूल्हा → hi n (dūlhā), वर → hi n (var), दामाद → hi n (dāmād)
• Holendiya kevn: brūdigomo n
• Holendî: bruidegom → nl n
• Îbranî: חָתָן‎ → he n (khatán)
• Îdoyî: fiancito → io, fiancitulo → io, fiancitino → io
• Îngilîziya kevn: brȳdguma n
• Îngilîzî: bridegroom → en
• Îrlendî: grúm n, buachaill óg n
• Îtalî: sposo → it n
• Îzlendî: brúðgumi n
• Japonî: 新郎 → ja (しんろう, shinrō), 花婿 → ja (はなむこ, hanamuko), 婿 → ja (むこ, muko)
• Katalanî: nuvi → ca n
• Keşmîrî: مَہارازٕ‎ (mahārāzụ)
• Kirgizî: куйоо (kuyoo)
• Kîkûyûyî: mũhikania 1
• Koreyî: 신랑(新郞) (sillang)
• Latviyayî: līgavainis n
• Lawsî: ເຈົ້າບ່າວ (chao bāo)
• Lîtwanî: jaunikis n, jaunasis n
• Luksembûrgî: Bräitchemann n
• Makedonî: младо́женец n (mladóženec)
• Malayalamî: മണവാളൻ → ml (maṇavāḷan), ചെറുക്കൻ → ml (ceṟukkan)
• Malezî: pengantin lelaki
• Maltayî: għarus n
• Manksî: dooinney-poosee n
• Maorî: tāne mārena
• Mecarî: vőlegény → hu
• Mongolî:

  Kirîlî: шинэ хүргэн (šine hürgen), хүргэн → mn (hürgen)

• Nedersaksî: Brödigam n, Brögam n, Brüdigam n, Brügam n
• Normandî: mathié n
• Norsiya kevn: brúðgumi n
• Norwecî:

  Norwecî: brudgom → no n

  Norweciya nînorskî: brudgom n

• Oygurî: يىگىت‎ (yigit)
• Ozbekî: kuyov → uz
• Plodîşî: Briegaum n
• Polonî: pan młody → pl n, nowożeniec → pl n
• Portugalî: noivo → pt n
• Qazaxî: күйеу (küieu)
• Romanî: ʒamutro n
• Romanyayî: mire → ro n
• Rusî: жени́х → ru n (ženíx), новобра́чный → ru n (novobráčnyj)
• Saksoniya kevn: brūdigomo n
• Sindhî: ُگھوٽ‎ → sd n
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: младожења n, женик n

  Latînî: mladoženja → sh n, ženik → sh n

• Slovakî: ženích n
• Slovenî: ženin → sl n
• Spanî: novio → es n
• Swahîlî: bwana harusi → sw, bwana arusi
• Swêdî: brudgum → sv g
• Tacikî: домод → tg (domod)
• Tagalogî: nobyo
• Tarifitî: isri n
• Tayî: เจ้าบ่าว → th, บ่าว → th (bàao)
• Telûgûyî: వరుడు → te (varuḍu), పెళ్ళి కొడుకు (peḷḷi koḍuku)
• Tirkî: güvey → tr, damat → tr
• Tirkmenî: adagly → tk
• Udmurtî: эмеспи (emespi)
• Ûkraynî: жени́х n (ženýx), нарече́ний n (narečényj), молоди́й → uk n (molodýj), су́джений n (súdženyj), князь n (knjazʹ), молоди́к n (molodýk)
• Venîsî: spóxo n
• Viyetnamî: rể → vi, chú rể
• Volapûkî: gam → vo, higam → vo, jigam → vo
• Weylsî: priodfab → cy n, priodfeibion n pj
• Ximêrî: កូនកំលោះ (koun kɑmlɑh)
• Yidîşî: חתן‎ (khosn), כאָסן‎ n (khosn)
• Yûnanî: γαμπρός → el n (gamprós), μελλόνυμφος → el n (mellónymfos), νεόνυμφος → el n (neónymfos)

  Kevn: νυμφίος n (numphíos)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

mêrê keça (yan xwişka) kesekî/ê (2)

• Albanî: dhëndër → sq n
• Almaniya Pennsylvania: Schwiegersoh n
• Almanî: Schwiegersohn → de n, Tochtermann → de n, Eidam → de n
• Altayiya başûrî: кӱйӱ (küyü)
• Andî: нусо
• Arçî: нусду
• Aromanî: dziniri n, dzinire n
• Astûrî: xenru → ast n, xenral → ast n
• Azerî: yeznə → az, kürəkən → az, giyəv, dadı
• Batsbî: სიძე̂ (siʒê)
• Belarusî: зяць n (zjacʹ)
• Bengalî: জামাই (jamai), দামাদ → bn (damad)
• Bretonî: mab-kaer → br n, deuñv → br n
• Bulgarî: зет → bg n (zet)
• Burmayî: သမက် → my (sa.mak)
• Çeçenî: нуц (nuc)
• Çekî: zeť → cs n
• Çînî:

  Kantonî: 女婿 (neoi⁵ sai³)

  Hakkayî: 婿郎 (se-lòng)

  Mandarînî: 女婿 → zh (nǚxu), 婿 → zh (xù)

  Minnanî: 囝婿 (káⁿ-sài, kiáⁿ-sài), 半子 (poàn-chír, poàn-chú), 女婿 (lír-sài, lí-sài, lú-sài)

• Danmarkî: svigersøn → da g
• Endonezyayî: menantu laki-laki, menantu → id
• Erebî: زَوْج اَلاِبْنَة‎ n (zawj al-ibna), صِهْر‎ → ar n (ṣihr)
• Ermenî: փեսա → hy (pʻesa)
• Estonî: väimees → et
• Farisî: داماد‎ → fa (dâmâd)
• Ferî: versonur n, dóttursonur n
• Fînî: vävy → fi
• Fransî: beau-fils → fr n, gendre → fr n
• Friyolî: zinar n, ginar n
• Gaelîka skotî: mac-cèile n, ban-sgoth n, cliamhainn n
• Galîsî: xenro → gl n
• Gotî: 𐌼𐌴𐌲𐍃 n (mēgs)
• Gurcî: სიძე (siʒe)
• Guugu yimidhirrî: biidyirr (of a female), ngalaadhin (of a male)
• Hindî: दामाद → hi n (dāmād), जमाई → hi n (jamāī)
• Holendî: schoonzoon → nl n
• Hunsrikî: Schwieghersohn n
• Îbranî: חָתָן‎ → he n (khatan)
• Îdoyî: bofiliulo → io
• Îngilîziya kevn: āþum n
• Îngilîziya navîn: sone in lawe
• Îngilîzî: son-in-law → en
• Îngûşî: найц (najc)
• Îrlendî: cliamhain n
• Îtalî: genero → it n
• Japonî: 婿 → ja (むこ, muko)
• Kannadayî: ಅಳಿಯ → kn (aḷiya)
• Kapverdî: jénru
• Katalanî: gendre → ca n
• Keşmîrî: زامتُر‎ → ks (zāmtur)
• Koreyî: 사위 → ko (sawi)
• Kornî: deuv n
• Kreyoliya seyşelî: zann
• Ladînoyî: yerno
• Latînî: gener → la n
• Latviyayî: znots → lv n
• Lazî: სიჯა (siǯa)
• Lîtwanî: žentas n
• Luksembûrgî: Eedem n
• Makedonî: зет n (zet)
• Manksî: cleuin n
• Maorî: hunaonga, hunōnga
• Mazenderanî: زاما‎ (zāmā)
• Mecarî: vő → hu, vej → hu
• Megrelî: სინჯა (sinǯa)
• Nanayî: аоси
• Navajoyî: aadaaní, doishʼíinii, doo yooʼíinii
• Normandî: bieau-fis n
• Norwecî: måg

  Norweciya bokmålî: svigersønn → no n

  Norweciya nînorskî: svigerson n

• Oksîtanî: gendre → oc n
• Oriyayî: ଜ୍ୱାଇଁ (jwaim̐)
• Osetî: сиахс (siaxs)
• Peştûyî: زوم‎ → ps n
• Plodîşî: Schwiasän n
• Polabî: ząt n
• Polonî: zięć → pl m pers
• Portugalî: genro → pt n
• Puncabî: ਜਵਾਈ n (javāī), ਦਾਮਾਦ n (dāmād)
• Romanî: ʒamutro n
• Romanyayî: ginere → ro n
• Rusî: зять → ru n (zjatʹ)
• Sanskrîtî: जामातृ → sa n (jāmātṛ)
• Sardînî: géneru n, génniru n
• Sicîlî: ienniru → scn n, jenniru → scn n
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: зет n

  Latînî: zet → sh n

• Skotî: guid-son
• Slovakî: zať → sk n
• Slovenî: zet → sl n
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: pśichodny syn n, źowki cłowjek n, šwigersyn n

• Spanî: yerno → es n

  Spaniya kevn: yerno

• Svanî: ჩი̄ჟე (čīže)
• Swêdî: svärson → sv g, måg → sv g
• Tagalogî: lalaking manugang
• Taosî: tà’ána, ȕ’úna
• Tayî: ลูกเขย → th
• Telûgûyî: అల్లుడు → te (alluḍu)
• Tirkî: güvey → tr, damat → tr
• Ûkraynî: зять n (zjatʹ)
• Venîsî: zendro n, zènero, xènero, xènaro → vec, dhènero
• Viyetnamî: rể → vi, con rể
• Volapûkî: lüson → vo
• Weylsî: mab-yng-nghyfraith n, daw n
• Wîlamowî: adum
• Yûnanî: γαμπρός → el n (gamprós)

  Kevn: γαμβρός n (gambrós)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Malagasî

Navdêr

zava

1. ronahî, ronî
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Çavkanî

Ev peyv ji wergerên ronahî hatiye çêkirin. Dibe ku tê de xeletiya wergerê hebe.^{[rûpelên din]}