reş

 Binêre herwiha: res

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /rɛʃ/
• Deng (Wan)^ⓘ
• Kîtekirin: reş

Rengdêr

Pozîtîv	Komparatîv	Sûperlatîv
reş		herî reş

Rengê reş.

reş

1. (reng) tarîtirîn reng, rengê ji hemiyan tarîtir, wek rengê rejiyê. #000000
   • -Tu jî mîna Fêdkayê min esmer î, çevreş, porê te reş. — (Frîda Hecî Cewarî, Bîranînên Min, Weşanên Lîmûş, 2010)
   • Digel ku emrê wî hê sî û pênc bû jî tayekî reş di porê wî de nemabû. — (Firat Cewerî, Kevoka Spî, Nûdem, 1996, ISBN 978-9188592156)
   • Û ew libasêd reş heta şeş mehan û yaxo salekê li ser ehlê (xizmê) meyyitî dimînin. Ew ehlê meyyitî heta ji şînê bidernekevin naçine dawet û kêfxweşiyan. — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 53, ISBN 9789944360678)
2. tarî, ji ronahiyê bêpar
   • (...) mîna tîrekê navdilê Qaçax hingavtin, ling lê lerizîn, ber çavên wî reş bû (...) — (Sîma Semend, Xezal, Weşanên Nûdem, 1996)
3. temirandî

   Ka wê çirayê reş bike.

4. çermreş, mirovên çermreş yên mîna efrîqiyan
   • Zelamekê req û hişk û reş hate bi nik wan ve. — (Xelîl Duhokî, Antolojiya Çîroka Nû ya Kurmancên Başûr, Weşanên Nûdem, Stockholm, 1994)
5. bêyom, pirr xirab, nebaş
   • Bextê me reş e, kezeb birîn e. — (Mehmed Uzun, Siya Evînê, Wêşanxana Orfeus, 1989)

Ji wêjeya klasîk

• Saqî ko dêm mehweş bitin
  Kagul ji şêva reş bitin
  Qerqef bila ateş bitin — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: ڕەش‎
• kurdî-krîlî: рәш

Herwiha

• (Reşwî) riş

Hevmane

• siyah (tenê edebî)
• qere- (tenê wek pêşgir)

Binêre herwiha

• kesk
• mor
• pembeyî, pîvazî
• pirteqalî
• qehweyî
• sor
• şîn
• zer

Jê

• (Lêker) reş bûn
• (Lêker) reş kirin
• (Navdêr) reşbûn
• (Navdêr) reşkirin
• (Rengdêr) reşbûyî
• (Rengdêr) reşkirî
• reşokî
• reşole
• reşnivîs
• reşmeh
• reşname
• reşpatî
• ripîreş

Etîmolojî

Taliyê ji proto-îranî *ra(n)ǰ- (“reng kirin, boyax kirin”). Hevreha soranî ڕەش‎ (reş), xotanî rraşa (“ya ku bi rengê tarî”), talişî رش‎ (rəş, “qehweyiya zelal”), sogdî [skrîpt hewce ye] (rɣš- /raxš/, “Rexş, hespê Ristem”), farisî رخش‎ (rexş, “sor”), mazenderanî رش‎ (raš, “sor”). Guherîna maneya rengan di zimanên hindûewropî de diyardeyeke berbelav e.

Çavkanî:

• Cheung, Johnny, Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden, 2007, r. 314

Bide ber

• reştarî
• reşûşîn kirin
• reşûşîn
• reşpoş

Bi zaravayên din

• Soranî: ڕەش‎ (reş)
• Kurdiya başûrî: siya, siyaw
• Hewramî: siyaw
• Zazakî: sîya

Werger

• Abxazî: аиқәаҵәа (āik°āc̣°ā)
• Açehî: itam
• Adnyamatanhayî: waurrunha
• Afrîkansî: swart → af
• Aklanon: maitum
• Albanî: zi → sq
• Almanî: schwarz → de
• Altayiya başûrî: кара (kara)
• Amharî: ጥቁር (ṭəḳur)
• Andî: бечӏедир
• Angloromanî: kalo
• Apaçî:

  Apaçiya rojava: diłhił

• Aragonî: negro
• Aromanî: negru, laiu → roa-rup
• Arrernteyiya rojavayî: artepe
• Asamî: ক‌’লা (ko‌öla), কুলা (kula)
• Astûrî: ñegru → ast, negru → ast, prietu → ast
• Aşanînkayî: cheenkari, kisaari
• Atîkamekwî: makatewaw
• Atong (Hindistan): pinak
• Avarî: чӏегӏера (č̣eʿera), чӏегӏераб (č̣eʿerab)
• Aymarayî: ch’iyara
• Azerî: qara → az
• Balînî: badeng
• Banjarî: hirang
• Baskî: beltz
• Başkîrî: ҡара (qara)
• Batsbî: ჺარჭინ (ʿarč̣in)
• Belarusî: чо́рны → be (čórny)
• Bengalî: কালো → bn (kalo), কাল → bn (kal)
• Bretonî: du → br
• Bugî: ma-lotoŋ
• Bukidnon manoboyiya rojavayî: me'item
• Bulgarî: че́рен → bg (čéren)
• Burmayî: နက် → my (nak), မည်း → my (many:)
• Buryatî: хара (xara)
• Cingphoyî: chyang
• Conxayî: གནགཔོ (gngpo)
• Çamicuroyî: kosewa
• Çeçenî: ӏаьржа (ʿärža)
• Çekî: černý → cs
• Çerokî: ᎬᎿᎨ (gvhnage)
• Çîkasawî: losa'
• Çînî:

  Kantonî: 黑 (hak¹), 黑色 (haak¹ sik¹, hak¹ sik¹)

  Dunganî: хи (hi)

  Mandarînî: 黑 → zh (hēi), 黑色 → zh (hēisè), 烏色 → zh (wūsè)

  Min dongî: 烏 (ŭ)

  Minnanî: 黑 (hek), 黑色 (hek-sek), 烏色 → zh-min-nan (o͘-siak / o͘-sek)

  Wuyî: 黑

• Çuvaşî: хура (hura)
• Çûkî: chon
• Dalmatî: fosc
• Danmarkî: sort → da
• Dogrîbî: dezǫ
• Dolganî: кара
• Elfdalî: swart
• Erebî: أَسْوَد‎ → ar n (ʾaswad), سَوْدَاء‎ m (sawdāʾ), سُود‎ pj (sūd)

  Erebiya misrî: اسود‎ (eswid)

  Erebiya hîcazî: أسود‎ (ʾaswad)

  Erebiya fasî: كحل‎ (kḥal), سود‎ (swad)

• Ermenî: սև (sew)
• Erzayî: раужо (raužo)
• Esperantoyî: nigra → eo
• Estonî: must → et
• Etrûskî: 𐌑𐌖𐌓𐌉 (śuri)
• Evenî: хакарин (hakarin)
• Evenkî: конңорин (konңorin)
• Eweyî: yibɔ
• Extremaduranî: negru
• Farisî: سیاه‎ → fa (siyâh)
• Ferî: svartur → fo
• Fîjî: loaloa → fj
• Fînî: musta → fi
• Fransî: noir → fr
• Friyolî: neri
• Frîsiya bakur:

  Föhr: suart

  Hallig: süürt

  Frîsiya bakur: suurt

• Frîsî: swart → fy
• Gaelîka skotî: dubh → gd
• Galîsî: negro → gl
• Godoberî: бечӏер
• Gondiyî: నల్లా (nallā)
• Gorontaloyî: yitomo
• Gotî: 𐍃𐍅𐌰𐍂𐍄𐍃 (swarts)
• Gujaratî: કાળું → gu (kāḷũ)
• Gurcî: შავი → ka (šavi)
• Haîtî: nwa
• Halkomelemî: ts'q'éyx̱

  Halkomelemî: tsq'ix

• Hawayî: ʻeleʻele
• Higaononî: maitum
• Hindî: काला → hi (kālā), कारौ → hi (kārau)
• Hîlîgaynonî: maitum
• Hmongî: dub
• Holendî: zwart → nl
• Hopîyî: qömvi
• Indonezî: hitam → id
• Îbanagî: ngisit
• Îbranî: שחור \ שָׁחֹר‎ → he (shakhór), שחורה \ שְׁחֹרָה‎ m (sh'khorá)
• Îdoyî: nigra → io
• Îgboyî: nwa
• Îlokanoyî: nangisit
• Îngilîziya kevn: blæc, sweart
• Îngilîzî: black → en
• Îngûşî: ӏаьржа (ʿärža)
• Înterlîngua: nigre → ia
• Îranunî: maitem
• Îrlendî: dubh → ga
• Îsnagî: ngisit
• Îstriyotî: nìgaro, nìgro
• Îtalî: nero → it
• Îu mienî: jieqv
• Îzlendî: svartur → is
• Japonî: 黒い → ja (くろい, kuroi), 黒色の (こくしょくの, kokushoku no)
• Javayî: ireng → jv, ireŋ, cemeŋ, hirěng
• Kalalîsûtî: qernertoq → kl
• Kalmîkî: хар (xar)
• Kannadayî: ಕಪ್ಪು → kn (kappu)
• Kapampanganî: matuling
• Karaçay-balkarî: къара (qara)
• Kaşûbî: czôrny
• Katalanî: negre → ca
• Kaurnayî: pulyuna
• Keçwayî: yana
• Khinalugî: мичӏаь (mič̣ä)
• Kirgizî: кара → ky (kara), күңүрт кара (küñürt kara), караңгы → ky (karañgı), каралоо → ky (karaloo), ушактоо → ky (uşaktoo), жамандоо → ky (camandoo), жаманатты кылуу → ky (camanattı kıluu), жала жабуу → ky (cala cabuu), көө → ky (köö)
• Kîkongoyî: ndombe
• Kîkûyûyî: -irũ
• Kîngalî: කළු → si (kaḷu)
• Komî-permyakî: сьӧд (sʹöd)
• Koreyî: 검다 → ko (geomda), 검은 → ko (geomeun), 까맣다 → ko (kkamata), 까만 (kkaman)
• Kornî: du
• Korsîkayî: neru → co
• Kreyoliya morîtanî: nwar
• Kumikî: къара (qara)

• Kuwileytî: shĺpa
• Ladakhiyî: ནག་པོ (nag po)
• Ladînî: fosch n
• Ladînoyî: preto
• Lakotayî: sápa
• Latgalî: malns
• Latînî: ater → la, niger → la
• Latviyayî: melns → lv
• Lawsî: ດຳ (dam)
• Lezgînî: чӏулав (č̣ulav)
• Lhao voyî: no, (nòʔ)
• Lingalayî: moíndo
• Lîgûrî: néigro
• Lîmbûrgî: zwart → li
• Lîtwanî: júodas
• Lombardî: négher, negro
• Lueyî: ᦡᧄ (ḋam)
• Mòçenoyî: schbòrz
• Madurayî: celleng
• Makasarî: le'leng
• Makedonî: црн (crn)
• Malagasî: mainty → mg
• Malayalamî: കറുപ്പ് → ml (kaṟuppŭ)
• Malezî: hitam → ms, aswad → ms, lotong, lutung, lutong

  Malezî: هيتم‎, اسود‎, لوتوڠ‎

• Maltayî: iswed → mt n, sewda m, suwed pj
• Mançûyî: ᠰᠠᡥᠠᠯᡳᠶᠠᠨ (sahaliyan), ᡴᠠᡵᠠ (kara)
• Manksî: doo
• Mansakayî: maitum
• Mansî: сэ̄мыл (sè̄myl)
• Maorî: mangu → mi
• Maranaoyî: maitem, delem
• Maratî: काळा → mr n (kāḷā)
• Marîkopayî: nilyig
• Mayayiya mopanî: bʼox
• Mecarî: fekete → hu
• Misrî: (km)
• Mizoyî: dum
• Mînangkabawî: itam
• Mongolî:

  Kirîlî: хар → mn (har)

  Mongolî: ᠬᠠᠷ᠎ᠠ (qar-a)

• Nafaanrayî: wɔɔ
• Nahuatl:

  Nahwatliya navendî: tliltic

  Klasîk: tliltic, capotztic

• Namayî: ǂnū
• Nambasiya mezin: im'ət
• Nanayî: сахарин
• Napolîtanî: niro
• Navajoyî: łizhin
• Nawrûyî: etangang → na, etañañ, etaŋaŋ
• Naxî: naq
• Nedersaksî:

  Almaniya jêrîn a almanî: swart

• Nepalî: कालो → ne (kālo)
• Ngarrindjerî: kro:tin
• Nîasî: a-itö
• Nogayî: кара (kara)
• Nootkayî: tupkuk
• Normandî: nièr n, né n, néthe m, naithe m
• Norsiya kevn: svartr, blakkr
• Norwecî: svart → no, sort → no
• Nottoway-meherrînî: gahuntee
• O'odhamî: chuk
• Ojibweyî: makade-, makadewaa, makadewizi
• Oksîtanî: negre → oc
• Oriyayî: କଲା → or (kôla)
• Oromoyî: gurraacha → om
• Osetî: сау (saw)
• Oygurî: قارا‎ → ug (qara)
• Ozbekî: qora → uz, siyoh → uz
• Pangasînanî: deket
• Peştûyî: تور‎ → ps
• Piedmontîsî: neir
• Pîttcantcatcarayî: maṟu
• Polonî: czarny → pl
• Portugalî: preto → pt, atro → pt, negro → pt
• Puncabî: ਕਾਲਾ → pa (kālā)
• Qazaxî: қара → kk (qara)
• Qiptî: ⲭⲁⲙⲉ (khame)
• Rapanuyî: kere kere, uri uri
• Rohingyayî: hala
• Romagnolî: négar
• Romancî: nair
• Romanî: kalo

  Romaniya balkanî: kalo

  Romaniya baltîkî: kalo

  Romaniya karpatyayî: kalo

  Romaniya sinte: kalo

  Romaniya vlaks: kalo

• Romanyayî: negru → ro
• Rusî: чёрный → ru (čórnyj), вороно́й → ru (voronój)
• Saanîçî: NEKIX
• Samiya bakurî: čáhppes
• Sanskrîtî: कृष्ण → sa (kṛṣṇa), काला → sa (kālā)
• Sardinian:

  Sardînî: nieddu n

  Sardînî: niéddhu n

  Sardînî: nigheddu n

• Sasakî: bidəŋ
• Sebwanoyî: itom
• Sicîlî: nìuru → scn
• Sindhî: ڪارو‎ → sd
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: цр̑н

  Latînî: cȓn → sh

• Sîlhetî: ꠇꠣꠟꠣ (xala)
• Slaviya kevn: чрьнъ (črĭnŭ)
• Slovakî: čierny
• Slovenî: črn → sl
• Slovînsî: čǻrnï
• Somalî: madow → so
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: carny

  Sorbiya jorîn: čorny → hsb

• Spanî: negro → es
• Sundanî: hideung
• Svanî: მეშხე (mešxe)
• Swahîlî: eusi
• Swazî: mnyáma
• Swêdî: svart → sv
• Şawî: aberkan
• Şerpayî: ནག་པུ (nakpu)
• Şîngazîcayî: -ɗu
• Şonayî: dema
• Şorî: қара (qara)
• Tabasaranî: кӏару (ḳaru)
• Tacikî: сиёҳ → tg (siyoh)
• Tagalogî: itim → tl
• Tahîtî: ʻereʻere
• Tamîlî: கருப்பு → ta (karuppu)
• Tarantinoyî: gnure
• Tarifitî: aberkan n
• Tausugî: maitum
• Tayî: ดำ → th (dam)
• Telûgûyî: నల్ల → te (nalla), నల్లని → te (nallani)
• Teterî: кара → tt (qara)
• Tirkî: kara → tr, siyah → tr
• Tirkmenî: gara
• Tîbetî: ནག་པོ (nag po), ནག་ཅན (nag can), རོག་རོག (rog rog)
• Tongî: ʻuliʻuli
• Toxarî B: erkent
• Udmurtî: сьӧд (sʹöd)
• Urdûyî: کالا‎ n (kālā), سیاہ‎ (sīاh)
• Ûkraynî: чо́рний → uk (čórnyj)
• Viyetnamî: đen → vi, đen thui → vi
• Volapûkî: blägik → vo
• Walonî: noer → wa
• Weylsî: du → cy
• Wînnebagoyî: seep
• Wolofî: kawe-yolet
• Xakasî: хара (xara)
• Ximêrî: ខ្មៅ → km (kmav)
• Yagnobî: шов
• Yakutî: хара (xara)
• Yidîşî: שוואַרץ‎ (shvarts)
• Yûnanî: μαύρος → el n (mávros)

  Kevn: μέλας (mélas)

• Zêlandî: zwart
• Zhuangî: ndaem, fonx
• Zuluyî: -mnyama

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	reş	reş
Îzafe	reşê	reşên
Çemandî	reşî	reşan
Nîşandera çemandî	wî reşî	wan reşan
Bangkirin	reşo	reşino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	reşek	reşin
Îzafe	reşekî	reşine
Çemandî	reşekî	reşinan

reş nêr

1. rengê reş
   • Wekû muddeyê hiznê (dema xemgîniyê) temam bûyî axayêd wan û yaxo xizmekî wan ji boy her yekî ehlê meyyitî, anegore halê xwe tiştekî tîne û reşêd wan heldigire, ji şînê biderdikevin. Lakin eger ew meyyit begzade û yaxo axa û mirovekî kifş bûya elbette paşî panzdeh rojan hakimê wî welatî xelatek hazir dikirîn û dişande pê warisê meyyitî (xwediyê kesê ku miriye) û tînane hizûra xwe û digotêne: Emrê xwedê ye, bilanî tu xweş bî, mirin rêya me hemûyan e. Ew xelat li wî warisî dikirîn û ji reşê biderdanîn (derdixistin). — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 53, ISBN 9789944360678)

Werger

• Fransî: noir → fr n

Soranî

Rengdêr

reş

1. Bi alfabeya latînî nivîsina ڕەش‎ (reş).