reş

Binêre herwiha: res

Kurmancî

Bilêvkirin

IPA^(kilîd): /rɛʃ/
Deng (Wan)
Kîtekirin: reş

Rengdêr

Pozîtîv	Komparatîv	Sûperlatîv
reş	reştir	herî reş reştirîn

Rengê reş.

reş

(reng) tarîtirîn reng, rengê ji hemiyan tarîtir, wek rengê rejiyê. #000000
- -Tu jî mîna Fêdkayê min esmer î, çevreş, porê te reş. — (Frîda Hecî Cewarî, Bîranînên Min, Weşanên Lîmûş, 2010)
- Digel ku emrê wî hê sî û pênc bû jî tayekî reş di porê wî de nemabû. — (Firat Cewerî, Kevoka Spî, Nûdem, 1996, ISBN 978-9188592156)
- Û ew libasêd reş heta şeş mehan û yaxo salekê li ser ehlê (xizmê) meyyitî dimînin. Ew ehlê meyyitî heta ji şînê bidernekevin naçine dawet û kêfxweşiyan. — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 53, ISBN 9789944360678)
tarî, ji ronahiyê bêpar
- (...) mîna tîrekê navdilê Qaçax hingavtin, ling lê lerizîn, ber çavên wî reş bû (...) — (Sîma Semend, Xezal, Weşanên Nûdem, 1996)
temirandî
Ka wê çirayê reş bike.
çermreş, mirovên çermreş yên mîna efrîqiyan
- Zelamekê req û hişk û reş hate bi nik wan ve. — (Xelîl Duhokî, Antolojiya Çîroka Nû ya Kurmancên Başûr, Weşanên Nûdem, Stockholm, 1994)
bêyom, pirr xirab, nebaş
- Bextê me reş e, kezeb birîn e. — (Mehmed Uzun, Siya Evînê, Wêşanxana Orfeus, 1989)

Ji wêjeya klasîk

Saqî ko dêm mehweş bitin
Kagul ji şêva reş bitin
Qerqef bila ateş bitin — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)

Binêre herwiha

Jê

(Lêker) reş bûn
(Lêker) reş kirin
(Navdêr) reşbûn
(Navdêr) reşkirin
(Rengdêr) reşbûyî
(Rengdêr) reşkirî
reşokî
reşole
reşnivîs
reşmeh
reşname
reşpatî
ripîreş

Etîmolojî

Taliyê ji proto-îranî *ra(n)ǰ- (“reng kirin, boyax kirin”). Hevreha soranî ڕەش‎ (reş), xotanî rraşa (“ya ku bi rengê tarî”), talişî ‎ (rəş, “qehweyiya zelal”), sogdî [skrîpt hewce ye] (rɣš- /raxš/, “Rexş, hespê Ristem”), farisî رخش‎ (rexş, “sor”), mazenderanî رش‎ (raš, “sor”). Guherîna maneya rengan di zimanên hindûewropî de diyardeyeke berbelav e.

Çavkanî:

Cheung, Johnny, Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden, 2007, r. 314

Bide ber

Bi zaravayên din

Soranî: ڕەش‎ (reş)
Kurdiya başûrî: siya, siyaw
Hewramî: siyaw
Zazakî: sîya

Werger

Abxazî: аиқәаҵәа (āik°āc̣°ā)
Açehî: itam
Adnyamatanhayî: waurrunha
Afrîkansî: swart → af
Aklanon: maitum
Albanî: zi → sq
Almanî: schwarz → de
Altayiya başûrî: кара (kara)
Amharî: ጥቁር (ṭəḳur)
Andî: бечӏедир
Angloromanî: kalo
Apaçî:
Apaçiya rojava: diłhił
Aragonî: negro
Aromanî: negru, laiu → roa-rup
Arrernteyiya rojavayî: artepe
Asamî: ক‌’লা (ko‌öla), কুলা (kula)
Astûrî: ñegru → ast, negru → ast, prietu → ast
Aşanînkayî: cheenkari, kisaari
Atîkamekwî: makatewaw
Atong (Hindistan): pinak
Avarî: чӏегӏера (č̣eʿera), чӏегӏераб (č̣eʿerab)
Aymarayî: ch’iyara
Azerî: qara → az
Balînî: badeng
Banjarî: hirang
Baskî: beltz
Başkîrî: ҡара (qara)
Batsbî: ჺარჭინ (ʿarč̣in)
Belarusî: чо́рны → be (čórny)
Bengalî: কালো → bn (kalo), কাল → bn (kal)
Bretonî: du → br
Bugî: ma-lotoŋ
Bukidnon manoboyiya rojavayî: me'item
Bulgarî: че́рен → bg (čéren)
Burmayî: နက် → my (nak), မည်း → my (many:)
Buryatî: хара (xara)
Cingphoyî: chyang
Conxayî: གནགཔོ (gngpo)
Çamicuroyî: kosewa
Çeçenî: ӏаьржа (ʿärža)
Çekî: černý → cs
Çerokî: ᎬᎿᎨ (gvhnage)
Çîkasawî: losa'
Çînî:
Kantonî: 黑 (hak¹), 黑色 (haak¹ sik¹, hak¹ sik¹)

Dunganî: хи (hi)

Mandarînî: 黑 → zh (hēi), 黑色 → zh (hēisè), 烏色 → zh (wūsè)

Min dongî: 烏 (ŭ)

Minnanî: 黑 (hek), 黑色 (hek-sek), 烏色 → zh-min-nan (o͘-siak / o͘-sek)

Wuyî: 黑
Çuvaşî: хура (hura)
Çûkî: chon
Dalmatî: fosc
Danmarkî: sort → da
Dogrîbî: dezǫ
Dolganî: кара
Elfdalî: swart
Endonezyayî: hitam → id
Erebî: أَسْوَد‎ → ar n (ʾaswad), سَوْدَاء‎ m (sawdāʾ), سُود‎ pj (sūd)
Erebiya misrî: اسود‎ (eswid)

Erebiya hîcazî: أسود‎ (ʾaswad)

Erebiya fasî: كحل‎ (kḥal), سود‎ (swad)
Ermenî: սև (sew)
Erzayî: раужо (raužo)
Esperantoyî: nigra → eo
Estonî: must → et
Etrûskî: 𐌑𐌖𐌓𐌉 (śuri)
Evenî: хакарин (hakarin)
Evenkî: конңорин (konңorin)
Eweyî: yibɔ
Extremaduranî: negru
Farisî: سیاه‎ → fa (siyâh)
Ferî: svartur → fo
Fîjî: loaloa → fj
Fînî: musta → fi
Fransî: noir → fr
Friyolî: neri
Frîsiya bakur:
Föhr: suart

Hallig: süürt

Frîsiya bakur: suurt
Frîsî: swart → fy
Gaelîka skotî: dubh → gd
Galîsî: negro → gl
Godoberî: бечӏер
Gondiyî: నల్లా (nallā)
Gorontaloyî: yitomo
Gotî: 𐍃𐍅𐌰𐍂𐍄𐍃 (swarts)
Gujaratî: કાળું → gu (kāḷũ)
Gurcî: შავი → ka (šavi)
Haîtî: nwa
Halkomelemî: ts'q'éyx̱
Halkomelemî: tsq'ix
Hawayî: ʻeleʻele
Higaononî: maitum
Hindî: काला → hi (kālā), कारौ → hi (kārau)
Hîlîgaynonî: maitum
Hmongî: dub
Holendî: zwart → nl
Hopîyî: qömvi
Îbanagî: ngisit
Îbranî: שחור \ שָׁחֹר‎ → he (shakhór), שחורה \ שְׁחֹרָה‎ m (sh'khorá)
Îdoyî: nigra → io
Îgboyî: nwa
Îlokanoyî: nangisit
Îngilîziya kevn: blæc, sweart
Îngilîzî: black → en
Îngûşî: ӏаьржа (ʿärža)
Înterlîngua: nigre → ia
Îranunî: maitem
Îrlendî: dubh → ga
Îsnagî: ngisit
Îstriyotî: nìgaro, nìgro
Îtalî: nero → it
Îu mienî: jieqv
Îzlendî: svartur → is
Japonî: 黒い → ja (くろい, kuroi), 黒色の (こくしょくの, kokushoku no)
Javayî: ireng → jv, ireŋ, cemeŋ, hirěng
Kalalîsûtî: qernertoq → kl
Kalmîkî: хар (xar)
Kannadayî: ಕಪ್ಪು → kn (kappu)
Kapampanganî: matuling
Karaçay-balkarî: къара (qara)
Kaşûbî: czôrny
Katalanî: negre → ca
Kaurnayî: pulyuna
Keçwayî: yana
Khinalugî: мичӏаь (mič̣ä)
Kirgizî: кара → ky (kara), күңүрт кара (küñürt kara), караңгы → ky (karañgı), каралоо → ky (karaloo), ушактоо → ky (uşaktoo), жамандоо → ky (camandoo), жаманатты кылуу → ky (camanattı kıluu), жала жабуу → ky (cala cabuu), көө → ky (köö)
Kîkongoyî: ndombe
Kîkûyûyî: -irũ
Kîngalî: කළු → si (kaḷu)
Komî-permyakî: сьӧд (sʹöd)
Koreyî: 검다 → ko (geomda), 검은 → ko (geomeun), 까맣다 → ko (kkamata), 까만 (kkaman)
Kornî: du
Korsîkayî: neru → co
Kreyoliya morîtanî: nwar
Kumikî: къара (qara)

Kuwileytî: shĺpa
Ladakhiyî: ནག་པོ (nag po)
Ladînî: fosch n
Ladînoyî: preto
Lakotayî: sápa
Latgalî: malns
Latînî: ater → la, niger → la
Latviyayî: melns → lv
Lawsî: ດຳ (dam)
Lezgînî: чӏулав (č̣ulav)
Lhao voyî: no, (nòʔ)
Lingalayî: moíndo
Lîgûrî: néigro
Lîmbûrgî: zwart → li
Lîtwanî: júodas
Lombardî: négher, negro
Lueyî: ᦡᧄ (ḋam)
Mòçenoyî: schbòrz
Madurayî: celleng
Makasarî: le'leng
Makedonî: црн (crn)
Malagasî: mainty → mg
Malayalamî: കറുപ്പ് → ml (kaṟuppŭ)
Malezî: hitam → ms, aswad → ms, lotong, lutung, lutong
Malezî: هيتم‎, اسود‎, لوتوڠ‎
Maltayî: iswed → mt n, sewda m, suwed pj
Mançûyî: ᠰᠠᡥᠠᠯᡳᠶᠠᠨ (sahaliyan), ᡴᠠᡵᠠ (kara)
Manksî: doo
Mansakayî: maitum
Mansî: сэ̄мыл (sè̄myl)
Maorî: mangu → mi
Maranaoyî: maitem, delem
Maratî: काळा → mr n (kāḷā)
Marîkopayî: nilyig
Mayayiya mopanî: bʼox
Mecarî: fekete → hu
Misrî:

(km)
Mizoyî: dum
Mînangkabawî: itam
Mongolî:
Kirîlî: хар → mn (har)

Mongolî: ᠬᠠᠷ᠎ᠠ (qar-a)
Nafaanrayî: wɔɔ
Nahuatl:
Nahwatliya navendî: tliltic

Klasîk: tliltic, capotztic
Namayî: ǂnū
Nambasiya mezin: im'ət
Nanayî: сахарин
Napolîtanî: niro
Navajoyî: łizhin
Nawrûyî: etangang → na, etañañ, etaŋaŋ
Naxî: naq
Nedersaksî:
Almaniya jêrîn a almanî: swart
Nepalî: कालो → ne (kālo)
Ngarrindjerî: kro:tin
Nîasî: a-itö
Nogayî: кара (kara)
Nootkayî: tupkuk
Normandî: nièr n, né n, néthe m, naithe m
Norsiya kevn: svartr, blakkr
Norwecî: svart → no, sort → no
Nottoway-meherrînî: gahuntee
O'odhamî: chuk
Ojibweyî: makade-, makadewaa, makadewizi
Oksîtanî: negre → oc
Oriyayî: କଲା → or (kôla)
Oromoyî: gurraacha → om
Osetî: сау (saw)
Oygurî: قارا‎ → ug (qara)
Ozbekî: qora → uz, siyoh → uz
Pangasînanî: deket
Peştûyî: تور‎ → ps
Piedmontîsî: neir
Pîttcantcatcarayî: maṟu
Polonî: czarny → pl
Portugalî: preto → pt, atro → pt, negro → pt
Puncabî: ਕਾਲਾ → pa (kālā)
Qazaxî: қара → kk (qara)
Qiptî: ⲭⲁⲙⲉ (khame)
Rapanuyî: kere kere, uri uri
Rohingyayî: hala
Romagnolî: négar
Romancî: nair
Romanî: kalo
Romaniya balkanî: kalo

Romaniya baltîkî: kalo

Romaniya karpatyayî: kalo

Romaniya sinte: kalo

Romaniya vlaks: kalo
Romanyayî: negru → ro
Rusî: чёрный → ru (čórnyj), вороно́й → ru (voronój)
Saanîçî: NEKIX
Samiya bakurî: čáhppes
Sanskrîtî: कृष्ण → sa (kṛṣṇa), काला → sa (kālā)
Sardinian:
Sardînî: nieddu n

Sardînî: niéddhu n

Sardînî: nigheddu n
Sasakî: bidəŋ
Sebwanoyî: itom
Sicîlî: nìuru → scn
Sindhî: ڪارو‎ → sd
Sirboxirwatî:
Kirîlî: цр̑н

Latînî: cȓn → sh
Sîlhetî: ꠇꠣꠟꠣ (xala)
Slaviya kevn: чрьнъ (črĭnŭ)
Slovakî: čierny
Slovenî: črn → sl
Slovînsî: čǻrnï
Somalî: madow → so
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: carny

Sorbiya jorîn: čorny → hsb
Spanî: negro → es
Sundanî: hideung
Svanî: მეშხე (mešxe)
Swahîlî: eusi
Swazî: mnyáma
Swêdî: svart → sv
Şawî: aberkan
Şerpayî: ནག་པུ (nakpu)
Şîngazîcayî: -ɗu
Şonayî: dema
Şorî: қара (qara)
Tabasaranî: кӏару (ḳaru)
Tacikî: сиёҳ → tg (siyoh)
Tagalogî: itim → tl
Tahîtî: ʻereʻere
Tamîlî: கருப்பு → ta (karuppu)
Tarantinoyî: gnure
Tarifitî: aberkan n
Tausugî: maitum
Tayî: ดำ → th (dam)
Telûgûyî: నల్ల → te (nalla), నల్లని → te (nallani)
Teterî: кара → tt (qara)
Tirkî: kara → tr, siyah → tr
Tirkmenî: gara
Tîbetî: ནག་པོ (nag po), ནག་ཅན (nag can), རོག་རོག (rog rog)
Tongî: ʻuliʻuli
Toxarî B: erkent
Udmurtî: сьӧд (sʹöd)
Urdûyî: کالا‎ n (kālā), سیاہ‎ (sīاh)
Ûkraynî: чо́рний → uk (čórnyj)
Viyetnamî: đen → vi, đen thui → vi
Volapûkî: blägik → vo
Walonî: noer → wa
Weylsî: du → cy
Wînnebagoyî: seep
Wolofî: kawe-yolet
Xakasî: хара (xara)
Ximêrî: ខ្មៅ → km (kmav)
Yagnobî: шов
Yakutî: хара (xara)
Yidîşî: שוואַרץ‎ (shvarts)
Yûnanî: μαύρος → el n (mávros)
Kevn: μέλας (mélas)
Zêlandî: zwart
Zhuangî: ndaem, fonx
Zuluyî: -mnyama

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	reş	reş
Îzafe	reşê	reşên
Çemandî	reşî	reşan
Nîşandera çemandî	wî reşî	wan reşan
Bangkirin	reşo	reşino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	reşek	reşin
Îzafe	reşekî	reşine
Çemandî	reşekî	reşinan

reş nêr

rengê reş
- Wekû muddeyê hiznê (dema xemgîniyê) temam bûyî axayêd wan û yaxo xizmekî wan ji boy her yekî ehlê meyyitî, anegore halê xwe tiştekî tîne û reşêd wan heldigire, ji şînê biderdikevin. Lakin eger ew meyyit begzade û yaxo axa û mirovekî kifş bûya elbette paşî panzdeh rojan hakimê wî welatî xelatek hazir dikirîn û dişande pê warisê meyyitî (xwediyê kesê ku miriye) û tînane hizûra xwe û digotêne: Emrê xwedê ye, bilanî tu xweş bî, mirin rêya me hemûyan e. Ew xelat li wî warisî dikirîn û ji reşê biderdanîn (derdixistin). — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 53, ISBN 9789944360678)

Werger

Fransî: noir → fr n

Soranî

Rengdêr

reş

Bi alfabeya latînî nivîsina ڕەش‎ (reş).
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

reş

Kurmancî

Bilêvkirin

Rengdêr

Ji wêjeya klasîk

Bi alfabeyên din

Herwiha

Hevmane

Binêre herwiha

Jê

Etîmolojî

Bide ber

Bi zaravayên din

Werger

Navdêr

Werger

Soranî

Rengdêr