reş

 Binêre herwiha: res

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /rɛʃ/

• Deng (Wan)

• Kîtekirin: reş

Rengdêr

Pozîtîv	Komparatîv	Sûperlatîv
reş		herî reş

Rengê reş.

reş

1. (reng) tarîtirîn reng, rengê ji hemiyan tarîtir, wek rengê rejiyê. #000000
   • -Tu jî mîna Fêdkayê min esmer î, çevreş, porê te reş. — (Frîda Hecî Cewarî, Bîranînên Min, Weşanên Lîmûş, 2010)
   • Digel ku emrê wî hê sî û pênc bû jî tayekî reş di porê wî de nemabû. — (Firat Cewerî, Kevoka Spî, Nûdem, 1996, ISBN 978-9188592156)
   • Û ew libasêd reş heta şeş mehan û yaxo salekê li ser ehlê (xizmê) meyyitî dimînin. Ew ehlê meyyitî heta ji şînê bidernekevin naçine dawet û kêfxweşiyan. — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 53, ISBN 9789944360678)
2. tarî, ji ronahiyê bêpar
   • (...) mîna tîrekê navdilê Qaçax hingavtin, ling lê lerizîn, ber çavên wî reş bû (...) — (Sîma Semend, Xezal, Weşanên Nûdem, 1996)
3. temirandî

   Ka wê çirayê reş bike.

4. çermreş, mirovên çermreş yên mîna efrîqiyan
   • Zelamekê req û hişk û reş hate bi nik wan ve. — (Xelîl Duhokî, Antolojiya Çîroka Nû ya Kurmancên Başûr, Weşanên Nûdem, Stockholm, 1994)
5. bêyom, pirr xirab, nebaş
   • Bextê me reş e, kezeb birîn e. — (Mehmed Uzun, Siya Evînê, Wêşanxana Orfeus, 1989)

Ji wêjeya klasîk

• Saqî ko dêm mehweş bitin
  Kagul ji şêva reş bitin
  Qerqef bila ateş bitin— (Dîwana Melayê Cizirî ~1640, Melayê Cizîrî)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: ڕەش

Herwiha

• (Reşwî) riş

Hevmane

• siyah (tenê edebî)
• qere- (tenê wek pêşgir)

Jê

• (Lêker) reş bûn
• (Lêker) reş kirin
• (Navdêr) reşbûn
• (Navdêr) reşkirin
• (Rengdêr) reşbûyî
• (Rengdêr) reşkirî
• reşokî
• reşole
• reşnivîs
• reşmeh
• reşname
• reşpatî
• ripîreş

Etîmolojî

Taliyê ji proto-îranî *ra(n)ǰ- (“reng kirin, boyax kirin”). Hevreha soranî ڕەش‎ (reş), xotanî rraşa (“ya ku bi rengê tarî”), talişî رش‎ (rəş, “qehweyiya zelal”), sogdî [skrîpt hewce ye] (rɣš- /raxš/, “Rexş, hespê Ristem”), farisî رخش‎ (rexş, “sor”), mazenderanî رش‎ (raš, “sor”). Guherîna maneya rengan di zimanên hindûewropî de diyardeyeke berbelav e.

Çavkanî:

• Cheung, Johnny, Etymological Dictionary of the Iranian Verb, Leiden, 2007, r. 314

Bide ber

• reştarî
• reşûşîn kirin
• reşûşîn
• reşpoş

Bi zaravayên din

• Soranî: ڕەش‎ (reş)
• Kurdiya başûrî: siya, siyaw
• Hewramî: siyaw
• Zazakî: sîya

Werger

• Afrîkansî: swart → af
• Çînî: 黑色 → zh (hēisè)
• Yûnanî: μαύρο → el (mávro) n
• Almanî: schwarz → de, ^?umgangssprachlich → de
• Erebî: أسود‎ → ar (aswad), ^?أحم‎ → ar, ^?أدهم‎ → ar, ^?أربك‎ → ar, ^?أسحم‎ → ar, ^?اسود‎ → ar, ^?البهیم‎ → ar, ^?الجون‎ → ar, ^?الدهم‎ → ar, ^?الفحم‎ → ar, ^?الیحموم‎ → ar, ^?حاتم‎ → ar, ^?فحیم‎ → ar
• Estonî: must → et
• Farisî: سياه‎ → fa (siyah), سیاه‎ → fa, مشكي‎ → fa, سياه‎ → fa, مشکي‎ → fa
• Fînî: musta → fi
• Fransî: noir → fr
• Holendî: zwart → nl
• Mecarî: fekete → hu
• Îbranî: שחור‎ → he (shachor), שחורה‎ → he (shchora)
• Indonezî: hitam → id
• Inglîzî: black → en, sable → en, mela- → en, ^?ebon → en, ^?melanic → en, ^?tabby → en, ^?afro-american → en, ^?nigrescent → en, ^?black bile → en
• Înterlîngua: nigro → ia
• Îrlendî: dubh → ga
• Îtalî: nero → it nêr
• Japonî: 黒 → ja (くろ, kuro)
• Javayî: ireng → jv, cemeng → jv
• Latînî: niger → la, nigra → la, nigrum → la
• Lîtwanî: juoduma → lt mê
• Polonî: czarny → pl
• Rusî: чёрный → ru (chjórnyj)
• Sebwanoyî: itom → ceb
• Slovenî: črna → sl mê
• Spanî: negro → es nêr
• Swêdî: svart → sv
• Tagalogî: itim → tl
• Tirkî: kara → tr, siyah → tr, hayalet → tr, kâr → tr, karartı → tr, korkuluk → tr, siluet → tr, kuzguni siyah → tr, arap → tr, hayal → tr, ^?gölge → tr, ^?karaltı, karartı → tr, ^?kör → tr, ^?silüet → tr

Navdêr

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	reş	reş
Îzafe	reşê	reşên
Çemandî	reşî	reşan
Nîşandera çemandî	wî reşî	wan reşan
Bangkirin	reşo	reşino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	reşek	reşin
Îzafe	reşekî	reşine
Çemandî	reşekî	reşinan

reş nêr

1. Maneya vê peyvê hê nehatiye nivîsîn. Heke hûn maneya wê bizanin, kerem bikin binivîsin.
   • Wekû muddeyê hiznê (dema xemgîniyê) temam bûyî axayêd wan û yaxo xizmekî wan ji boy her yekî ehlê meyyitî, anegore halê xwe tiştekî tîne û reşêd wan heldigire, ji şînê biderdikevin. Lakin eger ew meyyit begzade û yaxo axa û mirovekî kifş bûya elbette paşî panzdeh rojan hakimê wî welatî xelatek hazir dikirîn û dişande pê warisê meyyitî (xwediyê kesê ku miriye) û tînane hizûra xwe û digotêne: Emrê xwedê ye, bilanî tu xweş bî, mirin rêya me hemûyan e. Ew xelat li wî warisî dikirîn û ji reşê biderdanîn(derdixistin). — (Mele Mehmûdê Bayezîdî, Amadekar: Jan Dost Adat û Rusûmatnameê Ekradiye, Weşanxaneya Nûbihar, 2010, r. 53, ISBN 9789944360678)

Werger

• Fransî: noir → fr n

Soranî

Rengdêr

reş

1. Bi alfabeya latînî nivîsina ڕەش‎ (reş).