zanîn
Bilêvkirin
biguhêreLêker
biguhêrezanîn (lêkera gerguhêz) | ||
---|---|---|
Rehê dema niha: | ||
RP. Niha | ||
ez | dizanim | |
tu | dizanî | |
ew | dizane | |
em, hûn, ew | dizanin | |
Fermanî | Yekjimar | bizane |
Pirjimar | bizanin | |
Rehê dema borî: | ||
RP. Boriya sade | ||
min | zanî | |
te | zanî | |
wê/wî | zanî | |
me, we, wan | zanî | |
Formên din: Tewandin:zanîn |
zanîn lêkera xwerû, gerguhêz
- hay jê hebûn, agah jê hebûn, agahdar bûn, haydar bûn (ji tiştekê);
- Ez dizanim ew li kû ye. ― Min agadarî heye ka ew li kû ye. Min hay jê heye ew li kû derê ye.
- Mahmût Xan nizane maf û diyarî çi ye. Ew bûye Osmanî. — (Çiyayê Agirî, Yaşar Kemal, Weşanxana Çanda Kurdî)
- karîn tiştekî bike
- Ez dirûnê nizanim.
- karîn bi zimanekî biaxive û fam bike
- Ew baş bi kurdî dizane.
- piştrast bûn
- Ez dizanim ew dîsan jî nayê.
- zanist, zanyarî, ilm
- Em tenê dikarin bi zanînê civaka xwe pêş ve bibin.
kurtebêj
biguhêre- tu same lo . ― Ma ez çi dizanime bavo. Min hay jê nîne,ez pê nizanim.
Ji wêjeya klasîk
biguhêre- Şêweyê dilberê bizan sunnet e şêwe 'işwe ferd
Şêweyê dilberê bizan sunnet e şêwe 'işwe ferd — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)
Bi alfabeyên din
biguhêre- kurdî-erebî: زانين (dengnasî: ظانین)
- kurdî-krîlî: занин
Jê
biguhêreBide ber
biguhêreNîşe
biguhêreLêkerên karîn/kanîn û zanîn bi hin awayan ji lêkerên din yên kurmancî cuda tên tewandin. Bo mînak: di dema niha de di hin devokan de pêşqertafa di- nakeve pêşiya wan. Anku lêkeran bi awayê "ez dikim, tu dibêjî, ew dixwe" tên tewandin lê karîn/kanîn û zanîn di hin devokan de wek "ez karim, tu zanî, ew kane" tên tewandin (li cihê "ez dikarim, tu dizanî, ew dikane").
Herwiha neyînîkirina wan ne bi na- ye lê bi ni- ye. Anku di kurmancî de lêker bi awayê "ez nakim, tu naçî, ew nabêje" û hwd. tên neyînîkirin lê ji bilî van lêkeran karîn/kanîn û zanîn - ku bi awayê "ez nizanim, tu nikarî, ew nikane" tên neyînîkirin.
Herwiha di rewşên din de jî hin cudahî hene. Ji hemû lêkerên din re di raweya şertî de (kondîsyonal yan subjunktîv) bi giştî lêker bi formûlaya "bi- + reha dema niha + qertafa kesane" ne: "ez bi-ç-im, tu bi-k-î, ew bi-bêj-e". Ev qaydeya giştî di hin devokan de li gel lêkerên karîn/kanîn û zanîn dîsa jî li kar e: "ez bi-zan-im, tu bi-kar-î, ew bi-kan-e". Lê di hin devokan de jî ew bi formûlaya "rehê dema niha + -i- + -b- + qertafa kesane" tên çêkirin: "ez kar-i-b-im, tu zan-i-b-î, ew kan-i-b-e". Di hin devokan de jî îcar ev herdu qayde di heman demê de tên bikaranîn: "ez bi-zan-i-b-im, tu bi-kar-i-b-î, ew bi-kan-i-b-e".
Herwiha ev zanibû bi teşeya raboriya dûr zanîbû hemanî nayê lêvandin.
Etîmolojî
biguhêreJi proto-hindûewropî *ǵenh₃- / *ǵenə- / *ǵnō-, têkildarî zan- ya avestayî, pehlewî dan-, farisî dan-, zazakî zanayene, sanskrîtî jānāmi, rusî знать (znat'), almanî kann, swêdî kan (dikare) û känna (nasîn), îngilîzî can (bixwîne: ken, "karîn") û know (bixwîne: now "zanîn" ji îngilîziya kevn cunnan, bixwîne: kunnan "zanîn").
Ji proto-hindûewropî: *gne- ("zanîn"), proto-îranî: *zan- ("zanîn"), avestayî: zān- ("zanîn"), partî: z'n- ("zanîn"), pehlewî: d'n- ("zanîn"), sogdî: z'n- ("zanîn"), farisî: dān- ("zanîn"), osetî: zynd- ("zanîn"), belûçî: zan- ("zanîn"), semnanî: zūn- ("zanîn"), sengîserî: zun- ("zanîn") ... alfabeya arî, kurmancî: zanîn- ("zanîn"), soranî: zanîn- ("zanîn"), hewramî: zanay ("zanîn"), zazakî: zanayene, sanskrîtî: jna- ("zanîn"), latînî: gno- ("zanîn"), yûnanî: gno- ("zanîn"), îngilîzî: know ("zanîn") ..., almanî: kann (dikare), swêdî: kan (dikare), känna (nasîn)
Çavkanî: Cheung p.467, Watkins p.33, Etymonline
Binere herwiha: nasîn
Anagram
biguhêreWerger
biguhêre- Abxazî: адырра (ādərrā)
- Afarî: eexege
- Afrîkansî: weet → af
- Akanî: nim
- Albanî: di → sq
- Almanî: wissen → de
- Elmanîşî: wüsse
- Altayiya başûrî: билер (biler)
- Amharî: ማወቅ → am (mawäḳ), ማዎቅ (mawoḳ)
- Amharî: ማወቅ → am (mawäḳ)
- Aramî: יְדַע
- Aromanî: shciu
- Astûrî: saber → ast
- Azerî: bilmək → az
- Baskî: jakin, jakina izan
- Başkîrî: белеү (belew)
- wissn :
- Belarusî: ве́даць impf (vjédacʹ), знаць impf (znacʹ)
- Bengalî: জানা → bn (jana), চেনা → bn (cena)
- Bextiyarî: دونستن (dõwesten)
- Bîslamayî: save
- Bontociya rojhilatî: ammo, inila
- Bretonî: gouzout → br
- Bugî: ito
- Bukidnon manoboyiya rojavayî: savut
- Bulgarî: зна́я → bg impf (znája)
- Burmayî: သိရှိ → my (si.hri.), သိ → my (si.)
- Conxayî: ཤེས (shes)
- Çekî: vědět → cs
- Çinook jargonî: kəmtəks
- Çînî:
- Kantonî: 知 (zi1)
- Dunganî: җыдо (žɨdo)
- Hakkayî: 知 (tî)
- Mandarînî: 知道 → zh (zhīdao), 曉得 → zh (xiǎode)
- Min dongî: 捌 (báik)
- Minnanî: 知影 → zh-min-nan (chai-iáⁿ), 會曉 → zh-min-nan (ē-hiáu), 明白 → zh-min-nan (bîng-pi̍k)
- Wuyî: 曉得
- Çuvaşî: пĕл (pĕl)
- Dalmatî: sapar
- Danmarkî: vide → da
- Dolganî: бил
- Dongşîangî: mejie
- Emilî: savêr
- Endonezyayî: tahu → id
- Erebî: عَلِمَ → ar (ʿalima), عَرَفَ → ar (ʿarafa)
- Ermenî: գիտենալ → hy (gitenal), իմանալ → hy (imanal)
- Esperantoyî: scii → eo
- Estonî: teadma → et
- Evenî: хадай (hadaj)
- Evenkî: сами (sami)
- Fangî (Bantu): -yem
- Farisî: دانستن → fa (dânestan), دونستن (dunestan)
- Ferî: vita → fo
- Fînî: tietää → fi
- Fransiya kevn: savoir, saveir
- Fransî: savoir → fr
- Friyolî: savê
- Frîsiya bakur: waase, witj
- Frîsî: wite → fy, witte → fy
- Gaelîka skotî: bi fhios aig
- Galîsî: saber → gl
- Gotî: 𐍅𐌹𐍄𐌰𐌽 (witan)
- Gujaratî: જાણવું (jāṇvũ)
- Gurcî: ცოდნა (codna)
- Guwaranî: kuaa
- Haîtî: konnen
- Hawayî: ʻike
- Hawsayî: sanī̀
- Hindî: जानना → hi (jānnā)
- Holendî: weten → nl
- Îbranî: יָדַע → he (yadá)
- Îdoyî: savar → io
- Îlokanoyî: ammo
- Îngilîziya kevn: witan
- Îngilîzî: know → en
- Îrlendî: a fhios a bheith agat, is eol do, eolas a bheith ag
- Îstriyotî: savì
- Îtalî: sapere → it
- Îzlendî: vita → is
- Japonî: 知る → ja (しる, shiru), 確信している (かくしんしている, kakushin shite iru), ご存知である (ごぞんじである, go-zonji de aru), 存じ上げる (ぞんじあげる, zonjiageru)
- Javayiya kevn: wruh
- Javayî: weruh → jv
- Kabîlî: ẓer
- Kalingayiya başûrî: akammu
- Kankanayiya bakurî: gekken
- Karaxanîdî: بِلْماكْ (bilmēk)
- Katalanî: saber → ca
- Keçwayî: riqsiy
- Kirgizî: билүү → ky (bilüü)
- Kîkûyûyî: ũĩ
- Kîlîvîlayî: -nukwali-
- Kîngalî: දන්නවා (dannawā)
- Koreyî: 알다 → ko (alda)
- Kornî: godhvos
- Krioyî: sabi
- Latînî: sciō → la
- Latviyayî: zināt → lv
- Lawsî: ຮູ້ → lo (hū), ຊາບ (sāp)
- Lingalayî: yeba
- Lîtwanî: žinoti → lt
- Lombardî: savè
- Lueyî: ᦣᦴᧉ (huu2)
- Makasarî: ito
- Makedonî: зна́е impf (znáe)
- Malayalamî: അറിയുക → ml (aṟiyuka)
- Malezî: tahu → ms
- Maltayî: għaf
- Mançûyî: ᠰᠠᠮᠪᡳ (sambi)
- Maratî: जाणणे → mr (j̈āṇṇe)
- Mbya guaraniyî: kuaa
- Mecarî: tud → hu
- Mînangkabawî: tahu
- Mîrandî: saber
- Mongolî: мэдэх → mn (medeh)
- Nahwatlî: mati
- Nanayî: саори, отоли-
- Nedersaksî: weten
- Nepalî: चिन्नु (cinnu)
- Normandî: saver
- Norwecî: vite → no
- Oksîtanî: saber → oc, saupre → oc
- Oriyayî: ଜାଣିବା → or (jaṇiba)
- Oromoyî: baruu
- Osetî: зонын (zonyn)
- Osmanî: بیلمك (bilmek)
- Oygurî: بىلمەك (bilmek)
- Ozbekî: bilmoq → uz
- Peştûyî: پوهېدل → ps (pohedᶕl), پيېدل (pǝyedǝ́l)
- Piedmontîsî: savej
- Polonî: wiedzieć → pl impf, znać → pl impf
- Portugalî: saber → pt
- Qazaxî: білу → kk (bılu)
- Ratahanî: mataton
- Romancî: savair, saveir, saver
- Romanyayî: ști → ro
- Rusî: знать → ru impf (znatʹ), ве́дать → ru impf (védatʹ)
- Sahoyî: eerhege
- Saksoniya kevn: witan
- Samogîtî: žėnuotė
- Sanskrîtî: जानाति → sa (jānāti)
- Sardînî: ischire, ischiri
- Sebwanoyî: kahibalo
- Sicîlî: sapiri → scn
- Sindhî: ڄاڻڻ
- Sirananî: sabi
- Sirboxirwatî:
- Slaviya kevn:
- Slaviya rojavayî ya kevn: знати (znati), вѣдѣти (věděti)
- Slovakî: vedieť → sk impf
- Slovenî: vedeti → sl impf
- Somalî: ogaasho
- Sorbî:
- Spanî: saber → es
- Sundanî: uninga
- Swahîlî: kujua
- Swêdî: veta → sv
- Şerpayî: ཤེའ (shee)
- Tacikî: донистан → tg (donistan)
- Tagalogî: alam → tl
- Tarantinoyî: sapè
- Tayiya bakurî: ᩁᩪ᩶ (hu)
- Tayî: รู้ → th (rúu), ทราบ → th (trâap)
- Ternateyî: waro
- Teterî: белергә → tt (belergä)
- Tetûmî: hatene
- Tibetiya klasîk: ཤེས་ (shes)
- Tirkiya kevn: 𐰋𐰃𐰠 (b²il² /bil-/)
- Tirkî: bilmek → tr
- Tirkmenî: bilmek → tk
- Tîbetî: ཤེས (shes), མཁྱེན (mkhyen)
- Tofalarî: билир (bilir), биир (biir)
- Tokpisinî: save
- Torangî: sçaveirĕ
- Toxarî B: kärs-
- Tuvanî: билир (bilir)
- Ugarîtî: 𐎊𐎄𐎓 (ydʿ)
- Urdûyî: جاننا (jānnā)
- Ûkraynî: зна́ти → uk impf (znáty), ві́дати → uk impf (vídaty)
- Venîsî: saver
- Viyetnamî: biết → vi
- Volapûkî: nolön → vo
- Weylsî: medru → cy, gwybod → cy
- Xakasî: пілерге (pílerge)
- Ximêrî: ចេរ → km (cee)
- Yakutî: бил (bil)
- Yidîşî: וויסן (visn)
- Yûnanî: ξέρω → el (xéro)
- Zêlandî: weête
- Zhuangî: rox
- Zimanê destan ê emerîkî: BentB@Sfhead
Navdêr
biguhêreZayenda mê ya binavkirî | ||
---|---|---|
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | zanîn | zanîn |
Îzafe | zanîna | zanînên |
Çemandî | zanînê | zanînan |
Nîşandera çemandî | wê zanînê | wan zanînan |
Bangkirin | zanînê | zanînino |
Zayenda mê ya nebinavkirî | ||
Rewş | Yekjimar | Pirjimar |
Navkî | zanînek | zanînin |
Îzafe | zanîneke | zanînine |
Çemandî | zanînekê | zanîninan |
zanîn mê
- haydarî, agahî, hay, esehî, piştrastî
- Zanîna zimanê kurdî.
- Zanîna rastiyê.
- zanyarî, zanist, ilm
- Divê em welatê xwe bi zanînê ava bikin.
Dijmane
biguhêreBide ber
biguhêreJê
biguhêreWerger
biguhêre- Afrîkansî: kennis → af
- Albanî: dituri → sq m, dije → sq m, dijeni → sq m
- Almanî: Wissen → de nt, Kenntnis → de m
- Amharî: እውቀት (ʾəwḳät)
- Asamî: জ্ঞান (gyan)
- Astûrî: conocimientu n, conocencia m
- Azerî: bilik → az
- Başkîrî: белем (belem)
- Belarusî: ве́данне nt (vjédannje)
- Bengalî: জ্ঞান → bn (ggan), এলেম → bn (elem)
- Bîkoliya naverast: kaaraman
- Bretonî: anaoudegez m
- Bulgarî: зна́ние → bg nt (znánie)
- Burmayî: အသိပညာ → my (a.si.pa.nya), ဝိဇ္ဇာ → my (wijja)
- Cahuillayî: 'e'nanill
- Çekî: znalost → cs m, vědění nt
- Çînî:
- Danmarkî: viden → da, kundskab, kendskab → da
- Endonezyayî: pengetahuan → id
- Erebî: عِلْم → ar n (ʿilm), مَعْرِفَة → ar m (maʿrifa)
- Ermenî: իմացություն → hy (imacʻutʻyun), գիտելիք → hy (gitelikʻ)
- Esperantoyî: scio
- Estonî: teadmine, teadmised pj
- Farisî: دانش → fa (dâneš), شناخت → fa (šenâxt), علم → fa ('elm), معرفت → fa (ma'refat)
- Ferî: vitan m
- Fînî: tieto → fi, tiedot → fi pj
- Fransiya kevn: saveir
- Fransî: connaissance → fr m, science → fr m
- Fransiya navîn: sçavoir n
- Fransiya kevn: savoir n, conoissance m, escient n
- Friyolî: cognossince m
- Frîsî: witten → fy
- Gaelîka skotî: fios n
- Galîsî: coñecemento → gl n, sabenza m, sabedoría m
- Gurcî: ცოდნა (codna)
- Haîtî: konesans
- Hawayî: ʻike
- Hindî: जान → hi m (jān), ज्ञान → hi n (gyān), बुद्धि → hi m (buddhi), इल्म → hi n (ilm)
- Holendî: kennis → nl, weten → nl, wetenschap → nl
- Îbranî: יֶדַע → he (yéda), ידיעה → he m (yediá)
- Îngilîzî: knowledge → en
- Înterlîngua: cognoscentia
- Îrlendî: fios n
- Îtalî: conoscenza → it m
- Îzlendî: þekking → is m
- Japonî: 知識 → ja (ちしき, chishiki)
- Kapampanganî: pamibaluan, pangabalu
- Katalanî: coneixement → ca n
- Keçwayî: riqsiy
- Kirgizî: билим → ky (bilim)
- Koreyî: 지식 → ko (jisik), 앎 → ko (am)
- Latînî: notitia m, notio → la m, agnitio m, cognitio m, intelligentia m
- Latviyayî: zināšana m
- Lawsî: ຄວາມຮູ້ → lo (khuām hū), ວິຊາ (wi sā)
- Lîtwanî: žinojimas n, mokėjimas → lt n, išmanymas n
- Makedonî: знаење m (znaenje)
- Malezî: pengetahuan → ms, ilmu → ms
- Maltayî: konoxxenza m
- Maorî: mātauranga → mi, mōhio ngutu
- Mecarî: tudás → hu, ismeret → hu
- Mongolî: эрдэм → mn (erdem), мэдлэг → mn (medleg)
- Nepalî: ज्ञान (gỹān)
- Norwecî:
- Oksîtanî: coneissença → oc m
- Oriyayî: ଜ୍ଞାନ → or (jñanô)
- Osmanî: بیلك (bilik)
- Oygurî: بىلىم → ug (bilim)
- Ozbekî: bilim → uz, bilish → uz
- Palî: ñāṇa, vijjā
- Plodîşî: Wissenschoft m
- Polonî: wiedza → pl m
- Portugalî: conhecimento → pt n
- Qazaxî: білім (bılım), ғылым → kk (ğylym)
- Romanyayî: cunoaștere → ro m, știre → ro m
- Rusî: зна́ние → ru nt (znánije), осведомлённость → ru m (osvedomljónnostʹ)
- Sanskrîtî: ज्ञान → sa (jñāna), बुद्धि → sa (buddhi), विद्या → sa (vidyā), बोध → sa (bodha)
- Sicîlî: canuscenza m
- Sirboxirwatî:
- Sîlhetî: ꠉꠣꠀꠘ (gian)
- Skotî: kennin
- Slovakî: znalosť m
- Slovenî: znanje → sl
- Spanî: conocimiento → es n
- Sundanî: ᮕᮍᮝᮨᮛᮥᮂ (pangaweruh)
- Swahîlî: maarifa → sw
- Swêdî: kunskap → sv g
- Şîngazîcayî: udjuzi 11
- Tacikî: дониш → tg (doniš), маърифат → tg (maʾrifat)
- Tagalogî: karunungan nt
- Tamîlî: அறிவு → ta (aṟivu), ஞானம் → ta (ñāṉam)
- Tayî: ความรู้ → th, วิชา → th, วิทยา → th
- Telûgûyî: జ్ఞానము → te (jñānamu), బోధ → te (bōdha)
- Temazîxtiya atlasa navendî: ⵜⵓⵙⵙⵏⴰ m (tussna)
- Teteriya krîmî: bilgi, bilme
- Teterî: белем → tt (belem)
- Tirkî: bilim → tr, marifet → tr, bilgi → tr
- Tirkmenî: bilim → tk, maglumat
- Tîbetî: ཤེས་བྱ (shes bya), ཡོན་ཏན (yon tan)
- Tokpisinî: save
- Toxarî B: karsalñe, kärsor
- Ugarîtî: 𐎄𐎓𐎚 (dʿt)
- Urdûyî: گیان (gyān), علم → ur (ilm)
- Ûkraynî: знання́ → uk nt (znannjá)
- Viyetnamî: tri thức → vi
- Warayî: kaaram
- Weylsî: adnabyddiaeth → cy, gwybodaeth → cy m
- Ximêrî: ចំណេះ → km (cɑmneh), ញាណ → km (ñiən), វិជ្ជា → km (vɨcciə)
- Yidîşî: וויסן nt (visn)
- Yûnanî: γνώση → el m (gnósi), αγωγή → el m (agogí)
- Kevn: γνῶσις m (gnôsis)