xîz

Binêre herwiha: xiz

Kurmancî

Bilêvkirin

IPA^(kilîd): /xiːz/
Kîtekirin: xîz

Navdêr 1

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xîz	xîz
Îzafe	xîzê	xîzên
Çemandî	xîzî	xîzan
Nîşandera çemandî	wî xîzî	wan xîzan
Bangkirin	xîzo	xîzino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xîzek	xîzin
Îzafe	xîzekî	xîzine
Çemandî	xîzekî	xîzinan

xîz li Sehrayê

xîz nêr

qûm, axa libên wê gir
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
seylak, sêlak
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ji wêjeya klasîk

Yexma kir genc bûne maşa
Xîzan hemî bûne mîr û paşa
Sed car-i li hêviya herîsan — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)

Herwiha

xîç (2)
xîçik (2)

Bi alfabeyên din

kurdî-erebî: خیز‎

Bide ber

Binêre herwiha

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *sámh₂dʰos (“xîz”), farsiya kevn θikā, sanskrîtî sikatā, pehlewî/partî sigad, hevreha soranî زیخ‎ (zîx) an خیز‎ (xîz), lîtwanî smėlis, latînî sabulum (> fransî sable), yûnaniya kevn ψάμμος (psammos), îngilîzî sand, ermenî ավազ (avaz).

Jê

Werger

Abxazî: аҧслымӡ (āpsləmʒ)
Açehî: anoe
Adîgeyî: пшахъо (pšāχo)
Afarî: qidde
Afrîkansî: sand
Ahomî: 𑜏𑜩 (say), 𑜏𑜩𑜤 (sayu)
Albanî: rërë → sq m
Almanî: Sand → de n
Almaniya bilind a kevn: sand
Altayiya başûrî: кумак (kumak), кум (kum)
Amharî: አሸዋ (ʾäšäwa)
Aragonî: arena → an m
Aramî:
Îbranî: חלא‎ n (khālā, kholo)

Siryanî: ܚܠܐ‎ n (khālā, kholo)
Aromanî: arinã m
Asamî: বালি (bali)
Astûrî: sable → ast n, arena → ast m, areña m
Atong (Hindistan): han•cheng, hanʼcheng
Aymarayî: aqu
Aynuyî: オタ (ota)
Azerî: qum → az
Bahnarî: chuơh
Baskî: harea, hondar
Başkîrî: ҡом (qom)
Belarusî: пясо́к → be n (pjasók)
Bengalî: বালু → bn (balu)
Bîkoliya naverast: basud
Bontociya rojhilatî: lakian
Bretonî: traezh → br n
Bruneyî: pasir
Bulgarî: пя́сък → bg n (pjásǎk)
Burmayî: သဲ → my (sai:)
Buryatî: элһэн (elhen)
Çamicuroyî: mas̈hkojpe
Çeçenî: гӏум (ġum)
Çekî: písek → cs n
Çerokî: ᏃᏯ (noya)
Çewongî: pasir
Çiçonyi-çidzihana-çikauma: mitsanga
Çîçewayî: mchenga
Çînî:
Kantonî: 沙 (saa¹), 沙子 (saa¹ zi²)

Dunganî: сазы (sazɨ)

Mandarînî: 沙 → zh (shā), 沙子 → zh (shāzi)

Minnanî: 沙 (soa)

Wuyî: 沙
Çoktawî: shinuk
Çuvaşî: хӑйӑр (hăjăr)
Dalmatî: sablaun n
Danmarkî: sand → da nt
Dolganî: кумак (kumak)
Drungî: cvwaq
Elfdalî: sand n
Endonezyayî: pasir → id
Erebî: رَمْل‎ n (raml)
Erebiya misrî: رمل‎ n (raml)

Erebiya kendavî: رمل‎ n (ramiḷ), تراب‎ n (trāb)

Erebiya misrî: رَمِل‎ n (ramil)
Ermenî: ավազ → hy (avaz)
Erzayî: човар (čovar)
Esperantoyî: sablo → eo
Estonî: liiv → et
Etrûskî: 𐌚𐌀𐌑𐌄𐌍𐌀 inanimate (faśena)
Evenkî: иңа (iңa), сируги (sirugi)
Extremaduranî: arena m
Farisî: شن‎ → fa (šen), ماسه‎ → fa (mâse), ریگ‎ → fa (rig)
Ferî: sandur → fo n
Fîjî: nuku
Fînî: hiekka → fi
Fransî: sable → fr n
Friyolî: savalon, rene
Frîsiya bakur: sun
Frîsiya saterlandî: Sound n
Frîsî: sân → fy nt
Gaelîka skotî: gainmheach m
Gagawzî: kum
Galîsî: xabre → gl n, area → gl m
Garoyî: han·cheng, an·cheng
Gotî: 𐌼𐌰𐌻𐌼𐌰 n (malma)
Gujaratî: રેતી m (retī)
Gurcî: ქვიშა (kviša), სილა (sila)
Haîtî: sab
Halkomelemî: syíts'em
Hawayî: one
Higaononî: balas
Hindî: रेत → hi m (ret), बालू → hi n (bālū)
Hîlîgaynonî: balas
Hmongî: suab puam
Holendî: zand → nl nt, zavel → nl n
Hopîyî: tuuwa
Îbranî: חוֹל‎ → he n (khól)
Îlokanoyî: darat
Îngilîziya kevn: sand n
Îngilîzî: sand → en
Îngriyî: liiva
Îngûşî: гӏум (ġum)
Înuîtî: ᓯᐅᕋᖅ
Îrlendî: gaineamh → ga n
Îtalî: sabbia → it m, rena → it m
Îvatanî: anay
Îzlendî: sandur → is n
Japonî: 砂 → ja (すな, suna)
Javayiya kevn: hĕni
Javayî: ꦮꦼꦝꦶ → jv
Kabardî: пшахъуэ (pšāχ°ă)
Kalalîsûtî: sioqqat pj, sioraaqqat pj
Kalingayiya başûrî: kallis
Kalmîkî: элсн (elsn)
Kannadayî: ಮರಳು → kn (maraḷu)
Kapampanganî: balas
Kapverdî: areia
Karaçay-balkarî: къум, юзмез (üzmez)
Karakalpakî: qum
Karelî: liede, čuuru
Kaşûbî: piôsk n
Katalanî: sorra → ca m, arena → ca m
Keçwayî: aqu
Khünî: ᨪᩣ᩠ᨿ
Kirgizî: кум → ky (kum)
Kîngalî: වැලි → si (wæli)
Koreyî: 모래 → ko (morae)
Kornî: tewes, treth
Kumikî: хум (xum)
Kunayî: ukub
Ladînî: sablon n
Latgalî: smiļkts
Latînî: arēna m, harēna m, rāmentum nt
Latviyayî: smiltis → lv m pj
Lawsî: ດິນຊາຍ → lo (din sāi), ຊາຍ (sāi)
Lingalayî: zɛ́lɔ 9a an 10a
Lîgûrî: ænn-a m
Lîmbûrgî: zandj → li n an nt
Lîtwanî: smėlis → lt m
Lîvonî: jõugõ
Lolopoyî: sa
Lombardî: sabbia m
Lubuagan kalingayî: legen
Lueyî: ᦌᦻ (saay)
Luksembûrgî: Sand n
Maguindanaoyî: petad
Makedonî: песок n (pesok)
Malagasî: fasika → mg
Malayalamî: മണൽ → ml (maṇal)
Malezî: pasir → ms, ramal → ms
Maltayî: ramel n
Mançûyî: ᠶᠣᠩᡤᠠᠨ (yonggan)
Manksî: geinnagh n
Maorî: one → mi
Mapuçî: kuyem
Maranaoyî: peted
Maratî: वाळू m (vāḷū)
Marî:
Mariya rojhilatî: ошма
Marşalî: bok
Mazenderanî: وازیک‎ (vâzik)
Mecarî: homok → hu
Misrî:

i[[
Şablon
egy glyph]]

(šꜥy n)
Mînangkabawî: pasia
Mokşayî: шувар (šuvar)
Mongolî:
Kirîlî: элс → mn (els)

Mongolî: ᠡᠯᠡᠰᠦ (elesü)
Monî: ဗ္တဳ
Mwanî: nsanga
Nahwatlî: xalli → nah
Nanayî: сиян
Napolîtanî: réna m
Navajoyî: séí
Nedersaksî: Sand n
Nepalî: बालुवा (bāluwā)
Newarî: फि (phi)
Ngarrindjerî: tune
Nogayî: кум (kum)
Nong zhuangî: saiz
Normandî: sablion n, sablloun n, sabllaon n, sabyõ n
Norsiya kevn: sandr
Norwecî:
Norweciya bokmålî: sand → no n

Norweciya nînorskî: sand n
Oksîtanî: sabla → oc m, arena → oc m, sorra → oc m
Oriyayî: ବାଲି → or (bali), ବାଲୁକା → or (baluka)
Oromoyî: cir'achaa
Osetî: змис (zmis)
Osmanî: قوم‎ (kum)
Oygurî: قۇم‎ → ug (qum)
Ozbekî: qum → uz
Pacohî: choah, pal, xoang, xông
Peştûyî: شګه‎ m (šᶕga), رېګ‎ n (reg)
Piedmontîsî: sabia m
Pîttcantcatcarayî: tali, paki
Plodîşî: Saunt n
Polabî: ṕosăk n
Polonî: piasek → pl n
Portugaliya kevn: arẽa
Portugalî: areia → pt m
Puncabî: ਰੇਤ (rēt)
Qazaxî: құм (qūm)
Rohingyayî: balu, 𐴁𐴝𐴓𐴟‎
Romagnolî: sàbia m, sabiôn n
Romancî: sablun n, sablùn n, sablung n
Romanî: kishaj n
Romanyayî: nisip → ro nt, arină → ro m
Rusî: песо́к → ru n (pesók)
S'gaw karenî: မဲး (meḧ)
Saanîçî: PЌEĆEN
Sahoyî: cinde, tsiixil, xootsa
Samiya bakurî: sáttu
Samoayî: oneone → sm
Samogîtî: smėltės m
Sanskrîtî: सिकता → sa m (sikatā), वालुका → sa m (vālukā), शीतला → sa m (śītalā), वालक → sa nt (vālaka), रेणु → sa n (reṇu)
Sardînî: arena m
Sebwanoyî: balas
Cham:
Çamiya rojhilatî: ꨌꨶꩍ (chwah)
Sicîlî: rina → scn m
Sirananî: santi
Sirboxirwatî:
Kirîlî: пе́сак n, пије́сак n

Latînî: pésak → sh n, pijésak → sh n
Slaviya kevn:
Kirîlî: пѣсъкъ n (pěsŭkŭ)
Slaviya rojavayî ya kevn: пѣсъкъ n (pěsŭkŭ)
Slovakî: piesok n
Slovenî: pesek → sl n
Sorbî:
Sorbiya jêrîn: pěsk n

Sorbiya jorîn: pěsk n
Spanî: arena → es m
Sundanî: keusik → su
Sûmerî: 𒅖 (saḫar)
Swahîlî: mchanga → sw 3 an 4
Swêdî: sand → sv g
Şanî: သၢႆး (sáay)
Şonayî: jecha
Şorî: қум (qum), қумақ (qumaq)
Tacikî: рег → tg (reg)
Tagabawayî: baklayan
Tagalogî: buhangin → tl
Tahîtî: one
Tamîlî: மணல் → ta (maṇal)
Tarantinoyî: réne m
Tarifitî: ijdi n
Tausugî: buhangin
Tayiya bakurî: ᨪᩣ᩠ᨿ
Tayî: ทราย → th (traai)
Tayî nüa: ᥔᥣᥭᥰ (säay)
Telûgûyî: ఇసుక → te (isuka)
Ternateyî: dowongi
Teteriya krîmî: qum
Teterî: ком → tt (qom)
Tigrînî: ሑጻ → ti (ḥuṣa)
Tirkî: kum → tr
Tirkmenî: gum, çäge
Tîbetî: བྱེ་མ (bye ma)
Tongî: one'one
Tuvanî: элезин (elezin), кум (kum)
Tuwali ifugaoyî: dalat
Udî: къум (q̇um)
Udmurtî: луо (luo)
Unamî: lekaw
Urdûyî: ریت‎ m (ret)
Ûkraynî: пісо́к → uk n (pisók)
Venîsî: sabia m
Viyetnamî: cát → vi
Walonî: såvlon → wa n, såbe → wa n
Weylsî: tywod → cy n
Wîlamowî: zaond n
Wolofî: suuf → wo
Xakasî: хум (xum)
Ximêrî: ខ្សាច់ → km (ksac), ដីខ្សាច់ (dəyksac)
Yakanî: umus
Yakutî: кумах (kumax)
Yamanayî: asola
Yidîşî: זאַמד‎ n an nt (zamd)
Yonagunî: 砂 (ちな, china)
Yoronî: 砂 (しな, shina)
Yûnanî: άμμος → el m (ámmos)
Kevn: ψάμμος m (psámmos), ἄμμος m (ámmos), ἄμαθος m (ámathos), ψάμαθος m (psámathos)
Zêlandî: zand nt
Zhuangî: sa, saiz
Zuluyî: isihlabathi → zu 7 an 8

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xîz	xîz
Îzafe	xîza	xîzên
Çemandî	xîzê	xîzan
Nîşandera çemandî	wê xîzê	wan xîzan
Bangkirin	xîzê	xîzino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xîzek	xîzin
Îzafe	xîzeke	xîzine
Çemandî	xîzekê	xîzinan

xîz mê

xîzxîz, xîzik,
dengek e ji gewriyê tê dema nefes nikare baş derkeve
- (Nimûneyekê bide) (biguhêre)