xiroş

Kurmancî

Navdêr

xiroş

1. heyecan, kelecan
2. pêldan

Ji wêjeyê

• Ji coş û xiroşa wan re...
  Pêl û masiyên deryayê minêkar,
  Bi vî ahingî em gehêştin Derdenîl,
  Paşê Istembol, — (Qedrî Can: Ez diçim Mosko')

Nîşeyên bikaranînê

Nêzî hergav digel coş li kar dibe, wek coş û xiroş.

Etîmolojî

Hevreha zazakî xuros û soranî خورۆش‎ (xuroş), ji farisî خروشیدن‎ (xorûşîden, “bi dengê bilind girîn, qîrîn, gurmijîn”), hevreha farisiya navîn [skrîpt hewce ye] (xrûsten), farisî خروس‎ (xorûs, “dîk, hema ê ku diqîre”), soranî ورووژان‎ (wirûjan, “bikelecan bûn, bizivîn”) û ورووژ‎ (wirûj, “xiroş, kelecan, heyecan”) . Divê cihê a xwemalî *hirojîn/*hiroştin girtibe. Gengazkî têkildarî peroş jî hatiye kirin, bo zêdetir agehî lê binêre. Wate xasî kurdî ye, bi farisî bi vê ramanê nayê bikaranîn lê jixwe maneya gurmijîn û kelecan navguherbar (interchangeable) e. Dibe ku hevreha kurdî gurmijîn û gurmij lê ew digel guhertoyên din pirsgirêkine dengnasî çêdike. A ku bi dengê /x/ ye divê farisî bibe ji ber ku bi kurdî wan dengan /h/ ne, bide ber hêk, hirç, xav... Lê ev nayê wateya ku a resen /xr/ nîne, tenê ji ber ku (wek ku ji soranî ورووژان‎ (wirûjan)/هەرووژان‎ (herûjan) jî diyar e) zimanên kurdî ew /*x/'a pêkan xistine h/w li gor rêzikên xwe ên dengnasî wisa hat gotin. Bo têkildariya pêkan a ligel lêkerên din binêre gurmijîn.

Werger

• Almanî: Enthusiasmus → de m
• Îngilîzî: discomposure → en, ^?pandemonium → en
• Tirkî: heyecan → tr, telâş → tr, galeyan → tr