spêde

Kurdî

Navdêr

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	spêde	spêde
Îzafe	spêdeya	spêdeyên
Çemandî	spêdeyê	spêdeyan
Nîşandera çemandî	wê spêdeyê	wan spêdeyan
Bangkirin	spêdeyê	spêdeyino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	spêdeyek	spêdeyin
Îzafe	spêdeyeke	spêdeyine
Çemandî	spêdeyekê	spêdeyinan

spêde mê

1. destpêka rojê, dema roj hiltê, dema mirov ji xewê şiyar dibin

   Ji spêdeya zû ve me dest bi kar kiriye.

   Min spêdê zû têşt xwar.

   Hemû spêdeyan werzişê dikim.

   Demjimêr heftî spêdê ez diçim dibistanê

   • Berê spêdeyê zû babê wê ji xew rabû, mehîn bire ser avê û anî (...) — (Sidqî Hirorî, Kurê Zinarê Serbilind, Weşanên Nûdem, Stokholm, 1996)
   • Firaqê, şev bi axir çû
     Spêde kifş-i bû dîsa
     Merîxa nehsê ava bû— (Dîwana Melayê Cizirî ~1640, Melayê Cizîrî)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: سپێده‌

Herwiha

• sipeyde
• sipêde
• speyde

Hevmane

• berbang
• beyan
• beyanî
• serê sibê
• sibe (2)
• sibbeyanî
• sihar
• şefeq
• sibeng

Dijmane

• êvar

Etîmolojî

Hevreha pehlewî spêtek, ji zimanên îranî, têkildarî spî ku bi pehlewî spêd û bi avestayî speête bû û bi farisî sepîd / sipîd / sefîd / sifîd e. Ji proto-hindûewropî *ḱweyt- (biriqîn, geş bûn) (*kw- ya proto-hindûewropî di zimanên arî dibe çv, dûv re sv û taliyê sp), proto-hindûaryanî *spêt-. Bo zêdetir agahiyan binere spî. Lê dikare ji zimanekî samî jî be, bo nimûne akadî ṣippar(r)ātu.

Bi zazakî: şodir(sodir/şewdir), siba, spêde, beyanî

Jê

• spêdeyan
• spêdeyane
• spêdeyî

Werger

• Talişî: maşte → tly
• afrîkansî: môre
• Çekî: ráno → cs
• Çînî: 晨 → zh
• Danmarkî: morgen → da
• Almanî: Aurora → de m, Morgendämmerung → de m, Morgenrot → de n, Morgenröte → de m, Tagesanbruch → de m, Zwielicht → de n, Morgen → de n, Morgengrauen → de m, ^?Früh → de m
• Erebî: صباح‎ → ar, ^?الإبكار‎ → ar, ^?الإصباح‎ → ar, ^?الأقرح‎ → ar, ^?الصادع‎ → ar, ^?الصبح‎ → ar, ^?الصبحیة‎ → ar, ^?الصبیحة‎ → ar, ^?الصدیع‎ → ar, ^?الصریم‎ → ar, ^?العاطس‎ → ar, ^?العصر‎ → ar, ^?الغارض‎ → ar, ^?الغد‎ → ar, ^?الغداة‎ → ar, ^?الفاضح‎ → ar, ^?الفتق‎ → ar, ^?الفجر‎ → ar, ^?الفرقان‎ → ar, ^?الكفة‎ → ar, ^?اللیاح‎ → ar, ^?بلجة‎ → ar, ^?غدیة‎ → ar
• Esperantoyî: matenon → eo, mateno → eo, matene → eo
• Estonî: hommikust → et, hommikul → et
• Farisî: صبح‎ → fa, شروع روز‎ → fa, سرصبح‎ → fa, بامداد‎ → fa
• Fînî: aamu → fi, huomen → fi
• Fransî: matin → fr, matinée → fr
• Holendî: morgen → nl
• Mecarî: reggel → hu
• Îbranî: שחרית‎ → he, שחר‎ → he
• Indonezî: pagi → id
• Inglîzî: aurora → en, dawn → en, daybreak → en, morning → en, ^?cockcrow → en, ^?morn → en, ^?dayspring → en, ^?peep of day → en
• Îrlendî: maidin → ga
• Îtalî: mattina → it
• îzlendî: morgun
• Japonî: 朝 → ja
• Katalanî: matí → ca
• Koreyî: 아침 → ko (achim)
• Luksembûrgî: moien → lb, moie → lb
• Makedonî: utro → mk (utro)
• Norwecî: morgen → no
• Polonî: ranek → pl
• Portugalî: manhã → pt, (li Brezîlyayê herwiha:) madrugada
• Romanyayî: dimineaþã → ro
• Rusî: утро → ru (utro)
• Sirboxirwatî: jutro → sh
• Skotî: màireach → sco
• slovenî: zjutraj, jutro, dopoldne
• Somalî: subaxnimo → so, subax → so, saaka → so
• Spanî: mañana → es
• Swêdî: morgon → sv
• tayî, taylendî: สิ่งที่ยีในอนาคต
• Tirkî: beyan → tr, fecir → tr, ferda → tr, seher → tr, şafak → tr, sabah → tr, tan → tr, ^?sabahın alacakaranlığı → tr
• Tirkmenî: irden → tk, ertir → tk
• xirwatî: jutro
• Yûnanî: πρωί → el (proí)