Pêvek:Rastnivîsî/Cînav

Rastnivîsî

• Alfabe
• Cînav
• Hejmar
• Ko, ku, kû
• Lêker
• Navdêr
• Navên kes û deveran
• Peyvên deynkirî
• Rengdêr

Cînav

Du kes bi hev re diavixin û cînavên "ez, min" û "tu, te" bi kar tînin.

Cînavên kesî

Netewandî

yekjimar 1) ez 2) tu 3) ew

pirrjimar 1) em 2) hûn 3) ew

Tewandî

yekjimar 1) min 2) te 3) wê (mê), wî (nêr)

pirrjimar 1) me 2) we 3) wan/ewan

Cînavên nîşander

Netewandî

yekjimar û pirrjimar

• ev
• ew

Tewandî

yekjimar vê/evê (mê), vî/evî (nêr) wê/ewê (mê), wî/ewî (nêr)

pirrjimar van/evan wan/ewan

Tewandî û netewandî

ew

• ewa han (mê, yekjimar)
• ewê han (nêr, yekjimar)
• ewên han (pirrjimar)

ev

• eva han (mê, yekjimar)
• evê han (nêr, yekjimar)
• evên han (pirrjimar)

Kî û kê

Berevajî ku hin caran bi şaşî tê texmînkirin, “kê” ne forma mê ya cînavê “kî” ye. Anku carinan bi şaşî “kî” ne tenê bo nêran (mêran) û “kê” jî ne tenê bo mêyan (jinan) tê bikaranîn.

“Kî” pirsek e ku dikare bi “ez, tu, ew, em hûn, Jiyan, Hesen” were bersivdan:

• - Kî mamoste ye? - Ew mamoste ye.
• - Kî dibêje? - Ez dibêjim.
• - Kî hatin? - Em hatin
• - Kî keça Hesen(î y)e? - Jiyan keça Hesen(î y) e.

“Kê” forma tewandî ya „kî“ ye, wek çawa ku „min“ forma tewandî ya cînavê “ez” e:

• - Kê got? - Min got.
• - Kê Hesen dîtiye? - Jiyanê Hesen dîtiye.
• - Jiyan keça kê ye? - Jiyan keça Hesen(î y)e.

Têbînî

1. EZ: “Wez” formeke strankî ye, dikare di nivîsîna stranan de were bikaranîn. Di axivînê de ”ez” carinan dibe ”e”: ”E-d’zanim” (ez dizanim), ”e-jî“ (ez jî).
2. TU: ”Ti” devokî ye û ”tû” ya ku carinan tê dîtin şaş e.
3. HÛN: ”Hun”, ”hon”, „hingo“, „hungo“, ”win” yan ”wun” devokî ne.
4. EW (pirrjimar): Ne ”ewan, ewana, wana, wanan”. Pirrjimarî ne bi cînavê lê bi lêkerê diyar dibe: ”Ew diçe.” (yekjimar), ”Ew diçin.” (pirrjimar).
5. MIN: “Mi” formeke devkî û sivik e lê di stran û helbestan de dikare were nivîsîn.
6. WÊ/WÎ: ”Ewê” û ”ewî” formên kevnar in; ”ewiya, wêya, ewiya” devokî ne, ne bo nivîsînê ne.
7. WE: ”Hewe” û ”hingo” devokî ye, ne bo nivîsînê ye.
8. WAN: ”Wan” bi xwe tewandî ye, nabe ku dubare wek ”wana, wanan, ewana, ewanan” were tewandin. ”Wa” devkî ye.
9. EV/VÊ: ”Eviya, vêya, eviya” devokî ne, ne bo nivîsînê ne.
10. EV (pirrjimar): Ne ”evan, evana, vana, vanan”. Pirrjimarî ne bi cînavê lê bi lêkerê diyar dibe: ”Ev diçe.” (yekjimar), ”Ev diçin.” (pirrjimar).
11. ”Ewa ha, ewa hanê, ewa he, ewa henê” devokî ne, ne bo nivîsînê ne.
12. EWA HAN, EVA HAN... : Ez dibêjim ev hem formên tewandî û hem jî yên netewandî ne ji ber van sedemên jêrîn: 1. "Ez wê dibînim." (li vê derê "wê" tewandî) ye. Lê "Ew min dibîne." (Li vir "ew" netewandî ye.) LÊ 2. "Ez ewa han dibînim." (li vê derê "ewa han" li cihê "wê" ya hevoka yekem e anku tewandî ye.) Lê "Ewa han min dibîne." (Li vir "ewa han" li cihê "ew" e anku netewandî ye).
13. Di soranî de tenê ”kê” heye ji ber ku di soranî de tenê formeke cînavan heye: ”min” heye lê ”ez” nîne, ”to” (hevbera ”tu” ya kurmancî) heye lê ”te” nîne…