Bikarhêner:Balyozxane/Etîmolojî
Têgiheke jinûvesazkirî ev peyv, reh û bêjeyên ku rasterast di zimanên xwe de nehatine peyitandin, lê ji hêla zimanzanan ve bi delîlên etîmolojîk ji nû ve hatine sazkirin e. Ew di destpêka peyvê de bi nîşana (*) tên nîşankirin, wek mînak peyva proto-hindûewropî ya *h₂ŕ̥tḱos peyveke jinûvesazkirî ye.
Occurrence and basis
biguhêreFormên jinûvesazkirî dibe ku di her zimanî de hebin, lê ew di serî de di zimanên kevnar an mirî de tên dîtin ku ji van zimanan zimanên nû yan zaravayên nû hatine. Piraniya jinûvesazî li ser bingeha zimannasiya berawirdî tên avakirin. Zimannasiya berawirdî şêweyên guherînan yên sîstematîkî di zimanan de (wek guherîna fonetîkî) analîz dike.
Misalen, spanî diente, îtalî dente, fransî dent û portugalî dente hemû di zimanên xwe de tê wateya diran, û, ji ber ku hemû Zimanên romanî ne, hemû ji Latînî kemilîne ku peyva diran bi latînî latînî dens e. Li gorî hevşibiyên di neqeba zimanên romanî de û li ser guherînên bi vî rengî yên di peyvên din de, mirov dikare pê derxe ku forma jinûvesazkirî ya vê peyvê di latîniya vulgarî de *dente ye. Lewra formên jinûvesazkirî yên mîna *dente hem ji bo fêhmkirina etîmolojiya dawîn a hemû peyvan di hemû zimanan de, û hem jî ji bo destnîşankirina form û bilêvkirina peyvên nenivîskî yên nehatine peyitandin girîng in.
Li ser bingeha hevşibiyên sîstematîk di navbera bi dehan ziman û komzimanên nêzîk de, mirov dikare ji bo zimanên kevnar yên ku tu çavkaniyên nivîskî ("zimanên jinûvesazkirî") tunebû peyvên jinûvesazkirî çêke. Hîn minak proto-cermenî, proto-hindûewropî, proto-samî. Peyvên jinûvesazkirî yên di van zimanan de li gorî berawirdkirina peyvên gelek zimanên têkildar tên çêkirin. Mînak, bi rêya berawirdkirina formên van peyvan yên ku tên maneya "heft" : îngilîzî seven, lîtwanî septyni, hîtîtî {{{2}}} (šipta-), latînî septem, oskanî 𐌔𐌄𐌚𐌕𐌄𐌍 (seften), prusiya kevn septīnjai, sanskrîtî सप्त (sapta), toxarî A ṣpät, gotî 𐍃𐌹𐌱𐌿𐌽 (sibun) û formên din zimanzan peyva *septḿ̥ ya proto-hindûewropî ji nû ve saz kiriye.
References and verifiability
biguhêreJi ber ku peyvên jinûvesazkirî di zimanên xwe de nepeyitandî ne divê çavkaniyên van peyvan yên pêbawer ji çavkaniyên zimannasiyê hebin.
Because of this characteristic ambiguity of reconstructed words, reconstructions on Wiktionary should ideally cite linguistic sources that show how they can be derived. Alternatively, they can refer to sources which provide the reconstruction as-is. This is less helpful if information about the derivation of the reconstruction is not also provided, however, because the credibility of a reconstruction is not in its sourcing, but in its historical-linguistic merit. Hence, it is more useful to the reader if the reconstruction can be corroborated with established and sourced sound laws, than if the reader is simply directed to a source which gives no such explanation.
Reconstructions that are in doubt can be submitted to the Etymology Scriptorium for broader review. By making thorough and uncompromising use of references for all pages dealing with reconstructions, and by excluding (or temporarily moving to the Talk page) any disputed information for which no source has yet been found, it is possible for Wiktionary to keep its standards for reconstructed terms just as high as they are for attested ones, if not even higher.
Note that in cases where different reliable references disagree over certain details in a reconstruction, both references should usually be provided, even if only to note in some cases, for the sake of avoiding ambiguity, that a certain older form is now considered defunct. Pages should generally be named after whichever form has the broadest support among contemporary experts in the field, without Wiktionary weighing in on which form is more or less accurate; variants and disputed forms can then be addressed in great detail within the text of the pages themselves.
Entries for terms
biguhêreAll reconstructed terms with entries go in the Wiktionary Reconstruction: namespace, such as in the page Reconstruction:Proto-Indo-European/ḱwṓ for *ḱwon- (lemmatized to nominative singular). They do not meet the criteria for inclusion in the main namespace. Redirects from the main namespace to these entries are not permitted. (Redirects between the Reconstruction entries are permitted.) Note that "root" or "noun" etc. is not part of the page name.
The template {{reconstructed}} should be used in these entries.
The layout of the entries generally conforms to WT:ELE, although some compromises may be made for the sake of usability.
References from etymologies
biguhêreWhen linking to reconstructed terms, you must prefix the term with *. The links to the Reconstruction: namespace are then automatically generated.