bîr

 Binêre herwiha: bir, -bir, û -bir-

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /biːɾ/
• Kîtekirin: bîr

Navdêr 1

Tewandina bîr
Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bîr	bîr
Îzafe	bîra	bîrên
Çemandî	bîrê	bîran
Nîşandera çemandî	wê bîrê	wan bîran
Bangkirin	bîrê	bîrino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	bîrek	bîrin
Îzafe	bîreke	bîrine
Çemandî	bîrekê	bîrinan

Cihê parastina bîranînan di mejî de ye

bîr mê

1. Şiyan û kapasîteya hişê mirovan ku bûyer qeyd dike û paşî dikare vegerrîne.

   Hevmane: hafize, hiş, ser, mejî

   ji bîrê çûn

   ji bîr kirin, hatin bîrê, anîn bîrê

   • Ew di zikê erdê de veşartî ne û xewa xwe dikin, ta ku rojekê tê bîra yekê ji wan şiyar bibe... — (Mîrzayê Biçûk, Antoine de Saint-Exupéry, werger: Fawaz Husên, Weşanên Nûdem)
   • Dû re hevalên wî Ferxo û îso hatin bîra wî. — (Firat Cewerî, Girtî, Weşanên Nûdem, 1986)
   • ژنوی بیرا وێ ھات کو بویکا خۆ ژبیر کر بوو، ھەلگرت و بەرێ خۆ دایێ دیت گەلەك یا بێسەروبەرە(..)‎ — (Leylan Îsmeîl, Bêrîvan û Hîvî (Çîrokêt Zarokan), Çapxana Xanî, Dihok, 2012, r. 15)

     Ji nwî bîra wê hat ku bwîka xo jibîr kir bû, helgirt û berê xo dayê dît gelek ya bêserubere(..)

Ji wêjeya klasîk

• Nepirsî qet hebîb carek
  Gelo nayêne bîrê em
  Di vê nêçîr û ravê da — (Melayê Cizîrî, Dîwana Melayê Cizirî, ~1640)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: بیر‎
• kurdî-krîlî: бир

Jê

• anîn bîra xwe
• anîn bîrê
• bi bîr anîn
• bîranîn
• bîr birin
• bîrhatin
• hatin bîrê
• ji bîrê birin
• ji bîr kirin
• ji bîrê çûn
• bi bîr xistin

Etîmolojî

Hevreha soranî بیر‎ (bîr), zazakî vîr, hewramî wîr, farisî ویر‎ (vîr), بیر‎ (bîr) û بر‎ (bir), pehlewî vîr û vîrek, avestayî vîre-, belûçî gîr... ji zimanên îranî.

Werger

yad, hafize, xatire

• Afrîkansî: geheue → af
• Albanî: kujtesë → sq m
• Almanî: Gedächtnis → de nt
• Amharî: ትዝታ (təzta), ትውስታ (təwsta)
• Astûrî: memoria m
• Azerî: yaddaş, hafizə, xatirə → az
• Başkîrî: иҫ (iθ), хәтер (xäter)
• Belarusî: па́мяць m (pámjacʹ)
• Bengalî: স্মৃতি (śmriti), ইয়াদ → bn (iẏad)
• Bretonî: koun → br n
• Bulgarî: па́мет → bg m (pámet)
• Burmayî: မှတ်ဉာဏ် → my (hmatnyan), စိတ်မှတ် → my (cithmat)
• Çekî: paměť → cs m
• Çerokî: ᎠᏅᏓᏗᏍᏗ (anvdadisdi)
• Çînî:

  Kantonî: 記性 (gei³ sing³)

  Mandarînî: 記憶 → zh (jìyì), 記性 → zh (jìxing), 記性兒 → zh

• Danmarkî: hukommelse g
• Endonezyayî: ingatan → id, memori → id
• Erebî: ذَاكِرَة‎ m (ḏākira), حَافِظَة‎ m (ḥāfiẓa)
• Ermenî: հիշողություն → hy (hišoġutʻyun), հուշ → hy (huš)
• Erzayî: мелем (melem)
• Esperantoyî: memoro
• Estonî: mälu
• Farisî: حافظه‎ → fa (hâfeze), یاد‎ → fa (yâd)
• Ferî: minni nt
• Fînî: muisti → fi
• Fransî: mémoire → fr m
• Gaelîka skotî: cuimhne m
• Galîsî: memoria → gl m, acordanza m
• Gujaratî: યાદ m (yād)
• Gurcî: მეხსიერება (mexsiereba), მახსოვრობა (maxsovroba)
• Hawayî: hoʻomanaʻo ʻana, haliʻa
• Hindî: स्मृति → hi m (smŕti), याद → hi m (yād), हाफ़िज़ा n (hāfizā)
• Holendî: geheugen → nl nt
• Îbranî: זיכרון \ זִכָּרוֹן‎ → he n (zikarón)
• Îdoyî: memoro → io
• Îngilîziya kevn: ġemynd m
• Îngilîzî: memory → en
• Îngriyî: muisto
• Îrlendî: cuimhne m
• Îtalî: memoria → it m
• Îzlendî: minni → is nt
• Japonî: 記憶 → ja (きおく, kioku)
• Kannadayî: ನೆನಪು → kn (nenapu)
• Katalanî: memòria → ca m
• Keçwayî: yarpay
• Kirgizî: эс → ky (es)
• Kîngalî: මතක (mataka)
• Koreyî: 기억 → ko (gieok)
• Latgalî: atguods n
• Latînî: memoria m
• Latviyayî: atmiņa m
• Lawsî: ຄວາມຊົງຈຳ → lo (khuām song cham), ຄວາມຈຳ (khuām cham)
• Lîtwanî: atmintis → lt m
• Luksembûrgî: Gediechtnes nt, Memoire m, Erënnerung m
• Makedonî: меморија m (memorija), сеќавање nt (seḱavanje), памтење nt (pamtenje), помнење nt (pomnenje),
• Malayalamî: ഓര്‍മ്മശക്തി (ōr‍mmaśakti)
• Malezî: ingatan → ms
• Maltayî: memorja m
• Mançûyî: ᡝᠵᡝᠰᡠ (ejesu)
• Manksî: cooinaght n
• Maorî: maharatanga
• Maratî: आठवण → mr m (āṭhvaṇ), स्मृती m (smrutī)
• Mecarî: emlékezet → hu, memória → hu
• Melanauyiya navendî: keneng
• Mîrandî: mimória
• Mongolî: ой ухаан (oj uhaan)
• Nepalî: स्मृति → ne (smr̥ti)
• Normandî: mémouaithe m
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: hukommelse → no n, minne → no nt

  Norweciya nînorskî: minne nt

• Oksîtanî: memòria → oc m
• Oygurî: خاتىرە‎ (xatire), ياد‎ (yad)
• Ozbekî: yod → uz, xotira → uz, hofiza → uz
• Peştûyî: حافظه‎ → ps m (hāfezá), ياد‎ → ps n (yād)
• Polonî: pamięć → pl m
• Portugalî: memória → pt m
• Puncabî: ਯਾਦ m (yād)
• Qazaxî: ес → kk (es), жад (jad)
• Romancî: regurdientscha m, ragurdànza m, ragurdientscha m, algurdaunza m, algordanza m, algord n
• Romanyayî: memorie → ro m
• Rusî: па́мять → ru m (pámjatʹ)
• Sanskrîtî: स्मरणशक्ति m (smaraṇaśakti), स्मृति → sa m (smṛti)
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: па̑мће̄ње nt

  Latînî: pȃmćēnje → sh nt

• Slaviya kevn:

  Kirîlî: памѧть m (pamętĭ)

• Slaviya rojavayî ya kevn: памѧть m (pamętĭ)
• Slovakî: pamäť m
• Slovenî: spomin → sl n
• Spanî: memoria → es m
• Swahîlî: kumbukumbu → sw
• Swêdî: minne → sv nt, hågkomst → sv g, erinring → sv g
• Şorî: эс (es)
• Tacikî: ёд (yod), зеҳн (zehn), хотир → tg (xotir), ҳофиза (hofiza)
• Tagalogî: alaala → tl
• Tamîlî: ஞாபகம் → ta (ñāpakam)
• Tayî: ความจำ → th, ความทรงจำ
• Telûgûyî: జ్ఞాపకము → te (jñāpakamu)
• Teterî: хәтер → tt (xäter), ис → tt (is)
• Tirkî: hafıza → tr, bellek → tr, hatır → tr
• Tirkmenî: hakyda, huş, ýadygär, ýat, ýatlama
• Tîbetî: ཁྱིམ་དྲན་སེམས་ནད (khyim dran sems nad)
• Urdûyî: یاد‎ → ur m (yād), حافظه‎ m (hāfiza)
• Ûkraynî: па́м'ять m (pámʺjatʹ)
• Viyetnamî: trí nhớ → vi
• Weylsî: cof → cy
• Ximêrî: សតិ → km (sɑteʼ)
• Yagnobî: ёд
• Yidîşî: זכּרון‎ n (zikorn), זיקאָרן‎ n (zikorn)
• Yûnanî: μνήμη → el m (mními)

  Kevn: μνημοσύνη m (mnēmosúnē)

• Zhuangî: geiqsingq, geiq

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

Bîreke avê.

bîr mê

1. Çala çêkirî bo ku ava baranê tê de bicive û mirov bo xwe bi kar bîne.
   • Bîrên sehrayê tenê qideke di nava xîzê de kolayî ne. — (Mîrzayê Biçûk, Antoine de Saint-Exupéry, werger: Fawaz Husên, Weşanên Nûdem)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: بیر‎

Bide ber

• bîre
• dîr
• hîr
• jîr
• kîr
• lîr
• mîr
• nîr
• pîr
• qîr
• sîr
• şîr
• tîr

Etîmolojî

Ji erebî بِئْر‎ (biʾr), hevreha ܒܐܪܐ‎ (bîira) ya aramî, בְאֵר‎ (biê) ya îbranî û bir ya maltayî.

Bi zaravayên din

• Soranî: bîr

Werger

çala avê, kaniya neftê û hwd.

• Afarî: qeela
• Afrîkansî: fontein → af
• Albanî: pus → sq n, burishtë → sq m, ubël → sq n, buronjë → sq m
• Almanî: Brunnen → de n, Quelle → de m, Brunnenschacht n, Bohrloch → de nt
• Amharî: ምንጭ (mənč̣)
• Aramî:

  Îbranî: בארא‎ m (bi’rā’)

  Siryanî: ܒܐܪܐ‎ m (bi’rā’)

• Aromanî: fãntãnã m, puts
• Asamî: কুঁৱা (kũwa)
• Astûrî: pozu n
• Avarî: гъуй (ġuj)
• Azerî: quyu → az
• Balînî: sémér
• Baskî: putzu
• Başkîrî: ҡоҙоҡ (qoðoq), ҡойо (qoyo); ҡотоҡ (qotoq), оро (oro)
• Bau bidayuh: prigi
• Belarusî: сту́дзень → be n (stúdzjenʹ), кало́дзеж n (kalódzjež)
• Belûçî: چات‎ (cát)
• Bretonî: puñs → br n
• Bulgarî: кла́денец → bg n (kládenec)
• Burmayî: တွင်း → my (twang:), ရေတွင်း → my (re-twang:)
• Çamicuroyî: itepo'sa
• Çeçenî: гӏу (ġu)
• Çekî: studna → cs m, studánka → cs m, vrt → cs n
• Çerokî: ᎠᎹᏢᏗᎢ (amatlvdii)
• Çînî:

  Dunganî: җин (žin)

  Mandarînî: 井 → zh (jǐng)

• Çuvaşî: ҫӑл (śăl), пусӑ (pusă)
• Danmarkî: brønd g
• Endonezyayî: sumur → id
• Erebî: بِئْر‎ n (biʾr)

  Erebiya misrî: بير‎ n (bīr)

  Erebiya kendavî: بير‎ n (bīr), جليب‎ (jilīb)

  Erebiya hîcazî: بير‎ n (bīr)

  Erebiya fasî: بير‎ n (bīr)

• Ermenî: ջրհոր → hy (ǰrhor)
• Esperantoyî: puto → eo
• Estonî: kaev → et
• Farisî: چاه‎ → fa (čâh)
• Ferî: brunnur n, bruður n
• Fînî: kaivo → fi
• Fransî: puits → fr n
• Friyolî: poç n, poč n
• Frîsî: welle
• Gaelîka skotî: fuaran n
• Galîsî: pozo → gl n
• Gurcî: ჭა → ka (č̣a), წყარო (c̣q̇aro), წყალსატევი (c̣q̇alsaṭevi)
• Hindî: कूआँ n (kūā̃)
• Holendî: bron → nl m, put → nl n
• Îbranî: בְאֵר‎ → he m (b'er)
• Îdoyî: puteo → io
• Îlokanoyî: bubon nt
• Îngilîzî: well → en
• Îngûşî: гӏув (ġū)
• Înterlîngua: puteo
• Îrlendî: tobar n

  Îrlendiya kevn: topar n

• Îtalî: pozzo → it n
• Îzlendî: brunnur → is n, borhola m
• Japonî: 井戸 → ja (いど, ido)
• Javayiya kevn: sumur
• Javayî: sumur → jv
• Kannadayî: ಬಾವಿ → kn (bāvi)
• Katalanî: pou → ca n
• Kirgizî: кудук → ky (kuduk)
• Kîmaragangî: talaga
• Koreyî: 샘 → ko (saem), 우물 → ko (umul)
• Latînî: puteus → la n
• Latviyayî: aka m
• Lawsî: ນ້ຳສ້າງ (nam sāng), ນ້ຳບໍ່ (nam bǭ), ນໍ້າສ້າງ → lo (nam sāng)
• Lezgînî: къуй (q̄uj)
• Lîmbûrgî: pöt → li
• Lîtwanî: šulinys n
• Lombardî: pozz, puss
• Luksembûrgî: Pëtz
• Makedonî: бунар n (bunar)
• Malayalamî: കിണർ → ml (kiṇar), ഊറ്റ് → ml (ūṟṟŭ), ഉറവ → ml (uṟava), എന്തിന്റെയും വറ്റാത്ത ഉറവ (entinṟeyuṃ vaṟṟātta uṟava)
• Malezî: perigi → ms, telaga minyak, telaga, sumur → ms, luak → ms
• Maltayî: bir n
• Mançûyî: ᡥᡡᠴᡳᠨ (hūcin)
• Mecarî: kút → hu
• Melanauyiya navendî: teba
• Misrî: (ẖnmt m)
• Mwanî: nrimbu
• Napolîtanî: puzzo n
• Nedersaksî: Born → nds
• Nepalî: ईनार (īnār)
• Normandî: pyit n
• Norwecî: brønn → no

  Norweciya nînorskî: brunn n

• Ojibweyî: onda'ibaan
• Oksîtanî: potz → oc
• Osetî: цъай (c’aj)
• Osmanî: قیو‎ (kuyu)
• Oygurî: قۇدۇق‎ → ug (quduq)
• Ozbekî: quduq → uz, chuqur → uz
• Polonî: studnia → pl m
• Portugalî: poço → pt n
• Puncabî: ਖੂਹ (khūh)
• Qazaxî: құдық (qūdyq)
• Romagnolî: poz n
• Romancî: puoz n
• Romanyayî: fântână → ro m, puț → ro nt
• Rusî: коло́дец → ru n (kolódec), сква́жина → ru m (skvážina), студене́ц n (studenéc)
• Sahoyî: ceela
• Sanskrîtî: कूप → sa n (kūpa)
• Sardînî: pussu n, putzu n
• Sebwanoyî: mahusay
• Sicîlî: puzzu → scn n
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: бу̀на̄р n, зде́нац n, студе́нац n

  Latînî: bùnār → sh n, zdénac → sh n, studénac → sh n

• Slaviya kevn:

  Kirîlî: кладѧѕь n (kladędzĭ), стоуденьць n (studenĭcĭ)

• Slaviya rojavayî ya kevn: колодѧзь n (kolodęzĭ), колодезь n (kolodezĭ)
• Slovakî: studňa → sk m
• Slovenî: vodnjak → sl, vrtina
• Spanî: aljibe → es n, pozo → es n
• Swahîlî: kisima → sw
• Swêdî: brunn → sv g
• Tabasaranî: къуйи (q̄uji)
• Tacikî: чоҳ → tg (čoh)
• Tagalogî: balon
• Tamîlî: கிணறு → ta (kiṇaṟu)
• Tarifitî: anu n
• Taşelhitî: ⴰⵍⵓ n (alu)
• Tayî: บ่อน้ำ, ตะพัง → th, ตระพัง → th
• Telûgûyî: నుయ్యి → te (nuyyi), బావి → te (bāvi)
• Ternateyî: sumu
• Teterî: кое → tt (qoye)
• Tirkî: kuyu → tr
• Tirkmenî: guýy, gowy → tk
• Tîbetî: ཁྲོན་པ (khron pa)
• Tokpisinî: hul bilong wara
• Ugarîtî: 𐎁𐎛𐎗 (bỉr)
• Urdûyî: کنواں‎ n (knoāṉ)
• Ûkraynî: коло́дязь n (kolódjazʹ), крини́ця → uk m (krynýcja), коло́дець n (kolódecʹ)
• Venîsî: pos n, poso n
• Vepsî: kaiv
• Viyetnamî: giếng → vi
• Walonî: pousse → wa n
• Weylsî: ffynnon → cy m
• Ximêrî: អណ្ដូង → km (ʼɑndoung)
• Yidîşî: ברונעם‎ n (brunem), קוואַל‎ n (kval), קרעניצע‎ m (krenitse)

• Yûnanî: πηγάδι → el nt (pigádi)

  Kevn: φρέαρ nt (phréar)

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 3

Çavkaniya vê peyvê tune ye û ji ber wê peyitandina agahiyan ne mimkin e. Ji bo başkirina vê peyvê ji kerema xwe re çavkaniyan pê ve bike. Herwiha binêre gotûbêja li Wîkîferheng:Daxwazên peyitandinê. (+) Li çavkaniyê bigere: "bîr" – nûçe · kitêb · zanyar · wêne

bîr nêr

1. Amûreke bo çêkirina bergûza ku derziyê merezî pêvediken.
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Etîmolojî

  Etîmolojiya vê peyvê nehatiye nivîsîn. Eger tu bi rastî bizanî, kerem bike bişkoka "biguhêre" ya di ser van gotinan re bitikîne û etîmolojiya vê peyvê binivîse. Çavkaniyên ku te ew etîmolojî jê girtiye jî binivîse.

Navdêr 4

bîr mê

1. (vexwarina alkoholîk) Guhartoyeke bîre.

Zazakî

Navdêr

bîr nêr

1. bîr, çala avê
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]

Soranî

Navdêr

bîr

1. bîr, çala avê
   • Nimûneyekê lê zêde bike [ biguhêre ]