xîz

 Binêre herwiha: xiz

Kurmancî

Bilêvkirin

• IPA^(kilîd): /xiːz/
• Kîtekirin: xîz

Navdêr 1

Zayenda nêr a binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xîz	xîz
Îzafe	xîzê	xîzên
Çemandî	xîzî	xîzan
Nîşandera çemandî	wî xîzî	wan xîzan
Bangkirin	xîzo	xîzino
Zayenda nêr a nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xîzek	xîzin
Îzafe	xîzekî	xîzine
Çemandî	xîzekî	xîzinan

xîz li Sehrayê

xîz nêr

1. qûm, axa libên wê gir
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)
2. seylak, sêlak
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Ji wêjeya klasîk

• Yexma kir genc bûne maşa
  Xîzan hemî bûne mîr û paşa
  Sed car-i li hêviya herîsan — (Ehmedê Xanî, Mem û Zîn, ~1692)

Herwiha

• xîç (2)
• xîçik (2)

Bi alfabeyên din

• kurdî-erebî: خیز‎

Bide ber

• xaz
• xêz
• xûz

Binêre herwiha

• çîz
• hîz
• lîz
• mîz
• pîz
• vîz
• wîz
• zîz

Etîmolojî

Ji proto-hindûewropî *sámh₂dʰos (“xîz”), farsiya kevn θikā, sanskrîtî sikatā, pehlewî/partî sigad, hevreha soranî زیخ‎ (zîx) an خیز‎ (xîz), lîtwanî smėlis, latînî sabulum (> fransî sable), yûnaniya kevn ψάμμος (psammos), îngilîzî sand, ermenî ավազ (avaz).

Jê

• xîzandin
• xîzandî
• xîzgeh
• xîzik
• xîzistan
• xîzistanî
• xîzî
• xîzîn
• zîzk (2)

Werger

• Abxazî: аҧслымӡ (āpsləmʒ)
• Açehî: anoe
• Adîgeyî: пшахъо (pšāχo)
• Afarî: qidde
• Afrîkansî: sand
• Ahomî: 𑜏𑜩 (say), 𑜏𑜩𑜤 (sayu)
• Albanî: rërë → sq m
• Almanî: Sand → de n

  Almaniya bilind a kevn: sand

• Altayiya başûrî: кумак (kumak), кум (kum)
• Amharî: አሸዋ (ʾäšäwa)
• Aragonî: arena → an m
• Aramî:

  Îbranî: חלא‎ n (khālā, kholo)

  Siryanî: ܚܠܐ‎ n (khālā, kholo)

• Aromanî: arinã m
• Asamî: বালি (bali)
• Astûrî: sable → ast n, arena → ast m, areña m
• Atong (Hindistan): han•cheng, hanʼcheng
• Aymarayî: aqu
• Aynuyî: オタ (ota)
• Azerî: qum → az
• Bahnarî: chuơh
• Baskî: harea, hondar
• Başkîrî: ҡом (qom)
• Belarusî: пясо́к → be n (pjasók)
• Bengalî: বালু → bn (balu)
• Bîkoliya naverast: basud
• Bontociya rojhilatî: lakian
• Bretonî: traezh → br n
• Bruneyî: pasir
• Bulgarî: пя́сък → bg n (pjásǎk)
• Burmayî: သဲ → my (sai:)
• Buryatî: элһэн (elhen)
• Çamicuroyî: mas̈hkojpe
• Çeçenî: гӏум (ġum)
• Çekî: písek → cs n
• Çerokî: ᏃᏯ (noya)
• Çewongî: pasir
• Çiçonyi-çidzihana-çikauma: mitsanga
• Çîçewayî: mchenga
• Çînî:

  Kantonî: 沙 (saa¹), 沙子 (saa¹ zi²)

  Dunganî: сазы (sazɨ)

  Mandarînî: 沙 → zh (shā), 沙子 → zh (shāzi)

  Minnanî: 沙 (soa)

  Wuyî: 沙

• Çoktawî: shinuk
• Çuvaşî: хӑйӑр (hăjăr)
• Dalmatî: sablaun n
• Danmarkî: sand → da nt
• Dolganî: кумак (kumak)
• Drungî: cvwaq
• Elfdalî: sand n
• Endonezyayî: pasir → id
• Erebî: رَمْل‎ n (raml)

  Erebiya misrî: رمل‎ n (raml)

  Erebiya kendavî: رمل‎ n (ramiḷ), تراب‎ n (trāb)

  Erebiya misrî: رَمِل‎ n (ramil)

• Ermenî: ավազ → hy (avaz)
• Erzayî: човар (čovar)
• Esperantoyî: sablo → eo
• Estonî: liiv → et
• Etrûskî: 𐌚𐌀𐌑𐌄𐌍𐌀 inanimate (faśena)
• Evenkî: иңа (iңa), сируги (sirugi)
• Extremaduranî: arena m
• Farisî: شن‎ → fa (šen), ماسه‎ → fa (mâse), ریگ‎ → fa (rig)
• Ferî: sandur → fo n
• Fîjî: nuku
• Fînî: hiekka → fi
• Fransî: sable → fr n
• Friyolî: savalon, rene
• Frîsiya bakur: sun
• Frîsiya saterlandî: Sound n
• Frîsî: sân → fy nt
• Gaelîka skotî: gainmheach m
• Gagawzî: kum
• Galîsî: xabre → gl n, area → gl m
• Garoyî: han·cheng, an·cheng
• Gotî: 𐌼𐌰𐌻𐌼𐌰 n (malma)
• Gujaratî: રેતી m (retī)
• Gurcî: ქვიშა (kviša), სილა (sila)
• Haîtî: sab
• Halkomelemî: syíts'em
• Hawayî: one
• Higaononî: balas
• Hindî: रेत → hi m (ret), बालू → hi n (bālū)
• Hîlîgaynonî: balas
• Hmongî: suab puam
• Holendî: zand → nl nt, zavel → nl n
• Hopîyî: tuuwa
• Îbranî: חוֹל‎ → he n (khól)
• Îlokanoyî: darat
• Îngilîziya kevn: sand n
• Îngilîzî: sand → en
• Îngriyî: liiva
• Îngûşî: гӏум (ġum)
• Înuîtî: ᓯᐅᕋᖅ
• Îrlendî: gaineamh → ga n
• Îtalî: sabbia → it m, rena → it m
• Îvatanî: anay
• Îzlendî: sandur → is n
• Japonî: 砂 → ja (すな, suna)
• Javayiya kevn: hĕni
• Javayî: ꦮꦼꦝꦶ → jv
• Kabardî: пшахъуэ (pšāχ°ă)
• Kalalîsûtî: sioqqat pj, sioraaqqat pj
• Kalingayiya başûrî: kallis
• Kalmîkî: элсн (elsn)
• Kannadayî: ಮರಳು → kn (maraḷu)
• Kapampanganî: balas
• Kapverdî: areia
• Karaçay-balkarî: къум, юзмез (üzmez)
• Karakalpakî: qum
• Karelî: liede, čuuru
• Kaşûbî: piôsk n
• Katalanî: sorra → ca m, arena → ca m
• Keçwayî: aqu
• Khünî: ᨪᩣ᩠ᨿ
• Kirgizî: кум → ky (kum)
• Kîngalî: වැලි → si (wæli)
• Koreyî: 모래 → ko (morae)
• Kornî: tewes, treth
• Kumikî: хум (xum)
• Kunayî: ukub
• Ladînî: sablon n
• Latgalî: smiļkts
• Latînî: arēna m, harēna m, rāmentum nt
• Latviyayî: smiltis → lv m pj
• Lawsî: ດິນຊາຍ → lo (din sāi), ຊາຍ (sāi)
• Lingalayî: zɛ́lɔ 9a an 10a
• Lîgûrî: ænn-a m
• Lîmbûrgî: zandj → li n an nt
• Lîtwanî: smėlis → lt m
• Lîvonî: jõugõ
• Lolopoyî: sa
• Lombardî: sabbia m
• Lubuagan kalingayî: legen
• Lueyî: ᦌᦻ (saay)
• Luksembûrgî: Sand n
• Maguindanaoyî: petad
• Makedonî: песок n (pesok)
• Malagasî: fasika → mg
• Malayalamî: മണൽ → ml (maṇal)
• Malezî: pasir → ms, ramal → ms
• Maltayî: ramel n
• Mançûyî: ᠶᠣᠩᡤᠠᠨ (yonggan)
• Manksî: geinnagh n
• Maorî: one → mi
• Mapuçî: kuyem
• Maranaoyî: peted
• Maratî: वाळू m (vāḷū)
• Marî:

  Mariya rojhilatî: ошма

• Marşalî: bok
• Mazenderanî: وازیک‎ (vâzik)
• Mecarî: homok → hu
• Misrî:

  i[[ Şablon egy glyph]]

  (šꜥy n)
• Mînangkabawî: pasia
• Mokşayî: шувар (šuvar)
• Mongolî:

  Kirîlî: элс → mn (els)

  Mongolî: ᠡᠯᠡᠰᠦ (elesü)

• Monî: ဗ္တဳ
• Mwanî: nsanga
• Nahwatlî: xalli → nah
• Nanayî: сиян
• Napolîtanî: réna m
• Navajoyî: séí
• Nedersaksî: Sand n
• Nepalî: बालुवा (bāluwā)
• Newarî: फि (phi)
• Ngarrindjerî: tune
• Nogayî: кум (kum)
• Nong zhuangî: saiz
• Normandî: sablion n, sablloun n, sabllaon n, sabyõ n
• Norsiya kevn: sandr
• Norwecî:

  Norweciya bokmålî: sand → no n

  Norweciya nînorskî: sand n

• Oksîtanî: sabla → oc m, arena → oc m, sorra → oc m
• Oriyayî: ବାଲି → or (bali), ବାଲୁକା → or (baluka)
• Oromoyî: cir'achaa
• Osetî: змис (zmis)
• Osmanî: قوم‎ (kum)
• Oygurî: قۇم‎ → ug (qum)
• Ozbekî: qum → uz
• Pacohî: choah, pal, xoang, xông
• Peştûyî: شګه‎ m (šᶕga), رېګ‎ n (reg)
• Piedmontîsî: sabia m
• Pîttcantcatcarayî: tali, paki
• Plodîşî: Saunt n
• Polabî: ṕosăk n
• Polonî: piasek → pl n
• Portugaliya kevn: arẽa
• Portugalî: areia → pt m
• Puncabî: ਰੇਤ (rēt)
• Qazaxî: құм (qūm)
• Rohingyayî: balu, 𐴁𐴝𐴓𐴟‎
• Romagnolî: sàbia m, sabiôn n
• Romancî: sablun n, sablùn n, sablung n
• Romanî: kishaj n
• Romanyayî: nisip → ro nt, arină → ro m
• Rusî: песо́к → ru n (pesók)
• S'gaw karenî: မဲး (meḧ)
• Saanîçî: PЌEĆEN
• Sahoyî: cinde, tsiixil, xootsa
• Samiya bakurî: sáttu
• Samoayî: oneone → sm
• Samogîtî: smėltės m
• Sanskrîtî: सिकता → sa m (sikatā), वालुका → sa m (vālukā), शीतला → sa m (śītalā), वालक → sa nt (vālaka), रेणु → sa n (reṇu)
• Sardînî: arena m
• Sebwanoyî: balas
• Cham:

  Çamiya rojhilatî: ꨌꨶꩍ (chwah)

• Sicîlî: rina → scn m
• Sirananî: santi
• Sirboxirwatî:

  Kirîlî: пе́сак n, пије́сак n

  Latînî: pésak → sh n, pijésak → sh n

• Slaviya kevn:

  Kirîlî: пѣсъкъ n (pěsŭkŭ)

• Slaviya rojavayî ya kevn: пѣсъкъ n (pěsŭkŭ)
• Slovakî: piesok n
• Slovenî: pesek → sl n
• Sorbî:

  Sorbiya jêrîn: pěsk n

  Sorbiya jorîn: pěsk n

• Spanî: arena → es m
• Sundanî: keusik → su
• Sûmerî: 𒅖 (saḫar)
• Swahîlî: mchanga → sw 3 an 4
• Swêdî: sand → sv g
• Şanî: သၢႆး (sáay)
• Şonayî: jecha
• Şorî: қум (qum), қумақ (qumaq)
• Tacikî: рег → tg (reg)
• Tagabawayî: baklayan
• Tagalogî: buhangin → tl
• Tahîtî: one
• Tamîlî: மணல் → ta (maṇal)
• Tarantinoyî: réne m
• Tarifitî: ijdi n
• Tausugî: buhangin
• Tayiya bakurî: ᨪᩣ᩠ᨿ
• Tayî: ทราย → th (traai)
• Tayî nüa: ᥔᥣᥭᥰ (säay)
• Telûgûyî: ఇసుక → te (isuka)
• Ternateyî: dowongi
• Teteriya krîmî: qum
• Teterî: ком → tt (qom)
• Tigrînî: ሑጻ → ti (ḥuṣa)
• Tirkî: kum → tr
• Tirkmenî: gum, çäge
• Tîbetî: བྱེ་མ (bye ma)
• Tongî: one'one
• Tuvanî: элезин (elezin), кум (kum)
• Tuwali ifugaoyî: dalat
• Udî: къум (q̇um)
• Udmurtî: луо (luo)
• Unamî: lekaw
• Urdûyî: ریت‎ m (ret)
• Ûkraynî: пісо́к → uk n (pisók)
• Venîsî: sabia m
• Viyetnamî: cát → vi
• Walonî: såvlon → wa n, såbe → wa n
• Weylsî: tywod → cy n
• Wîlamowî: zaond n
• Wolofî: suuf → wo
• Xakasî: хум (xum)
• Ximêrî: ខ្សាច់ → km (ksac), ដីខ្សាច់ (dəyksac)
• Yakanî: umus
• Yakutî: кумах (kumax)
• Yamanayî: asola
• Yidîşî: זאַמד‎ n an nt (zamd)
• Yonagunî: 砂 (ちな, china)
• Yoronî: 砂 (しな, shina)
• Yûnanî: άμμος → el m (ámmos)

  Kevn: ψάμμος m (psámmos), ἄμμος m (ámmos), ἄμαθος m (ámathos), ψάμαθος m (psámathos)

• Zêlandî: zand nt
• Zhuangî: sa, saiz
• Zuluyî: isihlabathi → zu 7 an 8

Ev qismê Wergerê ji agahiyên naveroka vê guhertoya gotara wekhev a li ser Wîkîferhenga îngilîzî pêk tê.

Navdêr 2

Zayenda mê ya binavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xîz	xîz
Îzafe	xîza	xîzên
Çemandî	xîzê	xîzan
Nîşandera çemandî	wê xîzê	wan xîzan
Bangkirin	xîzê	xîzino
Zayenda mê ya nebinavkirî
Rewş	Yekjimar	Pirjimar
Navkî	xîzek	xîzin
Îzafe	xîzeke	xîzine
Çemandî	xîzekê	xîzinan

xîz mê

1. xîzxîz, xîzik,
   dengek e ji gewriyê tê dema nefes nikare baş derkeve
   • (Nimûneyekê bide) (biguhêre)

Jê

• xîzandin
• xîzandî
• xîzexîz
• xîzik
• xîzî
• xîzîn
• xîzk
• xîzkî
• xîzxîz
• xîzxîzî
• xîzxîzkî