na

Binêre herwiha: Na

Kurmancî biguhêre

Bilêvkirin biguhêre

Hoker 1 biguhêre

Na!

na

nexêr, ne, no, bersiva redker,
bersiva neyînî bo pirseke erênî,
peyvikek e ku wateya dijî gotinekê didiyê:
– Gelo ew kurd e?
– Na. ― Ew ne kurd e.

– Tu dê îro biçî?
– Na. ― Ez naçim.
erêkirina pirseke neyînî, qebûlkirina pirseke negatîv
Gelo ew ne kurd e? – Na. ― Ew ne kurd e.

Tu îro nayê? – Na. ― Ez nayêm.
peyveke qedexekirinê yan haydarkirinê:
Na, wisa nekin!

Bi alfabeyên din biguhêre

kurdî-erebî: نا‎
kurdî-krîlî: на

Binêrin herwiha biguhêre

ba
ca
ça
da
ga
ha
ka
la
ma
pa
ra
sa
şa
ta
va
wa
ya
za

Etîmolojî biguhêre

Herwiha ne û no, hevrehên soranî نا‎ (na) û نه‌‎ (ne), goranî/hewramî ne, zazakî nê, farisî نا‎ (na) û نه‌‎ (ne, nê) û نی‎‎ (nê), tacikî на (na) û не (ne), pehlewî 𐭫𐭠‎ (nê), avestayî 𐬥𐬀‎ (na, /ne/), osetî нæ (næ), hexamenişî nai (/ney/), sanskrîtî न (ná), hindî न (na) û ना (nā), ûrdûyî نہ‎‎ (na, ne), ‎latviyayî ne, lîtwanî nè, rusî не (nʸê, nʸi), bulgarî не (nê), çekî ne, polonî û slovakî nie, bretonî ne, îrlendî ní, latînî nē û nōn, fransî ne û non, îtalî no û non, spanî no, portugalî não, romanî nu, îngilîzî no û not, almanî nein, danmarkî û swêdî nej (/ney, nêy/), norwecî nei... hemû ji proto-hindûewropî *ne.

Peyv wek ne ... ne ji zimanên îranî ketiye tirkî jî.

Peyva kurdî nexêr û ya farisî نخیر‎‎ (nexêyr) awayekî rêzgirtin û ihtiramê yê gotina na, ne ye û ji ne ya îranî û خیر‎‎ (xeyr) (xêr, xweşî, bereket) ya erebî hatiye çêkirin wek heçku mirov bibêje "bixêr be lê na" yan "na lê bixêr be".

Peyva tirkî hayır (na, ne, nexêr) jî dîsa ji erebî خیر‎‎ (xeyr) (xêr, xweşî, bereket) e û wê di tirkî de bergeha bikaranînê li yok ya xwemalî teng kiriye. Di zimanên din yên tirkîkî de bi piranî hevrehên peyva yok hem li cihê yok û hem jî cihê hayır tên bikaranîn.

Çavkanî:

Chyet, Michael L. (2003): Kurdish-English Dictionary, Ferhenga Kurmancî-Inglîzî, Yale University Press.
Horn, Paul. (1893): Grundriss der neupersischen Etymologie [Bingehê etîmolojiya farisî] (bi almanî). Strassburg
Lubotsky, Alexander. Indo-Aryan inherited lexicon . University of Leiden.
Nişanyan, Sevan: Çağdaş Türkçenin Etimolojisi [Etîmolojiya Tirkiya Niha] (bi tirkî)
Pokorny, Julius, Ferhenga etîmolojî ya hindûewropî ["Indogermanisches etymologisches Wörterbuch (bi almanî)"], Bern, 1959
Tsabolov, R. L., Ferhenga etîmolojî ya zimanê kurdî ["Цаболов, Р. Л.: Эмцмолоƨцческцц̆ словарь курδскоƨо языка"], Moskova, 2001-2010
Watkins, Calvert, The American Heritage Dictionary of Indo-European Roots [arşîv], Houghton Mifflin Co., 2007, çapa 2em
Etymonline. Online English Etymology Dictionary. <etymonline.com> by Douglas Harper.
The Tower of Babel - An Etymological Database Project [Birca Babilê - Projeyeke Danegeha Etîmolojî] (bi îngilîzî û rusî): http://starling.rinet.ru/

Bi zaravayên din biguhêre

Soranî: نا‎‎ (na), نه‌‎‎ (ne), nexêr
Kurdiya başûrî: na, ne, nexêr
Hewramî: ne
Zazakî: nê, ney, nêxêr

Werger biguhêre

Abxazî: мап (māṗ)
Afrîkansî: nee → af
Albanî: jo → sq, nuk → sq
Almanî: nein → de ; nee → de, nö → de Şablon:a
Alutîqî: qang'a
Aramî:
Îbranî: לא‎ (lā’)

Siryanî: ܠܐ‎ (lā’)
Aromanî: nu
Asamî: নাই (nai), নহয় (nohoy), না (na)
Astûrî: nun → ast
Azerî: yox → az, xeyr → az
Baskî: ez → eu
Başkîrî: юҡ (yuq)
Belarusî: не → be (nje)
Bengalî: না → bn (na), জি না (ji na), জ্বী না → bn (jī na)
Bîkoliya naverast: dai, bako
Bretonî: nann → br
Bulgarî: не → bg (ne)
Burmese:, မ ဟုတ်ပါ ဘူး (ma.hutpabhu:), ဟင့်အင်း → my (hang.ang:)
Çamicuroyî: kala
Çeçenî: хӏан-хӏа (han-ha)
Çekî: ne → cs
Çerokî: ᏝᏃ (tlano), Ꮭ → chr (tla)
Çîçewayî: iyayi
Çîkasawî: ki'yo
Çînî:
Kantonî: 不 (bat¹)

Dunganî: бу (bu)

Mandarînî: 不 → zh (bù), 否 → zh (fǒu), 沒 → zh (méi), 沒有 → zh (méiyǒu)
Çoktawî: kíyo
Danmarkî: nej → da
Endonezyayî: tidak → id
Erebî: لَا‎ → ar (lā)
Erebiya misrî: لَأ‎ (laʔ), لَا‎ (lā)

Erebiya hîcazî: لَأ‎ (laʔ), لَا‎ (lā)

Erebiya fasî: لَا‎ (lā)

Erebiya başûrê şamê: لَأ‎ (laʔ)
Ermenî: ոչ → hy (očʿ), չէ → hy (čʿē)
Esperantoyî: ne → eo
Estonî: ei → et
Farisî: نه‎ → fa (na), نخیر‎ → fa (naxeyr), خیر‎ → fa (xeyr)
Ferî: nei → fo
Fîjî: sega → fj
Fînî: ei → fi
Fransiya kevn: non
Fransî: non → fr
Friyolî: no
Frîsî: nee → fy
Galîsî: non → gl
Garîfunayî: inó, uá
Gayî: daabi, dabida
Gotî: 𐌽𐌴 (nē)
Guaraniyiya paraguayanî: nahániri
Gujaratî: ના (nā)
Gurcî: არ (ar), არა (ara)
Guwaranî: nahániri → gn
Halkomelemî: éwe
Hawayî: ʻaʻole
Hindî: नहीं → hi (nahī̃), जी नहीं (jī nahī̃)
Hîlîgaynonî: indi, dili
Holendî: nee → nl, neen → nl
Îbanagî: ari
Îbranî: לֹא‎ → he (lo)
Îdoyî: no → io
Îngilîziya kevn: nese
Îngilîzî: no → en
Înterlîngua: no
Înuîtî: ᐋᒃᑲ
Îrlendî: ní hea.
Îtalî: no → it
Îzlendî: nei → is
Japonî: いいえ → ja (iie), いえ → ja (ie), ううん → ja (u'un), 違う → ja (ちがう, chigau), いや → ja (iya)
Javayî: ora → jv
Kannadayî: ಇಲ್ಲ → kn (illa)
Kapampanganî: ali, e
Karelî: ei
Katalanî: no → ca
Keçwayî: mánan
Kinaray-ayî: indi
Kirgizî: жок → ky (cok)
Kîngalî: නැ (næ)
Komançî: kee
Koreyî: 아니요 → ko (aniyo), 아뇨 → ko (anyo), 아니 → ko (ani)
Latgalî: nā
Latînî: minime → la, non → la, ne → la
Latviyayî: nē → lv
Lawsî: ບໍ່ (bǭ)
Lîmbûrgî: nae → li
Lîtwanî: ne → lt
Luksembûrgî: nee, neen → lb
Makedonî: не (ne)
Malayalamî: അല്ല → ml (alla), ഇല്ല → ml (illa)
Malezî: tidak → ms, tak → ms
Maltayî: le → mt
Mandinkayî: hani
Manksî: cha nee
Maorî: kāo
Maratî: नाही (nāhī)
Mecarî: nem → hu
Miskitoyî: apia
Misrî:

(m-bjꜣt)
Mongolî: үгүй → mn (ügüj)
Napolîtanî: none
Navajoyî: dooda, ndagaʼ
Nepalî: नाई (nāī), हुन्न (hunna), अहँ → ne (ahã)
Nootkayî: wik
Norsiya kevn: nei
Norwecî: nei → no
Norweciya nînorskî: nei → nn
Ohloniya bakur: 'ák̄we
Ojibweyî: gaawiin
Oksîtanî: non → oc
Osetî: нӕ (næ), нӕй (næj)
Osmanî: یوق‎ (yok)
Oygurî: ياق‎ (yaq)
Ozbekî: yoʻq → uz
Palawî: ng diak
Pangasînanî: andi
Papyamentoyî: nò
Peştûyî: نه‎ → ps (na)
Pîpîlî: inte, te, tesu
Plodîşî: nä
Polonî: nie → pl
Portugalî: não → pt
Puncabî: ਨਹੀਂ (nahī̃), نہیں‎ (nheṉ)
Qazaxî: жоқ → kk (joq)
Qiptî: ⲙⲙⲟⲛ (mmon)